O nome Angola é unha derivación portuguesa do termobantúN'gola, título dos reis doreino de Ndongo existente na época en que os portugueses se estabeleceron enLuanda, noséculo XVI.
Os habitantes orixinais de Angola foroncazadores-recolectoreskhoisans, dispersos e pouco numerosos. A expansión dospobos bantús, chegando do Norte a partir do segundo milenio, forzou aos khoisan (cando non eran absorbidos) a recuar cara ao sur, onde grupos residuais existen ata hoxe, en Angola (ver mapa étnico), enNamibia e enBotswana.
Os bantús eran agricultores e cazadores. A súa expansión, a partir da África Centro-Occidental, efectuouse en grupos menores, que se relocalizaban de acordo coas circunstancias político-económicas e ecolóxicas. Entre osséculos XIV eXVII, establecéronse unha serie de reinos, sendo o principal oReino do Congo que abrangueu o noroeste da Angola actual e unha franxa adxacente da hoxeRepública Democrática do Congo, daRepública do Congo e doGabón; a súa capital situábase enM'Banza Kongo e o seu apoxeo deuse durante osséculos XIII eXIV. Outro reino importante foi oReino de Ndongo, constituído naquela época ao sur/sueste do Reino do Congo. No nordés da Angola actual, mais co seu centro no sur da actual República Democrática do Congo, constituíuse, sen contacto cos reinos atrás referidos, oReino de Lunda,[3] coloca este período no contexto rexional e continental.
En1482, chegou áfoz dorío Congo unha frotaportuguesa, comandada polonaveganteDiogo Cão que, de inmediato, estabeleceu relacións co Reino do Congo. Este foi o primeiro contacto doseuropeos con habitantes do territorio hoxe abranguido por Angola, contacto este que viría a ser determinante para o futuro deste territorio e das súas poboacións.
A partir do fin doséculo XV,Portugal seguiu na rexión unha dobre estratexia. Por un lado, marcou continuamente presenza no Reino do Congo, por intermedio de (sempre poucos, mais influentes) padres cultos (portugueses e italianos) que promoveron unha lenta cristianización e introduciron elementos da cultura europea. Por outro, estabeleceu en1575 unha factoría en Luanda, nun punto de fácil acceso ao mar e próximo aos reinos do Congo e de Ndongo. Gradualmente tomaron o control, a través dunha serie de tratados e guerras, dunha franxa que se estendeu de Luanda en dirección aoReino do Ndongo. Este territorio, dunha dimensión aínda bastante limitada, pasou máis tarde a ser designado como Angola. Por intermedio dosReinos do Congo, doNdongo e daMatamba, Luanda desenvolveu untráfico de escravos con destino a Portugal, ao Brasil e á América Central que pasou a constituír a súa base económica.[4] Este proceso ten que ser visto contra o pano de fondo dunsistemático trafego de escravos a partir de Luanda.[5]
Osholandeses ocuparon Angola entre1641 e1648, procurando estabelecer alianzas cos estados africanos da rexión. En 1648, Portugal retomou Luanda e iniciou un proceso de conquista militar dos estados do Congo e Ndongo que terminou coa vitoria dos portugueses en1671, redundando nun control sobre aqueles reinos.[6]
Non obstante, Portugal comezara a estender a súa presenza no litoral en dirección ao Sur. En1657 estabeleceu unha poboación preto da actual cidade dePorto Amboim, trasladada en1617 para a actualBenguela que se tornou nunha segunda factoría, independente da de Luanda. Benguela asumiu aos poucos o control sobre un pequeno territorio a norte e leste, e iniciou á súa vez un tráfico de escravos, coa axuda de intermediarios africanos radicados no Planalto Central da Angola de hoxe.
Desde o inicio da súa presenza en Luanda e Benguela, houbo incursións ocasionais dos portugueses máis ala dos pequenos territorios baixo o seu control, pero os esforzos serios de penetración no interior só comezaron nas primeiras décadas doséculo XIX, desacelerando a mediados daquel século, mais recomezando con máis vigor nas súas últimas décadas.[7] Estas incursións eran en parte militares, visando o establecemento dun dominio duradeiro sobre determinadas rexións, e tiveron xeralmente que vencer, polas armas, unha resistencia maior ou menor das respectivas poboacións.[8] Noutros casos tratouse, no entanto, só de crear postos avanzados destinados a facilitar a extensión de redes comerciais. Formas particulares de penetración económica foron desenvolvidas no Sur, a partir de Moçâmedes (hoxe Namibe).[9] Finalmente, implantáronse as primeiras misiónscatólicas nos perímetros controlados por Luanda e Benguela.[10]
No momento en que se realizou en1884/85 aConferencia de Berlín, destinada a resolver a distribución de África entre aspotencias coloniais, Portugal podía polo tanto facer valer unha presenza secular en dous puntos do litoral, e unha presenza máis recente (administrativa/militar, comercial, misioneira) nunha serie de puntos do interior, mais estaba moi lonxe dunha "ocupación efectiva" do territorio hoxe abranguido por Angola. A aparición dos primeiros misioneirosprotestantes, non portugueses en áreas non controladas porLuanda ouBenguela, enfraquecia aínda mais a posición portuguesa.[11]
Perante a ameaza das outras potencias coloniais, de se apropiaren de partes do territorio reclamado por Portugal, este país iniciou finalmente, tras aConferencia de Berlín, un esforzo que visaba a ocupación de todo o territorio da actual Angola. pero como consecuencia dos seus recursos limitados, os progresos neste sentido foron, no entanto, lentos: aínda en1906, só do 5% a 6% dos territorios podían, con algunha razón, ser considerados "efectivamente ocupados".[13]
Só despois da chegada daPrimeira República Portuguesa, en1910, a expansión do Estado colonial avanzou de forma máis consecuente. A mediados dosanos 1920 alcanzou un dominio integral do territorio, aínda que houbese aínda en1941 un breve gromo de "resistencia primaria", por parte daetnia Vakuval. Aínda que lento, este esforzo de ocupación non deixou, porén, de provocar novas dinámicas sociais, económicas e políticas.
Tras unha longa guerra coas forzas coloniais dePortugal, en1975 Angola acadou a independencia. Entón comezou unha guerra civil entre oMPLA (Movemento Popular de Libertação de Angola), oUNITA (União Nacional para a Independência Total de Angola) e oFNLA (Frente Nacional de Libertação de Angola). O FNLA abandonou a loita, deixando que o marxistaMPLA e oUNITA (respaldado por occidente) loitasen polo poder. No1991, ambas faccións acordaron converter Angola nun estado democrático, politicamente pluralista e non racial, pero despois de que o presidenteJosé Eduardo dos Santos doMPLA gañase as eleccións supervisadas polaONU, oUNITA denunciou que houbera fraude e comezou novamente a loita.
En1994 firmouse a paz. Instaurouse un goberno de unidade nacional no1997. O presidenteJosé Eduardo dos Santos suspendeu o funcionamento das institucións democráticas debido a un novo conflito iniciado no1998.
O22 de febreiro do2002,Jonas Savimbi, líder do UNITA foi asasinado dun disparo e acordouse un alto o fogo. OUNITA abandonou o seu brazo armado e asumiu o seu papel como maior partido na oposición. O MPLA seguiu conseguindo amplas maiorías nas eleccións de 2008, 2012 e 2017. Angola enfróntase a unha grande catástrofe humanitaria debido á guerra, á abundancia de campos de minas, e ás accións dalgunhas guerrillas que loitan pola independencia doenclave setentrional deCabinda. No aspecto económico o país experimentou un forte crecemento pero con grandes dificultades que o obrigaron a solicitar o apoio do FMI, sen conseguir a eliminación dunhas grandes desigualdades económicas e sociais.
O país tornouse un membro daOPEP o2006, e a súa produción diaria de petróleo atinxe os 1,65 millóns de barrís.[14]. A clasificación do país nosíndices internacionais de desenvolvemento humano é 148ª posición no mundo en IDH, co 54,8% da poboación en situación de pobreza extrema[15]
Á parte da poboación autóctona, ao longo doperíodo colonial constituíuse en Angola unha poboaciónportuguesa que, en1975 contaba con entre 320 000 e 350 000 persoas.[16][17][18] Entre as varias fontes sobre este número, a que máis crédito merece é a de Gerald Bender & Stanley Yoder,[19] e José Manuel Zenha Rela.[20] Destes, unha parte estaba establecida no país a título permanente, moitas veces na segunda ou mesmo na terceira xeración; a outra parte viñera na fase do "colonialismo tardío" dos anos1960-70, xeralmente a título temporal. Na súa gran maioría saíron de Angola na época da independencia, pero, porén, algúns deste grupo, por riba de todo outros portugueses, afluíron ao país nas dúas últimas décadas, na busca de empregos ou de posibilidades empresariais. O número de portugueses que viven actualmente en Angola estímase en aproximadamente nunhas de 200 000 persoas (rexistros consulares), en2012,[21] pero é probabelmente superior. Como ao mesmo tempo houbo unha forteinmigración delatinoamericanos, especialmentebrasileiros ecubanos, a poboación "caucasiana" volveu a constituír un grupo seguramente non inferior ás 300 000 persoas.
Adensidade demográfica é globalmente baixa, con cerca de 15 habitantes por quilómetro cadrado, pero extremadamente desigual: ás áreas urbanas, en constante expansión, contrapóñense grandes extensións pouco habitadas, particularmente nas provincias situadas ao leste e ao sur do país.
As principais áreas urbanas, ademais da capital,Luanda e a súa área de arredor de oito millóns de habitantes (conViana,Cacuaco,Belas eCazenga[22]), sonLubango (antiga Sá da Bandeira, enHuíla),Huambo (antiga Nova Lisboa), Cabinda (naprovincia homónima) eBenguela. Esas áreas metropolitanas están constituídas por diversos concellos oumunicípios.[23]
A cultura angolana está por unha parte influída polas distintas etnias que habitaron o actual territorio do país desde hai séculos, principalmente osovimbundu,ambundu,congo,chócue eovambo. E por outra, pola presenza portuguesa na rexión de Luanda e máis tarde en Benguela a partir do século XVI, ocupando o territorio correspondente á Angola de hoxe desde o século XIX ata 1975. Esta presenza tivo fortes influencias culturais, coma a introdución dalingua portuguesa e ocristianismo.
Malia ser un país plurilingüe, a maior parte da literatura de Angola está escrita en portugués.
Agostinho Neto, o primeiro presidente do país, foi tamén un recoñecido poeta. Outros escritores relevantes son Viriato da Cruz, Antonio Jacinto, Oscar Ribas, Ana Paula Ribeiro Tavares, Mario Antonio,José Eduardo Agualusa,Arlindo Barbeitos, Henrique Abranches,Pepetela, Botelho de Vasconcelos, Luandino Vieira eOndjaki.
↑Goretti Sanmartín Rei et al. Servizo de Normalización Língüística, Universidade da Coruña, ed.Criterios para o uso da lingua(PDF). p. 120.ISBN84-9749-199-8. Arquivado dendeo orixinal(PDF) o 26 de setembro de 2013. Consultado o 05 de abril de 2014.
↑Elikia M'Bokolo (2003). Vulgata, ed.África Negra: História e civilizações, tomo I, Até ao Século XVIII. Lisboa.
↑David Birmingham,Trade and Conflict in Angola. The Mbundu and their Neighbours under the Influence of the Portuguese. 1483–1790, Londres: Oxford University Press, 1966
↑Ver James Duffy,A Question of Slavery, Oxford: Clarendon Press, 1967
↑António Custódio Gonçalves (2005). Estampa, ed.A história revisitada do Kongo e de Angola. Lisboa.
↑David Birmingham (1965). Oxford University Press, ed.The Portuguese Conquest of Angola. Londres.
↑René Pélissier (1977). Edição do autor, ed.Les guerres grises: Résistance et revoltes en Angola (1845-1941). Montamets/Orgeval.
↑William G. Clarence-Smith, Slaves, peasants and capitalists in southern Angola, 1840-1926, Cambridge: Cambridge University Press, 1979
↑Manuel Nunes Gabriel (1978). Literal, ed.Angola: Cinco séculos de cristianismo. Queluz.
_-_AGO_-_UNOCHA.svg%26amp%3blang%3dgl)
.svg%26amp%3blang%3dgl)
