95 - 100 milyon (lanng matèrnèl) 75 - 100 milyon (lanng étranjé)
Klasifikasyon di fanmi
Fanmi
▪ lanng endo-éropéyen
lanng jèrmannik
lanng jèrmannik ògsidantal
group jèrmanno-néyèrlandé
Rot-anlman
anlman
Kod di lanng
ISO 639-1
de
ISO 639-2
ger, deu
ISO 639-3
deu
Kart
Kart
Léjann kart
Kart di jèrmannofonni-a; èstati légal-a di anlman-an an Léròp.
Anlman (an anlman: Deutsch, /ˈdɔʏtʃ/) sa roun dé lanng endo-éropéyen ki ka apartni à branch ògsidantal-a dé lanng jèrmannik. Di fè ki li gen bokou djalèk, anlman-an ka konstitchwé annan roun sèrten mizou roun lanng-twè (Dachsprache).
So listwè, antan ki lanng distenk dé ròt lanng jèrmannik ògsidantal, ka koumansé o Rot Mwéyen Laj, lò di ségon mitasyon konsonnantik-a.
Di nou jou, so lokitò-ya, ki aplé «jèrmannofonn», ka réparti prensipalman so kò, ké bò'd 100 milyon di lokitò, an Léròp, sa ki ka fè di yé lanng ki pli palé-a annan Linyon éropéyen-an (LE).
anlman sa lanng ofisyèl-a an Lanlmangn, an Lotrich, o Liechtenstein, an Swis, o Ligsanbou, an Bèljik é annan réjyon italyen-an di Tirol di Sid. Li sa osi majoritèr annan Trentin-Haut-Adige.
Li sa égalman palé, san toutfwè ganyen èstati-a di lanng ofisyèl o Dannmark, atè Lafrans (Lalzas ké Mozèl jèrmannofonn), an Répiblik tchèk (Anlman an Répiblik tchèk), an Slovaki(Anlman dé Karpat), an Pòlògn, an Roumanni koté nou ka trouvé plizyò popilasyon, Sagson di Transilvanni, Anlman di Bucovine ké Anlman di Banat.
An Lafrik: Nanmibi, Tannzani.
An Lanmérik: Lanmérik di Nò (a souvan di palé isou di mwéyen oben ba anlman, ki ka prézanté dé tré arkayzan, tèl djalèk ki nonmen-an «pennsilvannyen» palé pa kouminoté anmish), Lanmérik di Sid (Paragwé, Chili, Larjantin, Brézil, Vénézwéla).
Anlman-an sa lanng ofisyèl-a di pyès Léta fédéré dé Létazini malgré roun lasèrsyon rékiran ki fondé asou roun konfizyon istorik.
Ké pronmyé mitasyon konsonnantik-a (erste germanische Lautverschiebung) òbò di ve syèk anv. J.-K., té ka nèt jèrmannik koumen-an à pati di roun djalèk endo-éropéyen. Sa anmòrfrézaj ka èspliké dé diférans ant lanng jèrmannik (pli arményen) ké ròt lanng endo-éropéyen. Nou pouvé, pou senplifyé, prézanté fè-ya ensi:
k → h: cor an laten — Herz an anlman, heart an annglé, hart an néyèrlandé
p → f: pater en laten — Vater an anlman, father an annglé, vader an néyèrlandé
t → th: tres an laten — drei an anlman, three an annglé, drie an néyèrlandé
d → t: decem an laten — zehn an anlman, ten an annglé, tien an néyèrlandé
g → k: gula an laten — Kehle an anlman, keel an néyèrlandé
bh → b: bhrātā an sanskrit (frater an laten) — Bruder an anlman, brother an annglé, broer an néyèrlandé
dh → d: adham an sanskrit — Tat an anlman, deed an annglé, daad an néyèrlandé
gh → g: ghostis an endo-éropéyen (hostisen laten) — Gast an anlman é an néyèrlandé, guest an annglé
Nou ka koumansé palé di lanng anlman (oben, an lengwistik «rot anlman») lò djalèk-ya ki palé annan sid-lwès di Lanlmangn té ka sibi ségon mitasyon konsonnantik-a (zweite germanische Lautverschiebung oben hochdeutsche Lautverschiebung, ki nou ka sitchwé groso modo bò'd vie syèk-a), o kour di lakèl lanng-an ki ka koumansé à diféransyé so kò dé djalèk di nò (Niederdeutsch, ba anlman).
Anlman-an ka ékri so kò ké 26 lèt di lalfabé laten, trwè vwéyèl ki sirmonté di roun Umlaut (sòrt di tréma) ä, ö et ü, ké roun senbòl grafik èdpésyal ß, Eszett oben scharfes S (ligatir di S lonng é di «s» oben «z»), itilizé an lyé é plas di ss annan sèrten ka (prensipalman apré roun vwéyèl lonng oben roun diftonng). Swis-a ka itilizé plis ß dipi lannen-yan 1930. Jouk annan lannen-yan 1940, anlman-an té enprimen an lékritir gotik (Fraktur) é ékri an sütterlin, ki sa diféran vèrsyon di lalfabé laten-an.
