NádúraíSasanach ba eaCharles Robert Darwin [tʃɑrlz 'dɑː.wɪn] (12 Feabhra1809 –19 Aibreán1882 a thug faoi deara agus a thaispeáin gur eascair speicis uilig an tsaoil seo as sinsearach coiteann: bhunaigh sé teoiric anroghnú nádúrtha.
Charles Darwin sa bhliain 1854, cúig bliana sular foilsíodhThe Origin of Species
Chuir séTeoiric na hÉabhlóide chun cinn ina leabhar cáiliúilOn the Origin of Species sa bhliain1859. Rinne a smaointí athmhúnlú raidiciúil ar na heolaíochtaí nádúrtha go léir.
Sa bhliain 1831, sheol Darwin ar an rnBeagle chun farraigíMheiriceá Theas a thaiscéaladh, agus thaistil ar fud anAigéin Chiúin.[1] Ag éirí as a bhreathnuithe agus saotharAlfred Russel Wallace, shaothraigh séteoiric na héabhlóide. Leag sé amach an teoiric ina leabharOn the Origin of Species by Means of Natural Selection (Ar Bhunús na Speiceas trí Mheán an Roghnaithe Nádúrtha, 1859).
De réir na teoirice seo d'fhorbair gnéitheplandaí isainmhithe trí roghnú nádúrtha na n-athruithe sin a chuir le cumas maireachtála is atáirgthe an orgánaigh thar na glúine. 3,500 milliún bliain ó shin, ní raibh ach orgánaigh shimplí aoncheallacha marbhaictéir ardomhan, agus faoi seo tá orgánaigh i bhfad níos casta ann, daoine is ainmhithe eile ina measc.
I rith na n-aoiseanna d'fhorbair is d'fhorás na foirmeacha simplí ina bhfoirmeacha casta. Bhain Darwin feidhm as fianaise na n-iontaisí chun an teoiric seo a shaothrú, agus tá an eolaíocht ghéiniteach ag cur léi i láthair na huaire.
Ceanglaíodh leagan amach Darwin le hiomad smaointe, teoiricí, agus idé-eolaíochtaí eile, mar shampla an náisiúnachas idé-eolaíoch, an t-impiriúlachas, an ciníochas, an caipitleachas, eoiginic, gan trácht ar ar síleadh faoi thodhchaí teangacha.[2]
Ní fios fós gach mionphointe d'fheidhmiú na héabhlóide, agus tá an-chuidtaighde ar siúl an t-am ar fad chun an scéal a shoiléiriú is a iomlánú. Tá conspóid ann ó foilsíodhleabhar Darwin idir na heolaithe a ghlacann lena theoiric is daoine a chreideann i mbrí litriúil na cruthaíochta saBhíobla. Ach ní conspóideolaíochta í seo, bunaithe ar fhianaisí infhíoraithe, ach conspóid reiligiúnda is/nó pholaitiúil.
↑Hussey, Matt (2011). "Fréamh an Eolais" (Coiscéim).
↑"Anuas den tSeilf". Feasta 63 (4), 19-20. 1 Aibreán 2010
Issíol é an t-alt seo.Cuir leis, chun cuidiú leis anVicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchánGaeilge a dhéanamh.
