Didiar artiikel ment at öömrang spriak. Luke uk bi:Öömrang
"Öömrang spriak" uun ööder spriakwiisen
Öömrang as detnuurdfresk spriakwiis faan't eilunOomram (2b). Hat liketfering faan't naibereilunFer (2a) auer a miaten. Öömrang woort faan amanbi 600 minsken üüb't lun snaaket, diartu kem noch aal högen, diar huarööders wene. Daalang snaake a Öömrangen uk huuchsjiisk, det wiar bit uun a 1930er juaren noch ööders. Daalang komert aÖömrang Ferian ham diaram, at öömrang spriak an kultüür tu pleegin.
At Öömrang woort daalang efter a 'Alkersumer Protokolle' faan 1971 skrewen. Ööders üs uun't huuchsjiisk wurd so üs uun't ingelsk bluas nöömer an a began faan en sats grat skrewen. Kurt tuuner skraft am mä ään wokool an lung tuuner mä tau. Dobelt konsonanten üs uun't huuchsjiisk jaft at ei.
Uun betuunet steeden jaft at:
kurt:a, e, i, o, ö, u, ü lung:aa, ää, ee, ii, oo, öö, uu, üü tautuuner:ia, ua, ai, ei, eu, ui, au triituuner:uai üs uun 'spuai' ofiaw üs uun 'liaw' Uun ünbetuunet steeden jaft at:
e (klangt efter a), so üs uun 'hinget'ew (klangt efter o), so üs uan 'hualew'b, ch, d, dj, f, g, h, j, k, l, m, n, ng, nj, p, r, s, sj, t, tj, w ch efter en laachten wokool üs uun 'gichel' as wokch efter en jonken wokool üs uun 'slach' as harddj üs uun 'widj' as fersmoltnj üs uun 'waanj' as fersmolt so üs uun't fransöösk, spoonsk of italjeensksj üs uun 'sjauer' klangt daalang üs huuchsjiisk 'sch', iar wiar det wokertj uun a ütjgung, so üs uun 'witj' liket 'dj', as oober wat hardertj uun a iingung, so üs uun 'tjuarel' klangt üs huuchsjiisk 'tsch'lj üs uun 'ljocht' woort daalang miast üs en ianfach 'l' ütjspreegenr woort daalang miast üs huuchsjiisk 'r' ütjspreegen, enkelten riiw det oober uk so üs uun't italjeenskr föör en 'k' of 't' üs uun 'harke' of 'hart' klangt efter en hard 'ch's as uun a iingung faan en wurd skarep, ööders koon't skarep of uk wok weesb ,d ang san uun a ütjgung faan en wurd - ööders üs uun't huuchsjiisk - wokbh üs uunhööb(h)e as daalang ütjsledendh üs uunood(h)er as daalang ütjsledengh üs uunheg(h)en as daalang ütjsledenw üs uun 'leew' klangt uun a ütjgung efter en 'o'ünbestemt:en tau slacher a-artikel:a maan,at wüf, kurtfuremuun't hood tau slacher d-artikel:di maan,det wüf, woort miast tu henwisin brükt: di maan, wat diar lääpt efter henwisangen fäält di artikel uk ans wech:bi strun ,uun hüüs tau slacher: subjekt- an objektslach
ik ('k) -mi dü (-) -di hi ('er) -ham ('en) (transitiif an refleksiif)jü -hör (as miast ütjsleden)hat ('t) -ham ofhör (transitiif an refleksiif)wi ('f) -üüs wat (=wi tau ) -onk (=üüs tau ) (Dual, ütjsleden)jam ('m) -jam jat (=jam tau ) -jonk (=jam tau ) (Dual, ütjsleden)jo ('s) -jo maskuliin - feminiin -- plural (substantiwiaret)
man - min -- min (minen) dan - din -- din (dinen) san - sin -- sin (sinen) hör - hör -- hör (hören) üüs -- üüs (üüsen) jau -- jau (jauen) hör -- hör (hören) diheer ,detheer ,joheer , koon uk ütjenööder taanj wurd:di ... heer ,jüheer andönheer san miast ütjsledenham ofam -ään (refleksiif), sjiisk: man - sichhoker -ham (refleksiif), sjiisk: jemand - sichhög (högen ) -jo (refleksiif), sjiisk: einige (Einige) - sichkem miast uun a grünjfurem föör, mä ian ütjnoom: teskenen an en maanelk hoodwurd woort en-en bihinget:grat -en graten maan
Di seenkstian mä hög fees faan't stak: "Dü min tüs , min Öömrang Lun" stäänt bi't 'Öömrang Hüs '. Bispalen för ferbinjangen tu ööder spriaken:
ingelsk: wednesday - wäärnsdai germaans: heute - daalang sjiisk: Gräte - bian däänsk: dreng - dring plaatsjiisk: baaben - boowen holuns: kop - kop Wurden saner ferbinjangen tu ööder spriaken:
Neimuudis wurden wurd miast ütj at huuchsjiisk auernimen - of nei ferbünjen
Nils Århammar :Die Amringer Sprache. Die Amringer Literatur uun: Margot an Nico Hansen:Amrum – Geschichte und Gestalt einer Insel , Hansen & Hansen, Itzehoe 1964Ommo Wilts :Wurdenbuk för Feer an Oomram , Quedens, Noorsaarep, 1986Reinhard Jannen:Deutsch-friesische Wörterliste deutsch-öömrang , Manuskript, 1991-1992 Ommo Wilts:Friesische Formenlehre in Tabellen III Amrum , Matthiesen, Hüsem 1995 Nordfriesische Wörterbuchstelle :Fering-Öömrang Wurdenbuk , Wachholtz, Neumünster 2002Ommo Wilts:Wörterbuch Deutsch-Föhrer Friesisch , 468 S., Quedens, Oomram, 2011 Ommo Wilts:Wörterbuch Deutsch-Amrumer Friesisch , 400 S., Quedens, Oomram, 2020 Volkert F. Faltings ,Reinhard Jannen :Nei Fering-Öömrang Wurdenbuk . 1056 s.,ISBN 978-3-96717-138-9 . Husum Druck. Hüsem 2023.
Tekst üübÖömrang
