Yslân ofIislân, offisjeel deRepublyk Yslân, is in lân ynNoardwest-Jeropa. De haadstêd isReykjavík. Mei de oareSkandinavyske lannen hat Yslân in sterke histoaryske en kultuerele bân, mar ek organisatoarysk is Yslân lid fan deNoardske Ried.
Foar it meastepart bestiet Yslân út leech- en middel-berchtme, wêr't in protte rivieren en rivierkes fan nei de see streame. It berchtme is amper begroeid meibosken. De heechste berch is deHvannadalshnúkoer op 2110 meter hichte. It eilân is ferneamd troch syngeisers. It binnenlân wurdt sawat net bewenne; it tichtst befolke gebiet leit oan de súdwestkust om de haadstêd Reykjavík hinne.
Yn it suden fan it eilân soarget dewaarme golfstream dy't bylâns de kust streamt foar in evenredich klimaat dat lykwols kâlder is as yn Jeropa troch de wyn dy't meastentiids út it noarden waait.
De iereRomeinen enGriken hienen al fermoedens dat der noardlik fan deBritske eilannen in grut eilân lizze moast. It "Ultima Thule", dêr 't de Romeinen oer berjochtsje, giet nei alle gedachten oer Yslân, mar wissichheid hjiroer ûntbrekt lykwols. Utarcheologyske fynsten docht bliken dat de Romeinen sels foet oan wâl setten hawwe, mar de earste minsken dy't in skoft lang op Yslân wenne hawwe wienenIerskemuontsen. Mei de komst fan deWytsingen binne sy ferdwûn.
Yn de9e iuw kamen de bewenners fan Noarske ôfkomst dêrhinne. De earste Wytsing dy't him foarfêst op Yslân festige wieIngólfur Arnarson. Hy lanne yn874 oan de súdkust en festige him om-ende-by877 oan in baai yn it súdwesten. Dat plak neamde hyReykjavik. Sûnt dy tiid waard it eilân stadichoan folslein kolonisearre.
Yn1262 waard Yslân ûnderhearrich oan deNoarske monargy. Yn de14e iuw waard Noarwegen feriene meiDenemarken en doe't yn1814 dizze lannen wer skiede waarden, kaam Yslân by Denemarken te hearren.
Yslân hat 308.910 ynwenners.[1] De ynwenners fan Yslân binne neikommelingen fan deWytsingen, fermingd meiSkotske enIerske ymmigranten. De grutste útlânske kloft folk wurdt foarme troch deDenen. De befolking fan Yslân is benammen konsintrearre yn it súdlik en westlik part fan it lân. Sawat de helte fan de befolking wennet yn de omjouwing fan de haadstêdReykjavík.
De trochsneed leeftydsferwachting yn Yslân is 80,79 jier. De befolkingsopbou sjocht der sa út:[1]
0-14 jier: 20,7% (wêrfan manlik 32.268 en froulik 31.308)
15-64 jier: 67,1% (wêrfan manlik 104.158 en froulik 101.584)
65 jier en âlder: 12,2% (wêrfan manlik 16.952 en froulik 20.424)
De offisjele taal fan Yslân is itYslânsk, inNoard-Germaanske taal, dat in ferfoarme ferzje fan itAldnoarsk is. De taal is troch de iuwen hinne kwealik feroare en liket sa dwaande mear op it Aldnoarsk as de oare Noardske talen. It Yslânsk is de ienichste taal fan hjoed de dei dy't de letterÞ út itruneskrift noch yn gebrûk hat. De taal dy't it meast liket op it Yslânsk is itFaeröersk.
ItIngelsk wurdt troch in soad minsken as twadde taal sprutsen. Dêrnjonken is ek itDeensk in algemiene taal op it eilân. Ek itDútsk,Noarsk enSweedsk wurdt wol sprutsen.
Ynwenners fan Yslân binne neffens de grûnwet frij yn de kar foar in leauwe, dochs is it lân in steatstsjerke yn de foarm fan deLuterske tsjerke de Nasjonale Tsjerke fan Yslân.
It Nasjonaal Register fan Yslân hâld by hokker leauwe eltse ynwenner fan it lân hat. Yn2022 seach de ferdieling der sa út:[2]
60,9% is by de Luterske Tsjerke fan Yslân
3,9% is by de Roomsk-Katolike Tsjerke
2,7% is by de Frije Tsjerke fan Reykjavik
2,0% is by de Frije Tsjerke fan Harnarfjorour
6,5% hat in oar leauwe
7,8% hinget gjin leauwe oan
16,2% is by in net-registearre tsjerklike organisaasje of hawwe gjin spesifyk leauwe
Nettsjinsteande it grutte tal leauwigen binne de opkomsten by tsjerketsjinsten lyts, lykas yn de oare Skandinavyske lannen. De boppesteande sifers jouwe it administratyf lidwêzen fan in religieuze organisaasje oan, dat it seit neat oer de besibbens by it leauwe fan de minsken. Neffens in ûndersyk út2001 wie 23% fan de minskenateïst ofagnostysk.
Wichtichste havens binne Grundartangi, Hafnarfjordur en Reykjavik. Riga hat it grutste fleanfjild fan Yslân. Der binne gjinautodiken op Yslân. Der is ek gjin treinferkear op it eilân.
