گوجه‌فرنگی (در افغانستان:بادنجان رومی، در نواحی شمالی و شمال‌غرب ایران:پامادور، در جنوب و غرب ایران:تماته هم نامیده می‌شود)، (نام علمی:Solanum lycopersicum) یکی ازسبزیجات سرخ‌رنگ و خوش‌بو و آبدار است. اینگیاه بومیآمریکای جنوبی ومرکزی است که طی دورهٔ استعماریاسپانیا به سایر نقاط جهان منتقل شد. انواع مختلف این گیاه امروزه در سراسر جهان پرورش داده می‌شود. گوجه‌فرنگی از نظر علمگیاه‌شناسی و داشتن هسته در دستهمیوه‌ها محسوب می‌شود. گوجه‌فرنگی دارای خواص و مزایای بسیار مناسبی برای بدن است وارزش غذایی بالایی دارد، همچنین استفاده از گوجه کمک شایانی به درمان برخیبیماری‌ها می‌کند.
این میوه امروزه به روش‌های مختلفی، به‌طور خام یا به‌عنوان یکی از مواد لازم برای تهیهٔ غذا، انواعسس ونوشیدنی مصرف می‌شود و بخش مهمی ازرژیم غذایی مردم بسیاری از کشورها را تشکیل می‌دهد. کشت و پرورش این گیاه به‌طور کلی، مساحتی حدود سه میلیونهکتار را به خود اختصاص داده است، که نزدیک یک‌سوم کلمساحت مختص به کشت تره‌بار در جهان است.[۱]
هرچند که گوجه‌فرنگی در علمگیاه‌شناسی یک میوه است، در علمکشاورزی اغلب به‌عنوانتره‌بار شناخته می‌شود.
به علت اهمیت اقتصادی، این گیاه موضوع پژوهش‌های بسیاری قرار داشته و در علمژنتیک به‌عنوان یکی از گیاهان الگو شناخته می‌شود. تحقیقات انجام‌شده بر این گیاه در سال ۱۹۹۰ به تولید نخستین نوعتراریختهٔ مجاز برای مصرف و تجارت درایالات متحده آمریکا انجامید.[۱]
گوجه‌فرنگی درمانگرسرطان است و از ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. خوردن آب گوجه در هنگام صبح مانند یکداروی شفادهنده عمل می‌کند که بسیاری از متخصصان تغذیه آن را توصیه می‌کنند.[نیازمند منبع]
دانشمندان دریافته‌اند ماده‌ای شیمیایی به نامگلیکو آلکالوئید در برگ‌های گوجه‌فرنگی وجود دارد که مصرف آن می‌تواند باعثمعده درد و اختلالات عصبی شود.
برگ گوجه‌فرنگی حشرات پرنده مثل پشه را دفع می‌کند. برای این کار، برگ‌ها را در چند نقطه از اتاق خود بگذارید. اگر در محل مورچه‌ها چند عدد برگ گوجه‌فرنگی قرار دهید، بوی برگ این میوه مورچه‌ها را فراری می‌دهد.[۱]
طرز انتقال گوجه‌فرنگی در جهان #پرو: خاستگاه گیاه خودرو #مکزیک: اولین مرکز پرورش گوجه‌فرنگی #اروپا وآسیا: دومین مرکز پرورش گوجه‌فرنگی #ایالات متحده آمریکا: سومین مرکز پرورش گوجه‌فرنگی
خاستگاه گوجه‌فرنگیآمریکای جنوبی است.[۳][۴] شواهد ژنتیکی نشان می‌دهند که اجداد گوجه‌فرنگی گیاهانی خودرو و علفی بودند که میوه‌های کوچک سبزرنگی داشتند و در نقاط کوهستانیپرو می‌روییدند.[۳] این گیاهان گونه‌های مختلفی ازسرده پیشینLycopersicon بودند. یکی از این‌گونه‌ها با نام علمی Solanum lycopersicum بهمکزیک منتقل شد و پس از مدتی در آنجا توسط بومیان پرورش یافت.
تاریخ دقیق پرورش گوجه‌فرنگی برای نخستین بار مشخص نیست. به نظر می‌رسد نخستین گوجه‌فرنگی پرورش‌یافته نوعی میوهٔ زردرنگ به اندازهٔگوجه‌فرنگی‌های ریز گیلاسی بوده که توسطآزتک‌ها کشت می‌شده است. نوشته‌های برجامانده از این تمدن نشان می‌دهند که این میوه همراه با فلفل،ذرت ونمک آماده و مصرف می‌شد.
گفته شده گوجه‌فرنگی حدوداً از ۵۰۰ سال پیش از مسیح در جنوب مکزیک پرورش داده می‌شد. بومیانپوئبلو بر این باور بودند که کسانی که دانه‌های گوجه‌فرنگی را مصرف می‌کردند با نیروهای خدایان متبرک می‌شدند.
در مورد انتقال گوجه‌فرنگی بهاروپا نظریه‌های متفاوتی وجود دارد. برخی از تاریخ‌دانان بر این عقیده هستند کهارنان کورتس، کاشف اسپانیایی، این میوه‌های کوچک زردرنگ را پس از تصرف شهرتنوچتیتلان، پایتخت آزتک‌ها در سال ۱۵۲۱ به اروپا منتقل کرد. نظریهٔ دیگر این است کهکریستف کلمب در سال ۱۴۹۳ نخستین فردی بود که این گیاه را به اروپا منتقل کرد. قدیمی‌ترین مدرک که از وجود گوجه‌فرنگی در اروپا اطلاع می‌دهد کتابی در مورد گیاه‌شناسی است که در سال ۱۵۴۴ توسطپیِترو آندرئا ماتیولی،پزشک و گیاه‌شناس ایتالیایی نوشته شده است. وی در دست‌نوشتهٔ خود از این میوه با عنوانpomo d’oro به معنای سیب طلایی یاد کرده است.
پس از ساکن شدن در آمریکای لاتین، اسپانیایی‌ها گوجه‌فرنگی را در اوایل سده شانزدهم درمستعمره‌های مختلف خود در حوزهکارائیب توزیع کردند. آنها همچنین آن را به اروپا و جزایرفیلیپین منتقل کردند که از آنجا بهآسیای جنوب شرقی و سپس سراسرآسیا منتقل شد. گوجه‌فرنگی به آسانی در آب‌وهوای مدیترانه‌ای رشد کرد و از حدود سال ۱۵۴۰ در این منطقه پرورش داده شده است.
این میوه در همان ابتدا پس از توزیع به اروپا مورد مصرف خوراکی قرار گرفت و در اوایل سده هفدهم میلادی برای تهیهٔ غذا در اسپانیا استفاده می‌شد. نخستین کتاب آشپزی کشف شده که شامل دستورهایی برای پخت غذا با گوجه‌فرنگی بوده است در سال ۱۶۹۲ در ناپل منتشر شد. به نظر می‌رسد نویسندهٔ این کتاب این دستورها را از منابع اسپانیایی به‌دست آورده باشد. با این وجود این میوه در برخی نقاط چونفلورانس صرفاً مصرف تزئینی داشت و تنها در اواخر سده هفدهم یا اوایل سده هجدهم برای مصرف خوراکی مورد استفاده قرار گرفت.
گوجه‌فرنگی تنها در اوایل سال ۱۵۹۰ دربریتانیا پرورش داده شد. یکی از نخستین کسانی که آن را کشت کرد جراحی به نام جان جرارد بود که در سال ۱۵۹۷ کتابی در مورد گیاه‌شناسی منتشر کرد که به موضوع این گیاه نیز می‌پرداخت. وی می‌دانست که گوجه‌فرنگی در اسپانیا و ایتالیا خورده می‌شود؛ با این وجود اعتقاد داشت که این میوه سمی است. در واقع این گیاه حاوی میزان کمیتوماتین، نوعیگلیکو آلکالوئید سمی است که معمولاً خطرناک نیست. دیدگاه جرارد بر افکار عمومی تأثیر گذاشت و این گیاه در بریتانیا و مستعمره‌های آن درآمریکای شمالی به عنوان خوراکی ناسالم شناخته شد.
در میانه سده هجدهم، گوجه‌فرنگی به‌طور گسترده در بریتانیا خورده می‌شد. در همین سدهدانشنامه بریتانیکا دربارهٔ این میوه چنین نوشت که از گوجه‌فرنگی به‌طور روزانه درسوپ‌ها و نیز به‌عنوانچاشنی استفاده می‌شود. درعصر ویکتوریا میزان پرورش گوجه‌فرنگی در گلخانه به حد صنعتی رسید.
قدیمی‌ترین مدارک مربوط به کشت گوجه‌فرنگی در شمال آمریکا به سال ۱۷۱۰ درکارولینای جنوبی برمی‌گردد. ممکن است این گیاه از طریق کارائیب به آمریکای شمالی رسیده باشد. در میانه این سده، برخی از مردم هنوز بر این باور بودند که گوجه‌فرنگی سمی است، و به‌طور کلی این گیاهان بیشتر جنبهٔ زینتی داشتند تا مصرف خوراکی داشته باشد.توماس جفرسون، ازبنیادگذاران ایالات متحده آمریکا مقداری از دانه‌های گوجه‌فرنگی را که درپاریس خورده بود به آمریکا فرستاد.
به‌علت شرایط آب‌وهوایی، برخی ایالات چون فلوریدا و کالیفورنیا عمدتاً تبدیل به تولیدکنندگان گوجه‌فرنگی شدند.دانشگاه کالیفرنیا در دیویس به یکی از مراکز اصلی پژوهش در مورد گوجه‌فرنگی تبدیل شده است.
این گیاه از دو طریق وارد ایران شد. راه اول از طریقترکیه وارمنستان، و راه دوم از طریق سفرهای مکرر خاندانقاجار بهفرانسه بود. نام اولیهٔ گوجه‌فرنگی در ایرانبادنجان ارمنی یارومی بود.[۲] در ایران در ابتدا پرورش گوجه‌های کوچک که امروزهگوجه گیلاسی نامیده می‌شوند، مرسوم شد. پس از مدتی گوجه‌های بزرگتر وارد ایران شدند که به دلیل تفاوت اندازه با گوجه‌های رایج در آن زمان، به «گوجه‌فرنگی» مشهور شدند. در دوره قاجاریه، افرادخاندان معیری برای نخستین بار گوجه‌فرنگی را در مزرعه‌ای (که محوطهٔفرودگاه مهرآباد کنونی است) پرورش دادند.[۵]
امروزه هزاران (نزدیک ۷۵۰۰)رقم گوجه‌فرنگی در سراسر جهان کشت می‌شود. این ارقام در اندازه، شکل، رنگ و طعم با یک‌دیگر فرق می‌کنند. قطر آنها ممکن است از ۱ یا ۳ سانتی‌متر (گوجه‌فرنگی ریز آلبالویی و گوجه‌فرنگی وحشی) تا ۱۰ سانتی‌متر (گوجه‌فرنگی گوشت گاوی) باشد. با این وجود بیشتر گوجه‌فرنگی‌ها درمراکز خرید قطری به اندازهٔ ۵، ۶ سانتی‌متر دارند.
بیشتر گونه‌های گوجه‌فرنگی رنگ قرمزدارند. با این حال این میوه به رنگ‌های زرد،نارنجی، صورتی، بنفش، سبز، سیاه وسفید نیز دیده می‌شود. گوجه‌فرنگی‌های چندرنگ یا مخطط نیز به‌ندرت یافت می‌شوند.
گوجه‌فرنگی‌هایی که برایکنسرو شدن یا تولید سوپ پرورش داده می‌شوند معمولاً کشیده (طول ۷ تا ۹ سانتی‌متر و عرض ۴ تا ۵ سانتی‌متر) و کم‌آب‌تر از سایر ارقام هستند و به گوجه‌فرنگی‌های آلویی معروفند.
در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۱۸۹ میلیون تن گوجه‌فرنگی در جهان تولید شد.چین با ۳۳ درصد تولیدات جهانی (که بیشتر آن در بازار داخلی آن مصرف می‌شود) و به دنبال آنهند،ترکیه،ایالات متحده آمریکا،مصر،مکزیک وبرزیل بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ گوجه‌فرنگی در این سال بودند. ایالت کالیفرنیا ۹۰٪ تولیدات گوجه‌فرنگی آلویی ایالات متحده آمریکا و ۳۵٪ جهان را به خود اختصاص می‌دهد.
تولید گوجه‌فرنگی معمولاً به دو دستهٔ مجزا تولید برای مصرف تازه (گوجه‌فرنگی بازار) و تولید برای تبدیل (گوجه‌فرنگی صنعتی) تقسیم می‌شود. در سال ۲۰۰۸ گوجه‌فرنگی صنعتی (که معمولاً از نوع گوجه‌فرنگی آلویی است) حدوداً یک‌دوم تولیدات اروپایی، ۹۰٪ تولیدات ایالات متحده آمریکا و ۱۵٪ تولیدات چین را تشکیل می‌داد.
تولید گوجه‌فرنگی برای مصارف صنعتی تقریباً یک‌چهارم تولید کل جهانی (۲۶٫۸ میلیون تن در سال ۲۰۰۲، به‌عبارتی ۲۳٫۴٪) را تشکیل می‌دهد. سه منطقهٔ اصلی که این نوع گوجه‌فرنگی را تولید می‌کنند کالیفرنیا، کشورهای نزدیک سواحل مدیترانه و چین هستند.
طبق آمار سازمان جهانی غذا (فائو) تولید جهانی گوجه‌فرنگی در سال ۲۰۰۷ به ۱۲۶٫۲ میلیون تن در مساحت ۴٫۶۳ میلیون هکتار بوده و به‌عبارتی بازدهی متوسط برابر ۲۷٫۳ تن در هکتار داشته است. لازم است ذکر شود که تولیدات غیرتجاری (شخصی و خانوادگی) در این آمار به حساب نیامده است.
برپایه اطلاعات فائو گوجه‌فرنگی در ۱۷۰ نقطه جهان با آب و هواهای مختلف کشت می‌شود. پس ازسیب‌زمینی وسیب‌زمینی شیرین، گوجه‌فرنگی بیش‌ترین حجم تولید تره‌بار جهانی را دارد و در فهرست بالاتر ازهندوانه وکلم قرار می‌گیرد.
نقشه جهانی تولید گوجه‌فرنگی بر حسب تن در سال ۲۰۱۸.[۷]
۱۶ کشور زیر در مجموع ۸۰٪ تولید جهانی را تشکیل می‌دهند:
تولید جهانی گوجه‌فرنگی از سال ۱۹۶۱ تا ۲۰۰۷ چهار برابر شد و از ۲۷٫۶ میلیون تن به ۱۰۲٫۲ میلیون تن رسید. به این ترتیب رشد متوسط آن سالانه حدود ۳٫۳۶٪ بوده است. این رشد خصوصاً درآسیا زیاد بوده است. چین تولیدات خود را هفت برابر و هند ۱۸٫۵ برابر کرده است.[۱]
در سال ۲۰۰۶ صادرات گوجه‌فرنگی تازه کمی بیش از ۶ میلیون تن بود و ۴٫۸٪ تولیدات جهانی آن سال را تشکیل می‌داد. سه کشور کشور صادرکنندهٔ اصلیمکزیک،سوریه واسپانیا بودند.
مهم‌ترین کشورهای صادرکنندهٔ گوجه‌فرنگی پردازش‌شده (خمیر وپوره) در سال ۲۰۰۶ به‌ترتیبچین،اتحادیه اروپا، ایالات متحده آمریکا،شیلی وترکیه بودند. کشورهای واردکنندهٔ این نوع گوجه‌فرنگی در همان سال به ترتیب روسیه،ژاپن، اتحادیه اروپا، مکزیک وکانادا بوده‌اند.[۱]
بر پایه آمارفائو، مصرف جهانی گوجه‌فرنگی در سال ۲۰۰۳ برابر ۱۰۲٫۸ میلیون تن بود.چین با ۲۴٫۶٪ این رقم نخستین کشور مصرف‌کنندهٔ گوجه‌فرنگی است وایالات متحده آمریکا (۹٫۸٪)، هند (۸٫۷٪)، ترکیه (۵٫۹٪) و مصر (۵٫۹٪) به‌ترتیب پس از آن قرار دارند.
رکورد مصرف سالانهٔ گوجه‌فرنگی به ازای هر یک نفر بهلیبی (۱۱۷ کیلوگرم در سال) تعلق می‌گیرد. به دنبال آنیونان (۱۱۵ کیلوگرم در سال) و سایر کشورهای اطرافدریای مدیترانه (تونس،ترکیه،مصر،ایتالیا ولبنان) قرار می‌گیرند. میزان مصرف گوجه‌فرنگی خانگی در این آمار محاسبه نشده است.
۱۸ کشور زیر در مجموع ۷۷٪ مصارف جهانی را به خود اختصاص می‌دهند.[۱]
گوجه‌فرنگی‌ای که دچار یک بیماری باکتریایی شده است.
مقاومترقم‌های مختلف گوجه‌فرنگی نسبت بهآفات و بیماری‌های گوناگون متفاوت است.
محصولات گوجه‌فرنگی در معرض از بین رفتن توسط آفات، بیماری‌هایقارچی،باکتریایی وویروسی، رقابت با علف‌های هرز و شرایط آب‌وهوایی و خاکی نامساعد هستند. آفات و بیماری‌های گوجه‌فرنگی، بیشتر با آفات و بیماری‌های سایر گیاهان خانوادهٔ سیب‌زمینیان مانند بادنجان وتوتون مشترک هسنند.[۱]
یکی از بیماری‌های شایع گوجه‌فرنگی در اثرویروس موزائیک تنباکو ایجاد می‌شود. انواعسفیدک وآتشک از سایر موارد شایعی هستند که موجب خرابی این محصولات می‌شوند.
گوجه‌فرنگی امروزه در سراسر جهان به شیوه‌های مختلف، به‌صورت خام در انواعسالاد، ساندویچ و به‌طور پردازش‌شده برای تهیهٔغذا وسوپ،سس ورُب مصرف می‌شود. آب گوجه‌فرنگی همچنین نوشیدنی خنکی است که برای تهیهٔ برخیکوکتل‌ها چونبلادی مری استفاده می‌شود.
گوجه‌فرنگی خاصیتاسیدی دارد و به همین دلیل ذخیره و نگهداری آن در انبار به صورت خام، سس و رُب آسان است. این میوه همچنین می‌تواند به صورت ورقه‌های نازک خشک‌شده درروغن زیتون نگهداری و مصرف شود.
گوجه‌فرنگی در غذاهای مدیترانه‌ای به خصوص در ایتالیا استفادهٔ فراوان دارد و از مواد اصلی مورد نیاز برای تهیهٔپیتزا و سس برایپاستا است.[۲]
گوجه‌فرنگی از لحاظارزش غذایی بسیار کم‌کالری (۲۰ کیلوکالری در هر ۱۰۰ گرم) و سرشار ازویتامین‌های مختلف (آ،ث وای) ومواد معدنی است. ۹۳ تا ۹۵٪ آن راآب تشکیل می‌دهد و قندها که ۳ تا ۴٪ آن را تشکیل می‌دهندگلوکز وفروکتوز هستند.
مهم‌ترین مواد معدنی موجود در گوجه‌فرنگی که به نوع خاک وکود بستگی دارد شاملپتاسیم،کلر وفسفر است.
گوجه‌فرنگی حاوی ویتامین‌های آ، ث ولیکوپن است. رنگقرمز گوجه‌فرنگی از لیکوپن موجود در آن ناشی می‌شود کهآنتی‌اکسیدان بسیار قوی‌ای است، تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف بسیار بالای گوجه‌فرنگی خام خطر ابتلا بهسرطان پروستات را به میزان کمی کاهش می‌دهد.[۱۳]
تعدادی از تحقیقات نشان می‌دهند کهلیکوپن، به خصوص در گوجه‌فرنگی پخته در جلوگیری از ابتلا به سرطان پروستات مؤثر است؛ ولی تحقیقات دیگری با این نتایج مغایرت داشتند.
به‌علاوه، تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف گوجه‌فرنگی با کاهش ریسک ابتلا بهسرطان سینه،سرطان سر و گردن و بیماری‌های مخرب اعصاب مرتبط است.[۱۴]
جهش‌های ژنتیکی دررقم‌های مختلف گوجه‌فرنگی و انواع وحشی آن گنجی ازژن‌های مختلف که لیکوپن،کاروتن،آنتوسیانین و آنتی‌اکسیدان‌های دیگر تولید می‌کنند به وجود آورده است. مقدار این آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها در برخی ارقام‌های پرورش داده‌شده نسبت به میزان طبیعی آن افزایش داده شده است.[۲]
گوجه‌فرنگی به‌طورخام یا پخته خورده می‌شود. گوجه‌فرنگی خام را می‌توان با نمک مصرف کرد. ولی آنرا بیشتر درسالاد با موادی دیگر مخلوط و سپس مصرف می‌کنند. گوجه‌فرنگی خام همچنین برای تهیهٔ برخی سوپ‌ها استفاده می‌شود.
پختن گوجه‌فرنگی موجب از بین رفتن بخشی از ویتامین‌های آن می‌شود، ولی در عین حال جذب لیکوپن را افزایش می‌دهد. گوجه‌فرنگی پخته از مواد تشکیل‌دهندهٔ بسیاری از غذاها و سس‌ها است.[۱]
گوجه‌فرنگی قدرت حافظه را بیشتر نموده و یادگیری را برای فرد بیشتر می‌نماید. گوجه‌فرنگی باعث بهبود خواب شده،گرفتگی عضلات را کاهش داده و باعث بهبود حرکات عضلانی می‌شود.
پژوهشگران در یک بررسی دریافتند که مردانی که زیاد از گوجه‌فرنگی استفاده نموده‌اند بهسرطان پروستات مبتلا نشده‌اند. پروستات بعد از سن ۴۵ سالگی در مردان رشد نموده و باعث اختلال در زندگی و خواب می‌شود. توصیه می‌شود مردان روزی یک گوجه‌فرنگی خام مصرف نمایند.
گوجه‌فرنگی سرشار از ویتامین ث و گروه ویتامین ب است مواد معدنی نیز در این سبزی به وفور یافت می‌شود. از این رو اشتها را تحریک و هضم غذا را آسانتر می‌نماید.
گوجه‌فرنگی رسیده و بدون لک بسیار مقوی و سرشار از ویتامین است. با خوردن گوجه‌فرنگیقلب تقویت می‌شود. همچنین برای افرادی که بیماری مفصلی و نقرس دارند گوجه‌فرنگی به عنوان دارو تجویز می‌شود.
گوجه‌فرنگی می‌تواند به حفظ سلامت استخوان‌های نیز کمک کند، چون حاویویتامین K و کلسیم است. همچنین آنتی‌اکسیدان لیکوپن هم دارد که تودهٔ استخوانی را افزایش می‌دهد.
امروزه فراوری گوجه‌فرنگی صنعت بزرگی است و آن را به صورت خشک شده، پوست‌کنده، پوره، رِب، انواعسس از جملهسس کچاپ،پودر وآب‌میوه در اختیار مصرف‌کنندگان می‌گذارد. دو عمل اصلی فراوری صنعتی گوجه‌فرنگی تغلیظ کردن و خشک کردن هستند.[۱]
گوجه‌فرنگی نرسیده معمولاً دردمای اتاق و در جایتاریک نگهداری می‌شود تا زمانی که برسد. با این شرایط، عمر مفید آن ۳ تا ۴ روز است. پس از رسیدن، گوجه‌فرنگی باید ظرف یک تا دو روز مصرف شود. گوجه‌فرنگی تنها در صورتی در یخچال قرار داده می‌شود که کاملاً رسیده باشد، هرچند این موجب تغییر طعم می‌شود.[۲]
برگ‌ها، ساقه و میوهٔ سبز نرسیدهٔ این گیاه دارای میزان کمی ماده سمیتوماتین است. مصرف برگ گوجه‌فرنگی درچای در حداقل یک مورد موجب مرگ فرد شده است. ولی به‌طور کلی میزان توماتین گوجه‌فرنگی به آن حد زیاد نیست که برای انسان خطر داشته باشد، و غذاهایی چون گوجه‌فرنگی سبز نرسیدهٔ سرخ‌شده برای سلامتی ضرری ندارند. گوجه‌فرنگی رسیده دارای توماتین نیست.[۲]
مصرف گوجه‌فرنگی خام در بعضی از افراد موجبآلرژی می‌شود و می‌تواند بهآنافیلاکسی منجر شود. این حساسیت نادر به‌علت ترکیب برخی از پروتئین‌های موجود در گوجه‌فرنگی وایمونوگلوبین‌های ای است.
گوجه‌فرنگی تازه می‌تواند به باکتریسالمونلا آلوده شود. در اواخر بهار سال ۲۰۰۸ مصرف گوجه‌فرنگی آلوده به این باکتری درایالات متحدهٔ آمریکا موجب مسمویت ۲۲۸ فرد و بستری شدن ۲۵ نفر در ۲۳ ایالت شد. به این ترتیب گوجه‌فرنگی از بسیاری از زنجیره‌های غذایی و فروشگاه‌ها جمع‌آوری شد. درکانادا گزارشی حاکی از مسمومیت به علت مصرف گوجه‌فرنگی آلوده اعلام نشد. ولی زنجیره‌های غذایی بزرگ چونمک‌دونالد وکی‌اف‌سی از روی احتیاط گوجه‌فرنگی را موقتاً از منوهای خود حذف کردند.[۱]
گوجه‌فرنگی سبز سرخ‌شده و سوخاری از غذاهای جانبی در جنوب ایالات متحدهٔ آمریکاست.
محل اتصال ساقه گوجه‌فرنگی و قسمت‌های سبزرنگ گوجه‌فرنگی می‌توانند تا ۱/۲ درصد حاویسولانین باشد. ۵۰ گرم سولانین می‌تواند موجب سردرد،حالت تهوع واستفراغ شود. برای همین باید از مصرف گوجه‌فرنگی‌های کال دوری کرد و محل اتصال ساقه را همواره با احتیاط جدا کرد.[۱۵]
از لحاظگیاه‌شناسی گوجه‌فرنگیمیوه محسوب می‌شود. با این حال میزان قند و شیرینی گوجه‌فرنگی نسبت به میوه‌های دیگر کم‌تر است و بیشتر به‌عنوان بخشی از سالاد یا غذایی اصلی، و نهدسر، سِرو می‌شود. به این ترتیب به‌علت مصرف عملی‌ای که در آشپزی داردتره‌بار خوانده می‌شود. این ابهام مختص گوجه‌فرنگی نیست و تعدادی دیگر از گیاهانی که تره‌بار می‌خوانیم، همچونبادنجان،خیار،کدو وکدو حلوایی میوه هستند.
این ابهام درایالات متحدهٔ آمریکا در سال ۱۸۸۷ موجب یک مباحثهٔ حقوقی شد. در این سال قوانین تعرفه‌های گمرکی موظف می‌کردند که برای تره‌بار (و نه میوه‌ها) عوارض پرداخت شود. به این ترتیب جایگاه و طبقه‌بندی گوجه‌فرنگی در این کشور اهمیت قانونی یافت.دیوان عالی ایالات متحده آمریکا برای حل این مشکل، در روز ۱۰ مه ۱۸۹۳ بر پایهٔ تعریف عمومی که گوجه‌فرنگی را به‌علت استفادهٔ عملی آنتره‌بار محسوب می‌کرد، اعلام کرد که گوجه‌فرنگی جزء تره‌بار است. با این حال این اظهار تنها به‌منظور به‌عمل درآوردن قوانینتعرفه‌های گمرکی بود و موجب اقدام برای تغییر رده‌بندی گوجه‌فرنگی از لحاظ گیاه‌شناسی نشد.
شورای اتحادیه اروپا در سال ۲۰۰۱ در یک رهنمود اعلام کرد که گوجه‌فرنگی باید میوه محسوب شود.[۲]
سنگین‌ترین گوجه‌فرنگی وزنی برابر ۳٫۵۱ کیلوگرم داشت و در سال ۱۹۸۶ دراکلاهما پرورش داده شد. بزرگ‌ترین گوجه‌فرنگی نیز با عرضی برابر ۱۹٫۸ سانتی‌متر در سال ۲۰۰۰ درانگلستان به ثبت رسید.
درخت گوجه‌فرنگی در تفرجگاه جهانی والت دیزنی در فلوریدا.
بوتهٔ بزرگ گوجه‌فرنگی موجود در تفرجگاه جهانی والت دیزنی در فلوریدا احتمالاً بزرگ‌ترین گیاه گوجه‌فرنگی در جهان است و با محصول بیش از ۳۲٬۰۰۰ گوجه‌فرنگی برای وزنی کلی برابر ۵۲۲ کیلوگرم رکوردداررکوردهای جهانی گینس است. هر تاک این گیاه به‌طور هم‌زمان هزاران گوجه‌فرنگی می‌دهد که دررستورانهای پارک دیزنی سِرو می‌شوند.[۲]
↑Etminan M, Takkouche B, and Caamano-Isorna F. The role of tomato products and lycopene in the prevention of prostate cancer: a meta-analysis of observational studies. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2004 Mar;13(3):340-5. 2004. 2004.
↑Zhang, C. X. ; Ho, S. C. ; Chen, Y. M. ; Fu, J. H. ; Cheng, S. Z. ; Lin, F. Y. (2009). "Greater vegetable and fruit intake is associated with a lower risk of breast cancer among Chinese women". International Journal of Cancer 125 (1): 181–188. doi:10.1002/ijc.24358.PMID 19358284.http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19358284
.jpg)
