Konettikut ofKonnektikut (Ingelsk:Connecticut; útspr.: [kǝ'nɛtɨkǝt], likernôch "k'-net-ty-k't"), offisjeel deSteat Konettikut (Ingelsk:State of Connecticut), is ien fan 'e fyftichsteaten dy't mei-inoar deFeriene Steaten fan Amearika foarmje. Konettikut, byneamd deConstitution State, leit yn it noardeasten, oan 'e kust fan 'eAtlantyske Oseaan, en heart ta de regio fanNij-Ingelân. Dehaadstêd isHartford, mar de grutstestêd isBridgeport. Neffens in skatting út2014 hie de steat doe krapoan 3,6 miljoen ynwenners, wêrmei't it kwabefolkingsgrutte de 29e steat fan 'e Feriene Steaten is. Oangeandeoerflak is Konettikut mei 14.357 km² de 48e steat, mei't inkeldDelaware enRhode Island noch lytser binne. Konettikut stiet bekend om synwolfeart, syn (foar Amerikaanske begripen) hegebefolkingstichtens en deUniversiteit fan Yale, ynNew Haven.
Denamme fan Konettikut komt fanquonehtacut, inAlgonkwynskwurd út 'eMohigan-taal foar "lange rivier meitijwurking", in ferwizing nei derivier deKonettikut. De namme hat dus, oars as wol tocht wurdt, neat te krijen mei itIngelsketiidwurdto connect ("ferbine"). De offisjelebynamme fan Konettikut is deConstitution State (de "Grûnwetsteat"), in oantsjutting wêrfan't de oarsprong ûnwis is, mar de steat wurdt ek wol deNutmeg State ("Nútmuskaatsteat"), deProvisions State ("Proviandsteat") en itLand of Steady Habits ("Lân fan Fêste Gewoanten") neamd.
Derivier deKonettikut rint fannoard neisúd troch de midden fan Konettikut hinne, om út te mûnjen yn 'e Long Island Sound. Dedelling fan dy rivier is it tichtstbefolke gebiet fan 'e steat. Nettsjinsteande syn lytseoerflak hat Konettikut in grut ferskaat oanlânskippen, lykas deLitchfieldheuvels yn it noardwesten, dy't in útrinner fan 'eAppalachen foarmje, en desânstrannen fan 'e súdeastlikekust. Nettsjinsteande de (foar Amerikaanske begripen) hegebefolkingstichtens, wurdt likegoed noch in oansjenlik part fan Konettikut oerdutsen trochmingd wâld, dat deunby de kust fan 'e Long Island Sound oergiet ynleafwâld en op 'e hichten fan 'e Litchfieldheuvels ynnullewâld. It heechste punt yn 'e steat isBear Mountain, yn 'e Litchfieldheuvels, op 725 m boppeseenivo (op 'eberchskeante fan 'eMount Frissell, wêrfan't de top oer de grins yn Massachusetts leit), en it leechste punt is de kust.
Yndianereservaten yn Konettikut.
Foar it meastepart besteane degrinzen Konettikut út rjochte linen, mar yn 'e noardlike grins, mei Massachusetts, sit de saneamde Southwick Jog of Granby Notch, in omwei dy't likernôch 4 km² yn Konettikut op snijt. De reden dêrfoar is in slepend grinskonflikt dat yn1804 úteinlik besljochte waard mei inkompromis. De westgrins fan Konettikut, mei de steat New York, omfettet de saneamdePanhandle fan Konettikut, in lyts nei itsúdwesten ta útstykjend part fan 'e steat, by de kust fan 'e Long Island Sound lâns, dat it resultaat is fan in oar grinskonflikt út 'e lettesantjinde iuw. Der binne yn Konettikut twaYndianereservaten, dy't beide yn it súdeastlike part fan 'e steat lizze. Dat binne:
Mei't noch de koloanje Konettikut, noch de koloanje New Haven mei tastimming fan 'eIngelske Kroan ta stân kommen wiene, waarden beide gebietenjuridysk asôfskate foarposten fan Massachusetts beskôge. Yn1662 wist Winthrop, gebrûk meitsjend fan in machtsfakuum yn 'e Ingelskepolityk dat feroarsake waard troch deRestauraasje fan it Hûs Stuart, fan 'e nijekeningKarel II in kolonialeoarkunde los te krijen dy't fan 'e koloanjes Konettikut en New Haven ien nije koloanje makke ûnder de namme fan Konettikut. Hoewol't it âlde Konettikut binnen it nije steatsferbân de boppetoan fierde oer New Haven, funksjonearren as gefolch fan 'e gearfoeging oan1875 taHartford enNew Haven om bar ashaadstêd fan Konettikut.
In lânkaart fan 'ekoloanjes Konettikut, New Haven en Saybrook.
It earstewapene konflikt mei deYndianen wie yn Konettikut dePikwot-Oarloch fan1636 tsjin 'ePikwot, dy't fuortkaam út ithar ta-eigenjen fan Yndiaansk lân troch de kolonisten. Doe't de Pikwot har dêrtsjin oankanten, reägearren de kolonisten mei in oanfal op in Pikwot-doarp opBlock Island. De Pikwotbelegeren ein1636 de koloanje Saybrook en diene begjin1637 in wraam opWethersfield. Dêrop organisearren de kolonisten inmilysje dy't in Pikwot-doarp oan 'e rivier deMystic oanfoel en útmoarde, mei 300 oant 700 Yndiaanskedeaden. Nei infjildslach yn 'e neite fanFairfield ferlern te hawwen, moasten de Pikwot úteinlik belies jaan.
Under deAmerikaanske Boargeroarloch (1861-1865) focht Konettikut foar itNoarden tsjin itSuden, dat him doe ûnder de namme fan 'eKonfederearre Steaten fan Amearika besochtôf te skieden. Hoewol't der gjin inkele oarlochshanneling út 'e Boargeroarloch op it grûngebiet fan Konettikut plakfûn, spile de steat in wichtige rol yn 'e Noardlike oarlochsynset, troch 55.000 man nei it front te stjoeren, wêrûnder twarezjiminten fan frijeswarten. Fierders levere Konettikut ek 2.250 man oan 'e Noardlikemarine. Yn totaal sneuvelen yn 'e Boargeroarloch 2.088soldaten enmatroazen út Konettikut, wylst 2.801 oansykten stoaren en nochris 689 omkamen yn 'ekriichsfinzenekampen fan it Suden.
Itpolitike lânskip fan Konettikut wurdt behearske troch de beide grutte Amerikaanskepolitike partijen, deDemokratyske Partij en deRepublikeinske Partij. Alle oare partijen spylje mar in marginale rol. Konettikut is stevich yn 'e hannen fan 'e yn ferhâlding progressivere Demokraten, en sels de Republikeinen yn 'e steat binne oer it algemien in stik minderkonservatyf as harren partijgenoaten út oare dielen fan 'e Feriene Steaten. Konettikut wie yn2008 de twaddeAmerikaanske steat (neiMassachusetts), dy't ithomohoulik ynfierde.
deEastlike Pikwot Tribale Naasje(kaam ta wêzen troch de fúzje fan 'e Paukatuk Eastlike Pikwot Yndianen fan Konettikut en de Eastlike Pikwot Yndianen fan Konettikut; genoat federale erkenning 2002-2005)
Konettikut hat in fochtichlânklimaat, mei waarme nearesimmers en kâldewinters. Simmerdeis binnetemperatuerenoerdeis fan boppe de 30 °C hiel normaal, wylst it kwik by 't winter maklik sakje kin oant ûnder itfriespunt, benammen yn it noardwestlikeheuvellân. Rekôrtemperatueren wiene 41 °C, op15 july1995 ynDanbury, en –36 °C op16 febrewaris1943 teCoventry. Fan begjinjuny oant einnovimber wurdt Konettikut geregeldwei troffen troch inorkaan dy't út itKaribysk Gebiet wei by de eastkust fan 'e Feriene Steaten lâns nei it noarden ta swingt. Hoewol't sokkewaarsystemen faak al ôfswakke binne tastoarmen as se Konettikut berikke, kinne se dochs noch in protte skea oanrjochtsje.
.svg)
