It skriuwen fanFrysk op kompjûters is net sûnder tûkelteammen. Om't de measte kompjûters yn deFeriene Steaten ûntwikkele binne, is der faak net achte op it ynfieren fan letters dy't net yn itIngelsk brûkt wurde. Yn it bysûnder is it skriuwen fan letters meidiakrityske tekens,^ ´ ` ¨ ensfh., net sûnder mis mooglik. Ferskateprogramma's enbestjoeringssystemen binne oanpast oan it ynfieren fan oare tekens en fral foar grutte talen binne der aparte kaaibuorden makke, mar der is gjin oplossing dy't foar eltse taal en elts programma jildt.
Sa jout ek it skriuwen fan Frysk problemen. Der is gjin spesjaal Frysk kaaiboerd en lykas by oare talen binne der problemen mei it ynfieren fan diakrityske tekens. Der is gjin fêste oplossing foar it probleem.
ByMicrosoft programma's is faak ien fan de folgjende oplossings mooglik:
Yn dat lêste gefal giet it meast om de neikommende koaden:
|
ByLinux kin de wize fan fêstlizzen fan ynstellingen per distribúsje ferskille!
Earst moat de 'LANG'-omjouwingsfariabele fêstlein wurde op systeem- of brûkersnivo. Foar it Frysk is dat: fy_NL (standert yn glibc), fy_NL@euro of fy_NL.UTF-8 (taal_LAN[Tekenset UTF-8, mar ISO-8859-1 of ISO-8859-15 komt ek foar]). Meastentiids sil foar in Nederlânske taal- en lânynstelling keazen wurde mei deselde tekenset. In Fryske LANG kin altiten noch eksportearre wurde yn in (sub)shell by it opstarten fan in inkeld programma (Fryske oersettingen sille dan ek automatysk te sjen wêze). Foar it gebrûk fan UTF-8 yn de console, en it euroteken yn de console ofX-server kinne ekstra ynstellingen nedich wêze.
De kaaiboerdyndieling moat apart ynsteld wurde foar de console en de grafyske skyl (X-server). By sawol in Amerikaansk as Nederlânsk kaaiboerd, kin keazen wurde út twa manieren om letters mei aksinten te typen:
Op in Mac kinne diakrityske tekens oanbrocht wurde mei in kaaikombinaasje foarôf. Der fan útgeande dat jo wurkje mei in Nederlânsk kaaiboerd en de taalynstellingen ek op Nederlânsk stean ha, brûke jo:
|
Op in mobile telefoan of tablet mei OS giet it oars. Troch it lûd dêr’t it diakrityske teken boppe moat langer yndrukt te hâlden ferskynt in rige tekens dêr’t jo út kieze kinne.
Net allinnich it skriuwen fan de letters is in probleem, ek by it skriuwen fan tekst is net faak rekken hâlden mei it Frysk. Sa wurdt der bytekstbewurkers meast gjin Fryske staveringshifker levere. Wannear't wurdlisten foar de staveringshifker te krijen binne, moatte dy hânmjittich tafoege of ynstallearre wurde.
Der binne fjouwer ferskillende systemen foar staveringshifking, dy't meast net frij keazen wurde kinne:
By it kontrolearjen fan teksten kinne ûnbekende wurden sels oan de listen tafoege wurde, troch mei de mûs op in knopke te klikken.
Dêr’t it skriuwen fan Frysk al in probleem is, binne der fansels ek net folle programma's dy’t Fryske tagong hawwe. Dat jildt benammen foar bestjoeringssystemen. Der binne al wat projekten om foariepenboarne programmatuer de tagong oer te setten nei it Frysk ta.
Programmeurs fan iepenboarneprogramma's, stelle yn it miene bydragen fan elkenien oan (nije) oersettingen tige op priis, om't it de status fan it programma ferheget en mear brûkers bynt. Sawol it programmearjen as it oersetten is meast hobbywurk. Foar it skriuwen en ûnderhâld fan oersettingen is gjin hege kompjûterkennis fereaske, mar wol bedreaunens mei it gebrûk fan it programma.
Betsjutting:
Websiden endvd's biede de taal ûnôfhinklik fan it kompjûtersysteem oan. Faak wurde der op ’e eftergrûn automatysk wat lytse helpbestannen ferpleatst nei de kompjûter. Yn in protte gefallen is it gebrûk fan Frysk net wûnderlik, bygelyks mei dewebstee fanOmrop Fryslân of in film-dvd. Guon gefallen binne lykwols it neamen wurdich.