  | |||||
| |||||
| Localización | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| Estado | España | ||||
| Comunidade autónoma | Galicia | ||||
| Provincia | provincia da Coruña | ||||
| Capital | A Pobra do Caramiñal | ||||
| Poboación | |||||
| Poboación | 9.184(2024) (270,12hab./km²) | ||||
| Xeografía | |||||
| Parte de | |||||
| Superficie | 34 km² | ||||
| Altitude | 0 m | ||||
| Organización política | |||||
| • Xefe do goberno | José Carlos Vidal Suárez(2023–) | ||||
| Eleccións municipais na Pobra do Caramiñal | |||||
| Identificador descritivo | |||||
| Código postal | 15940 | ||||
| Fuso horario | |||||
| Código INE | 15067 | ||||
| Sitio web | apobra.com | ||||
 | |||||
A Pobra do Caramiñal[1] é un concello daprovincia da Coruña, pertencente ácomarca da Barbanza. Segundo oIGE en2014 tiña 9.672 habitantes(9.664 no2012, 9.726 no2011, 9.858 no2010). O seu xentilicio(véxase no Galizionario) é «pobrense».
O concello da Pobra do Caramiñal sitúase na cara sur dapenínsula do Barbanza, asomando á beira norte daría de Arousa que baña a súa costa. A Pobra está encaixada entre dita ría e o monteCurota (un dos máis altos daserra do Barbanza, con 498 m de alto) e limita cos concellos deRibeira,Boiro ePorto do Son.
A súa configuración xeolóxica responde principalmente aos movementos tectónicos que modelaron unha sucesión de bloques elevados e afundidos. No interior levántanse, entre outras, as montañas da Curotiña (368 metros) e A Curota (498 metros), e o resto das formacións do Barbanza (656 metros), miradoiros naturais dende os que se obteñen unhas amplas vistas dasRías Baixas.
O clima local caracterízase polos persistentes ventos mariños do leste e sueste e a suavidade das temperaturas ao longo do ano (12,1 °C de media). As zonas de máis atractivo son oRío Pedras (onde están situadas as piscinas naturais) e a praia de Cabío-Lombiña. Tamén hai outras praias non tan coñecidas, como A Barca, Lombiña, Laxe e a Corna.
| Censo total (habitantes) | 9.672 (2014) |
| Menos de 16 anos | 1.284 (13,27 %) |
| Entre 16 e 64 anos | 6.261 (64,73 %) |
| Máis de 64 anos | 2.127 (21,99 %) |
| Evolución da poboación de A Pobra do Caramiñal Fontes:INE eIGE. | |||||||||||||||||||
| 1900 | 1930 | 1950 | 1981 | 2004 | 2009 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 2024 |
| 6.540 | 8.784 | 8.010 | 10.067 | 9.992 | 9.878 | 9.726 | 9.664 | 9.646 | |||||||||||
| (Os criterios de rexistro censual variaron entre 1900 e 2004, e os datos doINE e doIGE poden non coincidir.) | |||||||||||||||||||
Algúns autores e historiadores afirman que os primeiros poboadores deste municipio foron osPraestamarcos, que vivían noscastros, moitos deles hoxe desaparecidos e outros aos que é imposible o acceso ben por estar en propiedades privadas, ou ben por estar aínda sen escavar. O nomePosmarcos, hoxe presente nunha das parroquias da Pobra, deriva do río Tambre, ou, mellor dito, da súa forma latinizadaTamǎra, cun prefixopraes- 'diante', e un sufixo-ko con valor xentilicio; significaba, logo, 'os de diante do Tambre'[2]. Durante aromanización de Galicia acondicionáronse os camiños tradicionais de paso. A calzada romanaPer Loca Marítima que unía esta zona coas localidades de Boiro e Porto do Son puido pasar pola ponte romana da Miserela.
Os séculos posteriores non tiveron un gran movemento de poboación. A poboación empezou a se asentar no interior, para evita-las incursiónsviquingas que se deron adoito durante Idade Media (s. V - s. XV).
Dende sempre a vida da vila estivo ligada ao mar. AProva do Dayán oudo Deán, así chamada na Idade Media, pertencía ao señorío eclesiástico, como indica o seu nome: o deán do arcebispado de Santiago exercía a xurisdición civil e criminal. O primeiro deán da Pobra foi Guillén Beltrán. Este personaxe gobernaba dende un castelo, incendiado e destruído polarevolta dos Irmandiños en 1467, do que hoxe non queda nada, agás o nome da parroquia (O Castelo ou O Santiago do Deán), tamén coñecida comoA Pobra do Deán.
Non lonxe existía outro núcleo de poboación sobre o que exercía dominio a familia Xunqueiras, familia así mesmo procedente doutra nobiliaria galega destacada: os Soutomaior. O primeiro intento de fusión de ámbolos dous núcleos (O Castelo e a vila do Caramiñal) foi en1822, pero non foi definitiva ata 1841[3]. O nome resultante foi a combinación dos dous nomes, actual Pobra do Caramiñal.
A diferenza entre O Castelo, onde residía a nobreza, e a vila do Caramiñal, onde residían os pescadores e agricultores, quedou reflectida no actual escudo da Pobra, dividido pola metade: a parte esquerda mostra unha embarcación navegando baixo dúas conchas devieira (mostra da dependencia deCompostela), que representa a parte da Pobra do Deán; na parte dereita móstrase un camiño que leva cara a dúas casas, das que xorde unha planta, a camariña, referencia da Pobra.
Durante oséculo XIX os industriais cataláns fomentaron a industriaconserveira na zona, ademais da creación de navíos e de emprego na zona.
O nomePobra vén dun derivado regresivo do verbopobrar(lat. POPULARE), modernopoboar. NaIdade Media existían as variantesPobla (a máis antiga),Pobra,PovraeProva, e posteriormente sufriu un proceso de castelanización, ata que a finais do século XX, a Comisión de Toponimia da Xunta de Galicia regularizou os nomes dos tres concellos galegos que portan este elemento comoPobra.[4]
En canto á segunda parte do nome, crese que o nomeCaramiñal provén da planta dacamariña[5] (Corema album), moi abundante antigamente en toda a zona e hoxe moi difícil de localizar; tamén dá nome a outra localidade galega,Camariñas.
Sen saír da vila hai que destaca-la igrexa de Santiago do Deán, a de maior interese arqueolóxico e arquitectónico. Nela fúndense os estilosrománico,gótico,barroco eneoclásico. Enriba da porta principal aparece unSantiago Peregrino e no tellado da súa fachada sitúanse unhas curiosas figuras de dous músicos (un home e unha muller). En liñas xerais podemos adscribir a totalidade do templo ao chamado Gótico Mariñeiro a ton coaIgrexa de San Martiño de Noia, aIgrexa de Santa Mariña Dozo enCambados e mesmo aBasílica de Santa María a Maior dePontevedra. Ao longo da historia de dita igrexa fóronse abrindo diferentes capelas nos seus muros, destacando a Capela da Transfiguración, a Capela do Carme, a capela da Soidade (que contén unha interesante talla en madeira da Virxe da Soidade), a capela de Xesús Nazareno (de grande arraigo na vila e máis aló das súas fronteiras), a capela da Concepción e a capela da Alba, de grande interese arquitectónico, artístico, estilístico e estético.
A igrexa de Santa María a Antiga do Caramiñal foi fundada no século XVI por Gómez Pérez das Mariñas e reformada nos séculos seguintes. Ten como partes máis antigas a bóveda e maila nave. No século XX engadíuselle unha nave lateral. Sobre o rosetón da súa fachada, un vello escudo de armas representa as máis nobres familias da comarca. Posúe un interesanteretablo barroco coroado pola imaxe de San Miguel Arcanxo matando ao demo.
A igrexa de Santa María do Xobre, situada a carón do IES Francisco Barreras Puente, é un monumento do século XVIII, agás a alta espadana, do XIX. Este último lugar de oración pertenceu anteriormente ao mosteiro de Misarela, do cal, do templo medieval nada perdura.
A igrexa de San Isidro de Posmarcos foi levantada no século XVII partindo dun primitivo templo románico do que pouco se conserva. Nela é curiosa a situación da espadana e da escaleira de acceso á mesma.
Cómpre destacar, asemade, os numerososcruceiros epetos de ánimas distribuídos polo concello.
Suponse que os cruceiros teñen a súa orixe nunha orde relixiosa ditada poloPapa Sisto V en1587 para defende-las costas dos piratas e corsarios. Na Pobra do Caramiñal hai 27, e poden ser de dous tipos: cruceiros de vara ou de fuste que posúen chanzos, estrado, pedestal, fuste e capitel, e os cruceiros "de capela" ou "de Loreto" que son típicos da zona do Barbanza, entre os que resaltan:
Dentro do núcleo urbano da Pobra do Caramiñal atópase a Casa Grande de Aguiar, hoxe residencia privada pechada ao público. A súa orixe está nunha edificación doséculo XVI que levantou a familia Romay, próxima átorre de Xunqueiras, pero a construción actual é doséculo XVIII e o nome de Aguiar vénlle por enlaces matrimoniais con esta liñaxe. Tamén se relacionaron os posuidores do conxunto co ilustre sociólogo doséculo XIXJoaquín Díaz de Rábago. Na fachada destaca un frontón no que se inclúe un dobre escudo nobiliario no que se repiten as aguias do apelido Aguiar.
A carón desta Casa de Aguiar áchase o pazo de Couto, construído en1717, segundo figura no portalón de entrada ao xardín que o rodea. Pertenceu dende a súa fundación ata a actualidade á familia Valderrama. Posúe unha fermosa fachada barroca cun alargado soportal e galería con balaustrada. Nun dos muros laterais resalta unha orixinal pedra de armas sostida por unha serea asociada á familia dos Mariño.
Tamén dentro do núcleo urbano, próxima á praia do Areal, consérvase o Pazo ouTorre de Bermúdez, unha orixinal casa nobre renacentista e plateresca doséculo XVI, deseñada por Rodrigo Gil de Ontañón e declarada Monumento Histórico-Artístico en 1976. En maio de 1987 rematou a súa restauración e inaugurouse comoCasa Museo Valle-Inclán, a cuxos antepasados pertenceu. Contén tamén a Casa de Cultura, con sala de exposicións, auditorio e biblioteca.
Sen se afastar moito da poboación, sobre un outeiro, álzanse as soberbias Torres de Xunqueiras, noXobre, que conservan o nome dos seus primeiros señores. Fernán Martín de Xunqueiras fora noséculo XIII o fundador desta liñaxe, que exerceu durante séculos o señorío sobre a vila do Caramiñal. Un descendente dos Xunqueiras casou coa filla do famoso políticoPaio Gómez de Soutomaior, embaixador deHenrique III ante o GranTamerlán de Hungría. O pazo pasou, para rematar, aos condes de Camarasa, quen o posuíron ata o seu alleamento a finais do século XIX. Accédese a el por unha longa avenida deplátanos orientais. O edificio foi levantado no século XV sobre a primitiva torre medieval e sufriu algunhas reformas en séculos posteriores. Na actualidade conserva un robusto corpo cunha sólida torre cara ao sur e, no lado oposto, un balcón esquinal, así como varias pedras de armas. En1981 a Torre de Xunqueiras foi declarada Monumento Histórico-Artístico.
Na enseada da Mercede (Posmarcos) quedan as ruínas do pazo do mesmo nome, no que o escritorValle-Inclán pasou algunhas tempadas. Nos seus arredores desenvólvese a imaxinaria acción dalgunhas das súas narracións deComedías bárbaras eRomance de lobos. Na capela, de estiloplateresco do século XVI, había unha imaxe da Virxe golpeando aodemo. A mediados dos anos oitenta sufriu un incendio e a imaxe desapareceu. No escudo do edificio aparecen, acuartelados pola cruz de Ribadeneira, varios emblemas das familias nobres da zona.
Finalmente, tamén está a Casa da Cadea, na rúa da Ponte, que antigamente foi un cárcere xurisdicional do vizconde de Xunqueiras; e a Casa gótica do Patín, na rúa da Feira, cunha arquitectura tradicional con corredor cuberto compartido por dúas vivendas veciñas.
A zona montañosa da Pobra do Caramiñal destaca polo seu desnivel, xa que, en menos de cinco quilómetros aproximadamente baixa dende zonas altas, de 656 metros, como o Barbanza e zonas máis baixas coma os Forcados (618 m), deica case o nivel do mar. Na Curota hai dous miradoiros dende os que se pode ver unha ampla paisaxe.
Ademais hai uns parques de enerxía eólica que se poden ver ben dende O Maño.
Dende a parte superior descenden varios ríos ou regatos, entre os que destacan o San Antonio, que vén dende a Curotiña; o Pedras, que nace nesta parte da serra e remata na Barbanza; e o Lérez, que nace preto deste pobo, en Boiro.
A vexetación foi afectada por diversos incendios nos últimos anos, estando constituída principalmente poreucaliptos epiñeiros.
A Pobra do Caramiñal ten unhacarballeira con variedade de animais, árbores e plantas. Actualmente conta ademais cun parque con maquinas de exercicios.
A praia de Cabío, mellor denominada praia daLombiña, está situada ao sur da Pobra do Caramiñal. Ten unha lonxitude duns 400 metros e unha largura entre 10 e 40 metros de area branca, fina e branda. Está delimitada pola banda sur polas pedras da Furniña, que a separan da praia da Illa; e pola outra polos Aguillóns que a unen á praia da Barca, onde se atopa o cámping. Posúe a bandeira azul dende hai moito tempo.
As piscinas naturais son unha das paisaxes características da Pobra. Sitúanse enSanta Cruz, na parroquia deLesón. Conta a lenda que as piscinas naceron porque san Mauro chegou ao nacemento das piscinas nunha barca de pedra (identificada cunha pedra que hai no bordo das piscinas) perseguido polos mouros. O santo ía remontando o río, asemade que o ía enchendo de cantos rodados para obstaculiza-lo paso dos seus inimigos.
Hai moitas piscinas, cada unha diferente. Nunha delas atópaseO Demo, unha pedra a máis de 8 metros de altura que vai dar a unha conca profunda, onde hai unha parede de pedra.
Tamén se poden atopar antigos muíños de auga abandonados. A carón da ponte medieval atópase o antigo convento da Miserela, do que só se conservan a parte baixa dos muros e o sistema de canalización de auga do cal se abastecían os frades. Por acordos cos señores de Xunqueiras e Goiáns, construíuse omosteiro de Santo Antón do Xobre (hoxe só se conserva a pequena igrexa do Xobre) o cal obrigou aos monxes da Misarela a abandonar o conxunto á beira do río Pedras para estar preto do mar, desta forma favoreceríanse os privilexios dos señores de Xunqueiras, benfeitores da construción de dito convento.
A este convento da Misarela, xa abandonado daquela, referíase Frei Martín Sarmiento na súaViaje a Galicia en 1745 deste xeito:
Vi las ruinas y se ve aún la iglesia y la corta habitación, pero todo yermo. Y apenas se puede tener uno en pie en aquel paraje, tanta es la cortedad del terreno que admira como allí podían vivir racionales... A la orilla del río [Barbanza] se ve una piedra que llaman 'el Barco' y dicen que en él vino San Juan y otras patrañas semejantes.
É unha festa que se celebra na terceira semana de agosto na parroquia da Pobra do Caramiñal en honor da patroa dos mariñeiros, aVirxe do Carmedos Pincheiros. Na procesión da Virxe chama a atención un desfile de xigantes e cabezudos. Esta procesión non é marítima senón terrestre dado que os Pincheiros son os mariñeiros de baixura. A ofrenda floral realízase ao pé da Lonxa, no pantalán da praia do Areal.
Os xigantes e cabezudos son unha serie de marionetas xigantes e disfraces deDisney que levan un grupo de rapaces pola vila. Cada certo tempo, os cabezudos e xigantes paran nun espazo amplo e dedican un baile ós cidadáns do pobo.
O sábado das festas do Carme celébrase unha festa da auga denominadaSanxuerguíns. Mentres avanzan os participantes, os habitantes das casas van botándolles auga e a festa remata con aqueles lanzándose ao mar, a unha fonte etc.
As festas do Nazareno, declaradas festas de interese turístico nacional, celébranse o terceiro domingo de setembro. Dentro destas festas celébrase aprocesión das mortallas[1], documentada xa no século XV. As orixes remóntanse a unha ofrenda do que daquela era o rexedor da vila, que sandou dunha grave enfermidade na véspera da procesión. Dende entón a ofrenda é realizada por persoas que estiveron en perigo de morte, como agradecemento á intercesión de Xesús o Nazareno. Os oferentes, que levan cirios e van vestidos de nazarenos, son acompañados por amigos e por familiares que conducen un ataúde. Considérase a festa de máis importancia dentro do núcleo da Pobra do Caramiñal. A imaxe venérase na Igrexa Parroquial de Santiago do Deán.
Celébrase no mes de xullo na parroquia do Deán, cunha procesión marítima na que se pasean pola ría a imaxe daVirxe do Carme e oApóstolo en barcos especialmente engalanados para a ocasión.
Agastronomía da Pobra é ampla, cunha gran variedade de cárnicos condenominación de orixe galega así como tamén demarisco epeixe daría. Existen diversos restaurantes e cafés espallados pola vila, amais dunha praza de abastos que fornece de produtos frescos.
Ademais das posibilidades de practicar diversosdeportes náuticos (remo, vela etc.), existen outras opcións relacionadas coa montaña: sendeirismo polas rutas da Curota e Curotiña, ciclismo de montaña ou, simplemente, a acampada ao aire libre na praia de Cabío.
As praias do municipio son un atractivo na época estival. As praias de Lombiña, Cabío e Illa de Laxe mereceron aBandeira Azul no ano2005.
O club de remo Puebla foi fundado no ano1979 por un grupo de persoas da localidade coa colaboración deCarmela Arias Díaz de Rábago, que patrocinou a compra da primeiratraiñeira, á que se lle deu o nome deCarmela.
Foi fundado en1973. Durante os anos 1973-1982 o Club disputaba os seus partidos no Campo do Xobre, e a partir do ano1982 pasou aoEstadio da Alta, en Cabío.
Fundado no1993. Milita na máxima categoría do tenis galego, División Ouro da Federación Galega de Tenis. As pistas de referencia so as do Castelo.
Para unha lista completa de todos os lugares do concello da Pobra vexa:Lugares da Pobra do Caramiñal.
 | Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: A Pobra do Caramiñal |
