گُرجِستان (بهگرجی:საქართველო، ساکارْتْوِلو)، کشوری واقع درقفقاز جنوبی است که از غرب بادریای سیاه، از شمال باروسیه، از جنوب شرق بهجمهوری آذربایجان و از جنوب باترکیه وارمنستان هم‌مرز است. پایتخت آن، شهرتفلیس است. مساحت گرجستان ۶۹٬۷۰۰ کیلومتر مربع (۲۶٬۹۱۱ مایل مربع) و جمعیت آن در ژانویه سال ۲۰۲۱ بیش از ۴ میلیون نفر بوده است. گرجستان یکجمهوری پارلمانی متمرکز است و حکومت آن از طریقدموکراسی نیابتی انتخاب می‌شود.
گرجستان یکی از کشورهایی است که در هر دو قارهٔاروپا وآسیا قرار دارد و یکی از اهداف مقامات سیاسی این کشور، عضویت دراتحادیه اروپا وناتو است. شهروندان گرجستان از مارس ۲۰۱۷ می‌توانند بدون ویزا به کشورهایمنطقه شنگن سفر کنند[۵] و این کشور از دسامبر ۲۰۲۳ نامزد عضویتاتحادیه اروپا شده است.[۶]
گرجی‌ها بومیان گرجستان‌اند و پیروکلیسای ارتدکس گرجی هستند. گرجی‌ها به زبانگرجی سخن می‌گویند، که زبان رسمی کشور گرجستان است و باالفبای گرجی نوشته می‌شود، که یکی از چهارده الفبای موجود در جهان است.
گرجستان در زمان باستان با نامایبریا شناخته می‌شده است و امروزه در اکثر زبان‌ها با اشکال گوناگون واژهٔیونانی "گِئُرْگیا" (Georgia به معنای کشاورزی) شناخته می‌شود.
ایبریا در برهه‌هایی از تاریخ تحت نفوذهخامنشیان،اشکانیان وساسانیان بود، به‌ویژه در زمان ساسانیان یعنیساسانیان ایبری چهار خاندان بزرگ ایرانی‌تبارخسرویانی‌ها،گوارامی‌ها،نرسیانی‌ها وباگراتیونی‌ها با ازدواج و پیوند با سایر خاندان‌های منطقه تأثیرات شگرفت و بزرگی در تحولاتایبریا داشته‌اند به طوری که سلسله فرمانروایی‌ها و پادشاهی‌ها تا قرن نوزدهم میلادی همواره تحت تأثیر این خاندان‌ها بوده است.
گرجستانی‌ها خود را «کارت وِ لِ بی»، کشورشان «سا کارت وِ لُ» و زبانشان را «کار تو لی» می‌نامند. مورخان گرجی مردمان گرجستان را از نسلکارتلوس می‌دانند. در منابع یونان باستان (استرابون، هرودوت، پلوتارک، هومر و دیگران) و امپراتوری روم (تیتوس لیویوس، پوبلیوس کورنلیوس تاسیتوس و غیره) از گرجی‌های غربی اولیه به عنوان کولخیان و از گرجی‌های شرقی به عنوان ایبریایی‌ها یاد کرده اند.
اولین اشاره به نامجورجیا به زبان ایتالیایی در نقشه جهان(mappa mundi) اثر پیترو وسکونته (Pietro Vesconte) مربوط به سال ۱۳۲۰ میلادی است. در اوایل ظهور این نام در دنیای لاتین، این نام اغلب به صورتJorgia نوشته می‌شد . نظریه‌های مبتنی بر افسانه‌ها توسط جهانگردژاک دو ویتری (Jacques de Vitry) ارائه شد که منشأ این نام را با توجه به محبوبیت سنت جورج (St. George) در بین گرجی‌ها توضیح داد، در حالی کهژان شاردن ( Jean Chardin ) معتقد بود کهجورجیا (Georgia) از کلمه یونانی γεωργός (به معنای «کشاورز زمین») گرفته شده است.
پژوهش‌های مدرن عموماً نام گرجستان را از اصطلاح فارسیگورج (گرج)، یک نام قومی تاریخی برای گرجی‌ها، مشتق می‌کنند. ریشه نهایی این اصطلاح مورد بحث است، اگرچه ممکن است بهگورغان ، نام منطقه‌ای به معنای "سرزمین گرگ‌ها" مرتبط باشد. این اصطلاح از فارسی به زبانهای یونانی بیزانسی، اسلاوی و بعدها اروپای غربی قرض گرفته شده است. پذیرش اصطلاح گرجستان در اروپای غربی همزمان با افزایش تماس در طول جنگ‌های صلیبی و تجارت از طریق بنادر دریای سیاه که توسط بازرگانان جنوایی کنترل می‌شد ، بود. ارتباط با سنت جورج، چهره‌ای محبوب در مسیحیت قرون وسطی، ممکن است جذابیت این نام خارجی را در اروپای لاتین تقویت کرده باشد.
نام بومیساکارتولو ( საქართველო ؛ «سرزمین کارتولی‌ها »)، برگرفته از منطقه مرکزی گرجستان کارتلی است که از قرن نهم ثبت شده است و به کاربرد گسترده در کل پادشاهی قرون وسطایی گرجستان قبل از قرن سیزدهم اشاره دارد . خود نامی که گرجی‌های قومی استفاده می‌کنند،Kartvelebi است ، که برای اولین بار درکتیبه ام لیسون یافت شده در شهر قدیمی اورشلیم ، که متعلق به قرن پنجم یا ششم میلادی است، به اثبات رسیده است.
تواریخ قرون وسطاییگرجستان، جد همنام کارتولی‌ها، یعنی کارتلوس ، نواده‌ی یافث(پسر نوح) را معرفی می‌کند که وقایع‌نگاران قرون وسطایی معتقد بودند ریشه نام محلی پادشاهی آنها بوده است.
گرجستان بین ۴۱ درجه و ۷ دقیقه تا ۴۳ درجه و ۳۵ دقیقه عرض شمالی، و ۴۰ درجه و ۴ دقیقه تا ۴۶ درجه و ۴۲ دقیقه طول شرقی واقع شده است.
این کشور به صورت طولی در امتداد مدارات کشیده شده و طول آن حدود ۳۷۰ کیلومتر، حداکثر عرض آن ۲۰۰ کیلومتر و طول قطر بزرگ آن ۶۱۳ کیلومتر است. مساحت گرجستان ۶۹٬۹۰۰ کیلومتر مربع و اندکی بزرگتر ازسری‌لانکا و کوچکتر ازسیرالئون است. این کشور بزرگتر از کشورهای اروپای مرکزی و آسیا شرقی مانندهلند وبلژیک واتریش ودانمارک وکره جنوبی وارمنستان وکرواسی واسلونی واستونی ولتونی ولیتوانی می‌باشد.طول مرزهای گرجستان جمعاً ۱۹۶۹٫۸ کیلومتر است. این کشور از شمال بافدراسیون روسیه هم‌مرز می‌باشد، سراسر این خطوط مرزی، منطبق بر آب فشان رشته کوه‌هایقفقاز کبیر است و ۸۰۷٫۶ کیلومتر مرز مشترک را در بر می‌گیرد. این مرز از نظر استراتژی نظامی اهمیت بسیاری دارد. در حقیقت این مرز سرحدات طبیعیروسیه را در جنوب تشکیل می‌دهد، در جنوب آن گرجستان و در شمال آن جمهوری‌های خودمختارداغستان،چچن،اینگوش،اوستیای شمالی،کاباردینو-بالکاریا،کاراچای-چرکسیا، همچنین سرزمینکراسنودار را شامل می‌شود. مهم‌ترین راه‌های ارتباطیقفقاز مرکزی و غربی کهروسیه را با گرجستان،ارمنستان وایران پیوند می‌دهد، از این مرز می‌گذرد. محافظت و نگهبانی از این مرز برایروسیه جنبه حیاتی دارد، همان‌طور که در دورهشوروی پیشین وروسیه تزاری نیز دارای اهمیت بسیار بود و جنگ‌های بسیاری برای دستیابی به این سرحدات به وقوع پیوسته است.
گرجستان در شرق باجمهوری آذربایجان هم‌مرز است که طول آن ۳۷۴٫۴ کیلومتر می‌باشد. دو راه عمدهٔ ارتباطی گرجستان با شرق،دریای خزر وایران از این نقطه می‌گذرد (جاده زمینی و راه‌آهن) علاوه بر آن، لولهٔ انتقال نفتباکو-سوپسا نیز از این مرز می‌گذرد.
در جنوب، گرجستان به ترتیب از شرق به غرب باجمهوری آذربایجان،ارمنستان وترکیه هم‌مرز است. طول خط مرزی بین گرجستان وارمنستان ۲۱۶٫۷ کیلومتر و باترکیه ۲۵۶٫۱ کیلومتر است. در غرب، مرز گرجستان بهدریای سیاه می‌رسد که طول مرز ساحلی آن ۳۱۵ کیلومتر است.
جمهوری خودمختارآجاریا با مساحت ۳ هزار کیلومتر مربع در بخش جنوبی ساحلدریای سیاه در ترکیب کشور قرار دارد.
استان خودمختاراوستیای جنوبی یا سامچابلو نیز با مساحت ۳٫۹ هزار کیلومتر در دامنه‌های جنوبیقفقاز بزرگ در ترکیب جمهوری گرجستان قرار دارد.
گرجستان با ۶۹٬۹۰۰ هزار کیلومتر مربع مساحت، دومین جمهوریقفقاز جنوبی از نظر مساحت و جمعیت (پس ازجمهوری آذربایجان) به‌شمار می‌رود.
درازای سواحل گرجستان دردریای سیاه ۳۵۰ کیلومتر است که میان دهانهٔ رود دماغهٔ «گونیو» کشیده شده است. همچنین شهر سوچی و استان چچن در روسیه و استان لوری در ارمنستان و دو استان ارتوین و اردهان در ترکیه و استان زاکاتالا در جمهوری آذربایجان تا ۳۰ سال گذشته جزو مناطق گرجستان بوده اما روسیه این مناطق را به زور از گرجستان جدا کرده است.
انسان‌های اولیه را می‌توان درقفقاز جنوبی، به ویژه در گرجستان، خیلی پیش از دورهپارینه سنگی ردیابی کرد. جمجمهانسان دمانیسی که یک میلیون و هشتصد هزار (۱٫۸۰۰٫۰۰۰) سال پیش زندگی می‌کرده است، در حفاری‌های اخیر در ناحیهٔدمانیسی به دست آمده است.
در اواخر عصرمفرغ و اوایلعصر آهن، سراسر گرجستان پیشرفت وسیعی را در حوزه اقتصادی شاهد بود که همراه با سطح بالایی از صنایع دستی، گسترش روابط تجاری و توأم با افزایش نابرابری‌های اجتماعی بود. در اواخر نیمه دوم هزاره دوم پیش از میلادمسیح، شرایط لازم برای ظهور یک جامعه طبقاتی ایجاد شده بود.
از هزاره دوم پیش از میلادمسیح، همزمان با قدرت گرفتنآشوری‌ها، اقوام گله‌دار و دامپرور در منطقه شمال غرب ایران، غرب زاگرس و شرق میانرودان در گرجستان سکنی گزیدند؛ که بعدها امپراتوریاورارتو را در شمال غرب ایران و منطقه قفقاز تشکیل دادند.
قابل ذکر است که قبایلگرجی یگانگی خود را همزمان با پایان عصرمفرغ، آغاز کردند. در پایان هزاره دوم و آغاز هزاره اول پیش از میلاد، در نواحی جنوب شرقی گرجستان باستان، دو اتحادیه اصلی از قبایل ظهور کردند:دیائوخی وکولخیس که هر دو آنها تا قرن هشتم پیش از میلاد دوام داشتند.
در میانهٔ قرن هشتم پیش از میلاد،دیائوخی در نتیجهٔ قدرت گرفتناورارتو فروپاشید. غلبهٔ کول‌ها (کولخیس) و مخالفت آنها با تائوها (دیائوخی) نیز در این امر سهیم بود. قسمتی از سرزمیندیائوخی به کول‌ها واگذار شد. مدتی بعد کشمکش بین کول‌ها واورارتو آغاز شد و کول‌ها شکست خوردند.
قلمرواورارتو در زمان خود وسیع‌ترین امپراتوری به‌شمار می‌رفت. در قرن هفتم پیش از میلاد، همزمان با آغاز دوره ضعفاورارتو، آریایی‌ها پادشاهیماد را تأسیس کردند. با قدرت گرفتنماد و شکست خوردناورارتو،مادها حوالیارمنستان امروزی ساکن شدند که نتیجهٔ ترکیب این دو قوم (گرجی وماد) قومارمنی بود. در اوسط قرن ششم پیش از میلادمسیح،هخامنشیان جایگزینمادها در حکومت بر جنوب گرجستان باستان شدند.
قرن‌های ششم تا چهارم پیش از میلاد، دوره استحکام قبایل کارتلی، عمدتاً ساکنان گرجستان شرقی شد. کشمکش بین کنفدراسیون‌های مختلفگرجی در نهایت منتج به تشکیل پادشاهی «ایبریا» به پایتختی «متسختا» شد.
نقشه مناطق تحت حکومت مغول از سال ۱۲۵۹ میلادی (گرجستان جزو این مناطق نیست)
از زمان بنیان پادشاهی گرجستان باستان یا همانایبریا توسطپارناواز یکم در سدهٔ چهارم پیش از میلاد تا زمانحمله مغول به گرجستان در سدهٔ ۱۳ میلادی، دورهٔ صلح و آرامش درتاریخ گرجستان است و ازحمله مغول به بعد، گرجستان تاریخی پر فراز و نشیب را به ایستادگی در برابر حملاتایران،عثمانی وروسیه گذرانده است.
ایبریا (گرجستان) از هزاران سال همواره تحت نفوذ فرهنگی سیاسی و قومی هخامنشیان اشکانیان و ساسانیان بوده، به‌ویژه در زمانساسانیان یعنیساسانیان ایبری چهار خاندان بزرگ ایرانی‌تبارخسرویانی‌ها،گوارامی‌ها، نرسیانی‌ها وباگراتیونی‌ها با ازدواج و پیوند با سایر خاندان‌های بزرگ منطقه تأثیرات شگرفت و بزرگی در تحولات ایبریای قفقاز (گرجستان) داشته‌اند به طوریکه سلسله فرمانروایی‌ها و پادشاهی‌ها تا قرن نوزدهم میلادی همواره تحت تأثیر این خاندان‌ها بوده است. تأسیس و ساخت شهر تفلیس پایتخت گرجستان نیز به فرمانواختانگ یکم از سلسله پادشاهیخسرویانی‌ها بوده است.
برقراری متناوب حکومتصفویان بر شرق و حکومتعثمانیها بر غرب گرجستان
نینو قیپیانی از مخالفان سلطهٔ امپراتوری روسیه بر گرجستان
پس از صفویان،نادر شاه افشار به گرجستان حمله کرد تا عثمانی‌ها را از گرجستان بیرون رانده و مجدداً به خاک ایران برگرداند پس از آن ۳۰٬۰۰۰ (سی هزار) گرجی را بهخراسان کوچاند.آغامحمدخان قاجار نیز پس از حمله بهتفلیس، با قتل‌عام مردم آن شهر، یکی از خونبارترین وقایع تاریخ گرجستان را رقم زد و ۱۵٬۰۰۰ گرجی را نیز به ایران کوچاند.[۷]
پس از آن در سال ۱۷۸۳ م طبق معاهدهٔ گئورگیوسک گرجستان تحت حمایت روس شده و در سال ۱۸۰۱ م روسیه، گرجستان را به عنوان یکی از فرمانداری‌های خود اعلام نمود و رژیم تزاری در گرجستان برقرار شد.[۸]
پس از انقلاب روسیه در سال ۱۹۱۸ گرجستان در تاریخ ۲۶ مه اعلام استقلال کرد و گرچه سه سال بعد با حمله ارتش سرخ شوروی جکومت مستقل گرجستان پایان یافت ما امروزه نیز این تاریخ را به عنوان روز استقلال گرجستان جشن می‌گیرند. گرجستان پس از استقلال از شوروی، درگیر چند مسئله قومی بسیار حاد گشت و خواسته‌های جدایی‌طلبانه موجب بروز دو منازعه جدی داخلی گردید. مناظرهآبخازیا واوستیای جنوبی و مسئله‌آفرینیآجاریا، عملاً دولت گرجستان را در آستانه فروپاشی و تجزیه قرارداد و برای مدتی این کشور را در زمرهکشورهای ناکام مطرح کرد. در دوره پس از استقلال این جمهوری، هنوز دو منطقه آبخازیا و اوستیای جنوبی از خواسته‌های تجزیه‌طلبانه دست برنداشته و عملاً دولت گرجستان نتوانسته است بر این دو منطقه اعمال کنترل نماید.[۹]
با امضایعهدنامه گرجیوسک در سال ۱۷۸۳، گرجستان تحت‌الحمایهٔروسیه شد و حدود بیست سال بعد یعنی در سال ۱۸۰۱ میلادی، روسیه، گرجستان را به عنوان یکی از فرمانداری‌های خود اعلام نمود و رژیم تزاری در گرجستان برقرار شد. گرجستان پس از انقلاب اکتبرروسیه در سال ۱۹۱۸ اعلام استقلال کرد، اماارتش سرخشوروی در سال ۱۹۲۱ میلادی (۱۳۰۰ شمسی) به گرجستان حمله کرده و به مدت ۷۰ سال، گرجستان یکی از جمهوری‌هایشوروی بود تا اینکه در سال ۱۹۹۱ میلادی (۱۳۷۰ شمسی)، به استقلال رسمی رسید.[۱۰][۸][۱۱][۱۲][۱۳]
کشور گرجستان به ۸ استان، یک منطقه خود مختار (اوستیای جنوبی به مرکزیتتسخینوالی) و ۲ جمهوری خودمختار به نام‌هایآجاریا به مرکزیتباتومی وآبخازیا به مرکزیتسوخومی تقسیم می‌گردد. آجاریا و آبخازیا زیر نظر و تحت حاکمیت دولت مرکزی گرجستان به فعالیت می‌پردازند و فرمانداران این مناطق از طرف دولت مرکزی انتصاب و هدایت می‌شوند. اوستای جنوبی نام رسمی این استان نمی‌باشد و روسیه به این منطقهاوستیای جنوبی می‌گوید نام اصلی و باستانی این منطقه استان سامچابلو می‌باشد.
سرزمین گرجستان از دید اقلیمی منحصر به فرد است، یعنی هر چهار فصل سال دیده می‌شود به‌طوری‌که در یک زمان در کناره‌هایدریای سیاه هوای تابستانی در میاننخل‌های حکم فرماست؛ در تپه ماهورهای پایکوهی، رویش علف‌های تازه و گل‌های بهاری، همچنین در کوهستان، مه غلیظ همچون ابری که با ریزش برف و باران همراه است وجود دارد.
اما کوه‌هایقفقاز بزرگ همچونقازبگی و دیگر کوه‌ها، از برف ضخیم پوشیده شده‌اند. در مجموع آب و هوای گرجستان تابعی است از موقعیت جغرافیایی این سرزمین، توده‌های هوای اشباع شده از بخارات آبدریای سیاه از سمت غرب وارد دالانقفقاز و در گرجستان غربی باعث بارندگی متناوب می‌شود و با از دست دادن نسبتی رطوبت از رشته کوه‌هایسورامی،مسختی وارسیانی وارد گرجستان شرقی می‌شود.
شاید به همین دلیل است که گرجستان شرقی بارندگی کمتری را دریافت می‌کند و آب و هوای آن خشک‌تر است.[۱۵]
کشور گرجستان عمدتاً کوهستانی است. بیش از ۸۰٪ قلمرو این سرزمین را کوهستان‌ها و تپه ماهورها پوشانده است. فعالیت‌های عادی مربوط به زلزله در نواحی دارای ساختار آتشفشانی در گرجستان جنوبی آشکار شده است. بلندترین قله گرجستان،قازبگی با ارتفاع آن ۵٬۰۴۷ متر در شمال شرق قرار دارد.
برخلاف کلیات عمومی کوه‌شناسی، قسمت گرجستانقفقاز بزرگ، در مطابقت بازمین‌شناسی و ساختار اصلی ناهمواری، به سه قسمت غربی، مرکزی و شرقی تقسیم شده است.[۱۶]
با گذر از غرب به شرق در امتداد رشته کوهقفقاز بزرگ، امکان مشاهدهٔ افزایش تدریجی آب پخشان اصلی بین رودخانه‌های دامنه‌های شمالی و جنوبی و همچنین کوه‌های نوک نیزی که به طرف سواحلدریای سیاه و اراضی پستکولخیس، کشیده شده‌اند، وجود دارند. همهٔ نواحی کوهستانی که بین دره «پسو» و مرزهای شرقی جمهوری خودمختارآبخازیا کشیده شده‌اند،«قفقاز غربی» نامیده می‌شود. رشته اصلیقفقاز غربی همچون برآمدگی‌های عظیمی، پوشیده از قلل صخره‌ای برافراشته است که در بین آن، یخچال‌هایی در عمق حفره‌های سیرکی قرار دارند. ستیغ عظیمقفقاز بزرگ، نزدیک هزار متر بالاتر از خط برف‌های دائمی است. گذرگاه‌های کوهستانی، که در اغلب موارد، جاده‌ای مالروست. در ارتفاع ۲۴۰۰ تا ۳۰۰۰ متری از سطح دریا قرار دارند.
قللقفقاز بزرگ پوشیده از برف‌های دائمی است. واریزهای موجود درپای قله‌ها حاصل قرن‌ها فرسایش هوازدگی است. اختلاف شدید بین دمای شبانه روز، سبب تخریب حتی سنگ‌های سختی جونگرانیت،گنیس وشیست‌های دگرگون می‌شود که بیشترین قسمت رشته کوه‌ها را تشکیل می‌دهند.
آبشارهای یخی که از زبانه‌های یخچالی تشکیل می‌شود، بر روی حصارهای سنگی جریان می‌یابد و به درون دره‌های تنگ و عمیق سرازیر می‌شود. این آبشارها تعداد بی‌شماری جویبار و نهر را تغذیه می‌کند که رودهای کوهستانی در پایین تشکیل می‌دهند.
در قسمت شرقیقفقاز غربی، رشته کوه‌های آهکی کوتاه ترند و برآمدگی‌های نسبتاً کوتاهی را تشکیل می‌دهند. یکی از این رشته کوه‌ها توسطرود غالیدزگا به‌طور عمیق بریده شده است. از بالای کانیون، مجدداً می‌توان دامنه‌های شیبدار کوه‌ها را دید. این‌ها، هرچند از آهک تشکیل نیافته‌اند، اما عمدتاً ماسه سنگ‌های سخت صخره‌های آتش فشانی قدیمی هستند.
در پرتگاه‌های نوک تیز، که اخیراً با جنگل‌های غیرقابل نفوذی پوشیده شده، یکی از مراکز صنعتی گرجستان، شهرتقوارچلی قرار دارد که در دورهٔشوروی ساخته شده است. در این ناحیه،زغال‌سنگ در ماسه سنگ‌هایژوراسیک یافت شده است.[۱۷]
در طول رشته کوهسورامی، شاخه شرقی اراضی پست بین کوهی گرجستان واقع شده است. این منطقه طبیعت گوناگونی دارد. در جنوب دامنه‌های پلکانیرشته کوه‌های تریالتی سر برافراشته‌اند.
در طول پایکوه‌های آن دره رودمتکواری قرار دارد که در حاشیه بستر آن راه‌آهن کشیده شده است.
قسمتی از منطقه کوهستانی،قفقاز کوچک است که در امتداد مرزهای گرجستان کشیده شده است. این منطقه دارای دو قسمت جداگانه از نظر ساختار و ناهمواری است. قسمت شمالی، رشته کوه‌های چین خورده حاشیه‌ای و بلندی‌های آتش فشانیجاواختی است. قسمت بعدی که ازدریای سیاه تاتفلیس کشیده شده است، عمدتاً از سنگ‌های آتش فشانیترشیاری پایین تشکیل شده‌اند. اراضی مرتفع آتش فشانی از لایه‌های جوانترشیاری بالا و گدازه‌هایکواترنری تشکیل شده‌اند که فلات بلندی را با زنجیره‌ای از مخروط‌ها و گنبدی‌های آتش فشان‌های خاموش به وجود آورده است.[۱۸]
رشته کوه‌هایسورامی،مسختی وارسیانی، رودهای گرجستان را به دو حوضهٔدریای سیاه ودریای خزر تقسیم می‌کنند. به علت بارندگی فراوان، رودهای حوضهٔدریای سیاه شبکه متراکم تری را تشکیل داده و حجم آب بیشتری را نسبت به گرجستان شرقی، جاری می‌سازد. گرجستان غربی با تعداد زیادی از رودهای کوچک که از نزولات باران و قسمتی از مرداب‌ها تغذیه می‌شوند، مشخص می‌شوند. این رودها مستقیماً وارد دریای سیاه می‌شوند. در حوضه رودمتکواری چنین نمونه‌هایی از رودهای مردابی وجود ندارد، اما رودها دارای جریان‌های فصلی هستند و در تابستان این رودها خشک می‌شوند. در گرجستان غربی، جایی که سنگ‌های کربناته، گسترش یافته است، رودهای زیادی از چشمه‌ها یا جویبارهایی سرچشمه می‌گیرند که از حفره‌های کارست‌های زیرزمینی بیرون می‌آیند. در سرزمین‌های بلندجاواختی در گرجستان جنوبی رودهایی وجود دارند که توسط دریاچه‌ها و به مقدار زیاد از آب‌های زیرزمینی تغذیه می‌شوند.
رودخانه‌های گرجستان دارای اهمیت اقتصادی بسیارند. بر طبق برآوردهای منابع برق آبی، گرجستان جای مهمی را در بین کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) اشغال می‌کند و بسیاری از کشورهای خارجی از جملهفرانسه،ایتالیا،اسپانیا،اتریش،یونان،پرتغال،صربستان،مجارستان،آلمان وبلژیک جلوتر است.[۱۹]
تعداد دریاچه‌های گرجستان اندک است و اغلب آنها کوچک می‌باشند و در چشم‌انداز گرجستان نقشی ایفا نمی‌کنند. هرچند، دریاچه‌های این کشور از نظر منشأ متفاوت اند اما دارای شکل زیبایی هستند.
سرزمین‌های بلندجاواختی بیشترین تعداد دریاچه هارا داراست. در گرجستان شرقی دریاچه «بازالتی» قرار دارد و در داخل محدوده شهرتفلیس دریاچه کوچک «لیسی» واقع شده است. تعداد زیادی دریاچه‌های مصنوعی در گرجستان ایجاد شده است. تعدادی از آنها حتی از دریاچه‌های طبیعی است.[۲۰]
در رشته کوه قفقاز مرکزی در قلمرو گرجستان، تعداد زیادی یخچال وجود دارد. این مورد طبیعی است، زیرا حد برف‌های دائمی در قسمت غربی این رشته کوه در ارتفاع ۳۰۰۰ متری و در قسمت شرقی در ارتفاع ۳۴۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد. صدها کوه از رشته کوه‌هایقفقاز بزرگ، بالاتر از این ارتفاع واقع شده‌اند. بسیاری از یخچال‌های گرجستان در دامنه‌های جنوبیقفقاز بزرگ، متمرکز شده‌اند. بسیاری از یخچال‌های گرجستان کاملاً بزرگ و گسترده هستند. به ویژه تعداد یخچال‌های بزرگ در حوضه رود «انگوری» به حدود ۱۷۰ یخچال می‌رسد. بزرگترین آنها عبارت اند از: «تویبری» (به طول ۱۰ کیلومتر)، «لکزیری» (به طول ۱۳٫۵ کیلومتر) و «تسانری» (به طول ۱۲ کیلومتر).
یخچال‌ها دارای اهمیت اقتصادی قابل توجهی هستند. این یخچال‌ها رودهای بزرگ گرجستان را تغذیه می‌کنند. در تابستان، یخ‌های ذوب شده در یخچال‌ها آب رودخانه‌هایریونی،انگوری،تِرِک، و سایر رودها را با حجم زیاد تغذیه می‌کنند.[۲۱]
قفقاز جنوبی، به ویژه در گرجستان، ناحیهٔ آتش فشان‌های فعال دوره‌های اخیر زمین‌شناسی است، که ناحیه‌ای زلزله خیز متراکم با حرکت‌های تکتونیکی جدید است. فعلیت نیروهای تحت‌الارضی با چشمه‌های آب گرم و معدنی مشخص می‌شود که در بسیاری از قلمرو گرجستان از زمین خارج می‌شوند.
«آب حیات» را می‌توان به چشمه‌های آب گرم ورادیواکتیویته «تسقالتوبو» لقب داد. چشمه‌های معدنی قلیایی-کربنیک مرکز آسایش گاهی «برجومی» در سراسر جهان شناخته شده است. آب‌های معدنی «منجی» با آب‌های «ماتسستا» در نزدیکی «سوچی» قابل مقایسه است. چشمه‌های قلیایی-نمکی «سایرمه»، «لوگلا»، «زواره» در «جاوا» شبیه چشمه‌های «سِن توکی» هستند. سرانجام اینکه چشمه‌های گوگردی-قلیایی تفلیس بسیار معروف می‌باشند.[۲۲]
در قلمرو گرجستان طیف وسیعی از خاک‌ها، از خاکستری-قهوه‌ای و شور نیمه بیابانی، یعنی خاک‌های استپی خشک و خاک‌های جنگل‌های معتدل مرطوب تا خاک‌های سرخ و پودزولی نواحی جنب مداری و خاک‌های چمنی آلپی گسترده شده است.
با وجود تفاوت‌های طبیعی اساسی بین گرجستان شرقی و گرجستان غربی، خاک‌های این دو ناحیه نیز به ویژه در اراضی پست بین کوهی، با هم تفاوت دارند.خاک‌های چمنی-کوهستانی سرزمین‌های بلند آتش فشانی گرجستان جنوبی، ویژگی‌های مخصوص خود را دارا هستند. در این‌جا، در فلات «آخالکالاکی»، در همسایگی «تسالکا»، «دمانیسی» و «گومارتی» تا ارتفاع ۱۲۰۰–۲۰۰۰ متری، خاک‌هایچرنوزم کوهستانی، خاک‌های غالب است. اندکی بالاتر، در رشته کوه‌های «جاواختی»، «تریالتی» و «سامسارا» این خاک‌ها با خاک‌های چمنی-کوهستانی جایگزین می‌شوند. خاک‌های چمنی-کوهستانی گرجستان پوشیده از چمنزارهای آلپی و نیمه آلپی است که اساس دامپروری را تشکیل می‌دهد.[۲۳]
طبق برآوردها، حدود ۴۰۰۰ گونه گیاهی در گرجستان یافت می‌شود. جنگل‌ها، مهم‌ترین ذخایر گیاهی گرجستان را دارا هستند که حدود یک سوم از قلمرو کشور را در بر می‌گیرند.
ناحیه بندی عمودی به روشنی با گرجستان کوهستانی مشخص می‌شود. پوشش گیاهی گرجستان شرقی متفاوت با گرجستان غربی است. پوشش گیاهی گرم و مرطوب گرجستان غربی فراوان و گوناگون است.
چمنزارهای کوتاه آلپی و گونه‌های فرش مانند، بلندی‌ها از ۲۳۰۰–۲۴۰۰ تا ۲۹۰۰–۳۰۰۰ متری از سطح دریا، پوشش گیاهی غالب را تشکیل می‌دهند. در این‌جا گیاهان کوتاه با گل‌های درشت و زیبا (جنتیانای زرد، علف خُنازیر، شقایق قفقازی و…) می‌رویند. در بالای ناحیهٔ آلپی، کوهستان‌ها عاری از پوشش گیاهی ممتد است.[۲۴]
در گرجستان جانوران زیادی وجود دارد که به جهت گوناگونی چشم‌اندازها منحصر به فرد است، (از ناحیه جنب مداری تا کوهستان‌های پوشیده از برف). در این‌جا گونه‌های جانوری بومی، از جمله جانوران مهاجر از سایر نواحی جانوری، یافت می‌شود. در گرجستان نواحی جانوری در ارتباط با ارتفاع کاملاً مشخص هستند (از نواحی استپی و جنب مداری مرطوب تا نواحی آلپی). در نواحی آلپیقفقاز بزرگ، گونه‌های متفاوتی از گوسفند و بز کوهی زندگی می‌کنند.
پرندگانی که در ناحیه آلپی لانه می‌سازند شامل خروس برفی، زاغی، خروس زیبای قفقازی، که در بیشه‌ها زندگی می‌کنند و پرندگان شکاری از قبیلعقاب طلایی و کرکس ریشدار است.
در سال ۲۰۰۶ میلادی کشور گرجستان دارای ۴٬۶۶۱٬۴۰۱ تن جمعیت بوده که از این تعداد ۲٬۲۳۷٬۴۷۲ تن (۴۸٪) مردان و ۲٬۴۲۳٬۹۲۸ تن (۵۲٪) را زنان تشکیل داده‌اند. نرخ رشد جمعیت در گرجستان از سال ۱۹۷۵ تا ۲۰۰۵ میلادی، ۰٫۳- درصد بوده است. بر اساس آمار سال ۲۰۰۳ میلادی، نسبت زاد و ولد ۸ در ۱۰۰۰ و نسبت مرگ و میر ۱۰ در ۱۰۰۰ اعلام گردیده است.[۲۶]
طبق آخرین اعلام مرکز آمار گرجستان در ژانویه ۲۰۲۱، جمعیت از سال ۲۰۲۰ حدود ۱۲٬۰۰۰ تن افزایش پیدا کرده و به رقم ۳٬۷۲۸٬۶۰۰ تن رسیده است. در این میزان بیش از ۳۲٪ از کل جمعیت این کشور (۱٬۲۰۲٬۷۰۰ تن) در پایتخت این کشور زندگی می‌کنند و نسبت جمعیتی زنان و مردان بدون تغییر بوده و ۴۸٪ را مردان و ۵۲٪ را زنان شکیل داده‌اند.[۲۷]
بر اساس آمار موجود در سال ۲۰۰۷ میلادی، ۱۹٪ از کل جمعیت کشور گرجستان زیر ۱۴ سال، ۶۶٪ بین ۱۵ تا ۶۴ سال و ۱۵ ٪ بالای ۶۵ سال را تشکیل می‌دهند. میزان امید به زندگی در سال ۲۰۰۴ میلادی، در گرجستان ۷۰٫۶ سال بوده است.[۲۸]
میزان جمعیت روستایی کشور گرجستان در سال ۲۰۰۱ میلادی، ۴۴٪ از کل جمعیت این کشور بوده است. این رقم در سال ۱۹۸۰ میلادی، ۴۸٪ بوده است که بر این اساس نرخ جمعیت روستایی روند نزولی داشته است. نرخ رشد سالانه جمعیت روستایی بین سالهای ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۱ میلادی، ۰٫۱- بوده است.
جمعیت شهری این کشور در سال ۲۰۰۱ میلادی، ۳٬۱۰۰٬۰۰۰ تن (۵۷٪) بوده است. این رقم در سال ۱۹۸۰ میلادی، ۲٫۶۰۰٫۰۰۰ تن (۵۲٪) اعلام گردیده است.[۲۹]
قانون اساسی گرجستان تحصیلات در مدارس تا کلاس نهم را به‌طور رایگان پیش‌بینی نموده است. هم چنین در دانشگاه‌های دولتی، دانشجویان از امکانات تحصیل رایگان برخوردار می‌باشند. در گرجستان مدارسی به زبان‌هایروسی،ارمنی،آذربایجانی،آسی وآبخازی وجود دارد.
با توجه به تغییراتی که در دورهٔ پیش از دانشگاه به وجود آمده، مدت تحصیل در مدارس در مجموع به ۱۲ سال رسیده است؛ از اول تا ششم: دوره ابتدایی، از هفتم تا نهم: دوره پایه، از دهم تا دوازدهم: دوره تحصیلات متوسطه می‌باشد. از اول تا کلاس نهم اجباری و رایگان بوده، از سال دهم تا دوازدهم، اخیراً فقط بخشی از هزینه‌ها را دولت تقبل می‌کند. نوع مدارس نیز تغییر یافته است.[۳۰]
در سال ۲۰۰۴ میلادی، نرخ سواد در بزرگسالان (۱۵ سال و بالاتر)، ۱۰۰٪ اعلام شده است و شاخص آموزش این کشور ۰٫۸۹ بوده است.[۳۱]
نسبت زنان به مردان در سال ۲۰۰۱ میلادی، در دوره‌های ابتدایی، راهنمایی و متوسطه به ترتیب: ۹۵٪، ۷۳٪ و ۳۴٪ بوده است.[۳۲]
بر اساس آمار سال ۲۰۰۰ میلادی، مخارج عمومی در زمینه بهداشت و درمان، ۰٫۷ از تولید ناخالص ملی (GDP) کشور گرجستان را به خود اختصاص داده است که این رقم در سال ۱۹۹۰ میلادی، ۳٪ بوده است. در گرجستان بیمارستان‌های بسیار پیشرفته و به روزی در طی سالهای اخیر ساخته شده است.
فرهنگ غالب گرجستان فرهنگمردم گرجی است که عنصر اصلی فرهنگقفقاز بوده و وجوه مشترکی نیز با فرهنگ‌های سایر اقوام قفقاز داراست. فرهنگ گرجستان جزو غنی‌ترین فرهنگ‌های دنیاست.
ادبیات گرجی قدمتی ۲٬۵۰۰ ساله دارد و چند قرن پیش از میلادحضرت عیسی پا به عرصهٔ وجود نهاده است. از قدیمی‌ترین آثار ادبی اصیل گرجستان که تا دورهٔ معاصر به یادگار مانده عبارت است ازیاکوب تسورتاولی تحت عنوان «شهادت شوشانیک» (قرن پنجم) که اثری است فوق‌العاده هنری و مشحون از ایده وفاداری به میهن، قرون ۱۲–۱۳ میلادی، دوران ادبیات کلاسیک گرجی را تشکیل می‌دهد. در این هنگام است که داستان عاشقانه و رمانتیک به نام «ویسرامیانی» ترجمه سارگیس تموگولی و مجموعه داستان‌های مربوط به «آمیران دارجانیان» نوشتهٔ موسه خونلی، منظومه‌های مدح و تحسین‌آمیز دربارهٔ «عبدالسمیع» اثر ایوانه شاوتلی و «تاماریانی» اثر چاخروخادزه به وجود آمدند.[۳۴]
این سیستم نوشتاری شامل سه الفبای هم ارز است که عبارت اند از: آسُمْتاوْرولی، نوسْخوری و مْخِدْرولی، که امروزه فقط مخدرولی مورد استفاده رسمی و وسیع قرار دارد.
قدیمی‌ترین کتیبهٔ کشف شده از زبان گرجی، نوشته شده به نخستین الفبای گرجی یعنی آسومتاورولی و مربوط به سدهٔ یکم پیش از میلاد مسیح است.[۳۳]
خوشنویسی گرجی دارای قرن‌ها سابقه است. کتاب‌های دست‌نویس گرجی متعلق قرن‌های اولیه میلادی، از گنجینه‌های ملی و فرهنگی گرجستان به‌شمار می‌آیند.مسیحیت درادبیات گرجی نقشی مهم داشته است و این راهبانکلیسای ارتدکس گرجی بوده‌اند که با نسخه‌برداری کتب مذهبی و نوشتن تاریخ گرجستان، خوشنویسی وخط گرجی را نگاه داشته‌اند.[۳۵][۳۶][۳۷][۳۸]
هنر گرجی مشمول هنرهایمعماری،نقاشی وصورتگری از زمان باستان در اوج شکوفایی بود. این آثار، امروزه ارزش تاریخی دارد. در نظامفئودالی ترکیب هنرهایمجسمه‌سازی وپیکر تراشی و نقاشی تابع معماری بود و جزء لاینفک آثار معماری را تشکیل می‌داد.حکاکی وکنده کاری رویفلز وسفال از کهن‌ترین هنرهای گرجستان به‌شمار می‌آید. قرون گذشته تاریخ دقیق پیدایش این هنرها را در خود محو کرده‌اند، اما بر طبق مدارک و اسنادباستان‌شناسی قدمت هنر کنده کاری و سفال‌سازی حتی به چهارهزار و پانصد سال (۴۵۰۰) پیش می‌رسد. مجسمه‌سازی، کنده کاری روی فلزات با هنرهایمیناکاری رویطلا، پیوند محکم و ناگسستنی دارد. میناهای جداردارگرجی با نقوش مخصوص به خود، با رنگ‌های درخشان و خیره‌کننده و با شفافیت لعاب و سنگ‌های مصنوعی و شیشه‌های رنگین خویش، مقام اول را در جهان داراست.
استادانگرجی هنرهای تجسمی، ذوق سرشاری برای فعالیت هنری دارند، آنان آثاری راستین و الهام بخش دربارهٔ موضوعات عصر ما خلق می‌کنند. برگزاری نمایشگاه‌های بهاره و پائیزه از تابلوهاینقاشی سراسر گرجستان در گالری تابلوهای نقاشی به صورت یک آئین سنتی درآمده است. شرکت نقاشان گرجی در نمایشگاه‌های تابلوهای نقاشی در داخل و خارج کشور مانندبلژیک،ایتالیا،بریتانیای کبیر،ایالات متحده آمریکا و… همواره با موفقیت‌های بزرگی همراه بوده است.[۳۹]
سینمای گرجستانتوسعه و تکامل رشتهفیلم‌برداری و فیلم‌سازی برای فرهنگ ملی گرجستان، کامیابی مهمی به‌شمار می‌آید. امروزه در گرجستان هرساله ده‌ها فیلم هنری، کارتون، علمی، عمومی، مستند و غیره ساخته می‌شود. تعدادی از فیلم‌های ساخت گرجستان در جشنواره‌های بین‌المللی و سرتاسری جمهوری‌ها به دریافت جوایز و دیپلم‌های افتخار نائل شده‌اند. فیلم «پدر سرباز» در چهاردهمین جشنواره بین‌المللی مسکو موفقیت فوق‌العاده‌ای داشته است. فیلم‌هایی به نام «اوشبا»، «دشت آلازانی»، و «در ارتفاعات پامیر» در جشنواره‌های بین‌المللی فوق‌العاده ارزنده شناخته شده و به دریافتدیپلم افتخار موفق شدند. مرکز حیات فعالانه و خلاقانه کارکنان هنر سینمایی «اتحادیهٔ کارکنان رشته فیلم‌برداری» می‌باشد.[۴۰]
تئاتر گرجستان از همان بدو پیدایش خود در جهت رئالیسم گام نهاد. بر اساس نمایشنامه‌های ملی که توسط نویسندگان با ذوقی مانند داوید کلدینشویلی، زورابی آنتونوف، شالوا دادیانی و عده‌ای دیگر تدوین گردیده بود، در پایانقرن نوزدهم و آغازقرن بیستم، نهضت و جنبش نیرومند تئاترال به وجود آمد که گروه بزرگی از بازیگران هنرمند در راس آن قرار داشتند. در سال ۱۹۲۱ م تئاتر دراماتیک به نامشوتا روستاولی تأسیس گردید. در سال ۱۹۲۸م، تئاتر دراماتیک به نام ک. مارجانیشویلی ایجاد شد و به فعالیت هنری پرداخت. تربیت و آموزش و آماده ساختن هنرپیشگان و کارگردانان و مدیران تئاتر در انستیتوی تئاتر به عمل می‌آید. در گرجستان موزه هنر تئاتر دولتی ایجاد شده است. تئاترتفلیس به نام گریبادوف، سنن نیکویی را در زمینه‌های فرهنگ‌های تئاتری گرجی کمک و مساعدت می‌کند، تئاتر گرجی در میان فرهنگ تئاترال جمهوری‌هایشوروی سابق مقام شامخی را داشت، تئاترهای گرجستان و فعالیت برجسته آنها در خارج از مرزهای گرجستان نیز از شهرت فراوانی برخوردار است.[۴۰]
موسیقی گرجی یکی از موسیقی‌های غنی و باستانی دنیا است. آوازهایگرجیان وابسته به سرودهایکلیسایی درقرون وسطی است. چنانچه از منابع بر می‌آید دو گونه موسیقی صوتی دربیزانس و گرجستان وجود داشته است. یکی از آن‌هایونانی و تک صوتی و دیگری گرجی و با سه درجه صوت خوانده می‌شد. از برجسته‌ترین مصنفان آهنگ‌ها باید از گریگوری مقدس از خانزتا و میخیل مودرکیلی، و ایوانه میتبواری در سدهٔ دهم نام برد.[۴۱]
رقص گرجی یکی از رقص‌های سنتی منطقهٔقفقاز محسوب می‌شود از سری رقص‌های فولکلوریکمردم گرجی است که از نسلی به نسل بعدی منتقل و در این پروسه توسعه و شکل گرفته است.
گرجی‌ها بزرگترین قوم گرجستان بوده و در تمام این کشور پراکنده‌اند و قدرت مرکزی در اختیار آنان است.آذربایجانی‌های گرجستان وارمنی‌های گرجستان نیز به عنوان بزرگترین اقلیت‌های قومی گرجستان براساس آخرین سرشماری قومی دولت گرجستان به‌شمار می‌رود.
بر اساس آخرین شمارش قومیت که توسط دولت گرجستان در سال ۲۰۰۲ صورت پذیرفت:گرجی‌ها: ۸۳٫۸٪،آذربایجانی‌ها: ۶٫۵٪،ارمنی‌ها: ۵٫۷٪،روس‌ها: ۱٫۵٪،آسی‌ها: ۰٫۹٪،کردها ۰٫۸٪ و ۱٪ نیز سایر اقوام بودند.
شاردن گردشگر سرشناسفرانسوی که توصیف دقیق و جامعی از گرجستان در سفرنامه خود نموده است چنین می‌گوید: «نژاد مردم گرجستان پاکترین و اصیل‌ترین نژادهای مشرق زمین و خالص‌ترین نژاد هاست».[۴۲][۴۳][۴۴]
کشور گرجستان به دلیل برخورداری از امتیازاتی مانند دسترسی بهآب‌های آزاد، آب و هوای مناسب، کشاورزی پیشرفته، معادن، بهره‌برداری از صنایع و صنعت گردشگری از ثروتمندترین جمهوری‌هایشوروی سابق به‌شمار می‌آمد؛ و مردم آن از استاندارد زندگی بالایی برخوردار بودند. اما پس از فروپاشیشوروی در سال ۱۹۹۱ میلادی، وقوع جنگ‌های داخلی از سال ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۴ میلادی، اقتصاد گرجستان را به عنوان یک کشور تازه استقلال یافته با بحرانی شدید مواجه ساخت. اما در سالهای اخیر کشور گرجستان نسبت به کشورهای اطراف خود و همچنین کشورهای همتراز خود از اقتصادی پیشرفته و نوین برخوردار شده است و رشدی قابل توجه در روند رشد اقتصاد گرجستان مشاهده شده است.[۴۸]
تا قبل از سال ۱۹۹۱ میلادی گرجستان حجم وسیعی از فراورده‌های غذایی و کشاورزی را صادر می‌کرد و یکی از عرضه‌کنندگان اصلی سبزیجات، میوه، چای، مشروبات الکلی و مرکبات به سایر جمهوری‌هایشوروی بوده است. بعد از استقلال گرجستان، بازارهای سنتی این کشور از دست رفت و سطح کلی تولیدات نیز به دلیل مشکلات سیاسی و اقتصادی کاهش یافت. اما خیلی زود بازار کشاورزی این کشور رونق یافت و به صادرات زیادی دست یافت.همچنین در مناطق شرقی و جنوب شرقی گرجستان تاکستان‌های زیادی وجود دارد و از آنها یکی از بهترین شراب‌های جهان ساخته می‌شود. در گرجستان کارخانه‌های شراب‌سازی بین‌المللی بسیار زیادی وجود دارد.
به علت واقع شدن در منطقه جنب مداری مرطوب، در این کشور کشت مرکبات و چای رونق دارد.
در بخش زراعت این کشور، غلات، نباتات صنعتی، سیب زمینی، سبزیجات و نباتات علوفه‌ای کشت می‌شود.
گرجستان زادگاهشراب در دنیا وگرجیان مخترعشراب می‌باشند و شراب به اسم گرجی‌ها دریونسکو ثبت شده است
صنعت شاخه اصلی اقتصاد گرجستان محسوب می‌شود و نقش زیادی در تولید مجموعه اقتصادی این کشور دارد. صنایع گرجستان ارتباط نزدیکی با اقتصاد دیگر جمهوری‌های شوروی داشت و به لحاظ تأمین مواد خام، انرژی و لوازم یدکی وابستگی زیادی بهروسیه و دیگر جمهوری‌هایشوروی داشت و به همین دلیل در سالهای پس از استقلال، صنایع این کشور خسارات زیادی را متحمل گردید. به گونه‌ای که تا سال ۱۹۹۴ میلادی، تقریباً یک سوم کارخانجات گرجستان دست از تولید کشیدند. اما پس از مدتی صنعت گرجستان رشد زیادی کرد و به شکوفایی رسید و سرمایه‌گذارهای زیادی برای ساختن کارخانه به گرجستان آمدند. گوشی‌های هوآوی و سونی برای اروپا در گرجستان ساخته می‌شوند.
در بین محصولات صنعتی گرجستان، صنایع غذایی ۴۰٪، صنایع سبک ۲۰٫۸٪، ماشین‌سازی و صنایع فلزی ۱۳٫۸٪ از حجم تولید صنعتی را به خود اختصاص می‌دهند.
همچنین موسسات صنعتی تولید مصنوعات چوبی در این کشور فعالیت دارند. تولید ظروف شیشه‌ای و بلوری، مصنوعات سرامیک و فلزات ماشین‌سازی و صنایع نظامی از دیگر رشته‌های فعالیت صنعتی گرجستان است.
در گرجستان، صنایع سبک گسترش زیادی داشته است. درتفلیس،کوتائیسی،باتومی،سوخومی و بعضی شهرهای دیگر، موسسات تولیدی کالاهای مصرفی ازقبیل پارچه‌های پشمی، ابریشمی و نخی، تولید لباس، کفش، تریکو و لوازم خرازی، اشتغال به کار دارند. از موسسات صنایع غذایی، می‌توان از کارخانه‌های چای خشک کنی، شراب سازی، تولید کنسرو و کمپوت، تولید عطر و ادکلن، توتون، شیرینی، گوشت، شیر و تعدادی دیگر نام برد.[۵۰]
گرجستان دارای معادن متعددی است که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:زغال‌سنگ،منگنز،خاک نسوز،فلزات آهنیباریت،عقیق،مرمر،سنگ آهن،آرسنیک،مولیبدان،تنگستن وجیوه. علی‌رغم وجود معادن قابل توجه در گرجستان، به دلایل مختلف از جمله: ضعف تکنولوژی و منابع مالی، شناسایی کامل این معادن و بهره‌برداری از آنها در زمان اتحاد جمهوری‌هایشوروی سابق امکان‌پذیر نبود.
بزرگترین معدنمنگنز جهان در گرجستان قرار دارد. وسعت این معدن که در نزدیکی شهر «چیاتورا» نزدیکبندرپوتی واقع شده، ۱۴۰ کیلومتر مربع است و ذخایر منگنز آن ۲۵۰ میلیون تن برآورد شده است.
گرجستان در سال ۲۰۰۲ میلادی، ۶ هزار تنزغال‌سنگ، ۸ هزار تنمس، ۳۴۵ هزار تنسیمان، ۲۰۰۰ کیلوگرمطلا و ۳۳۰۰۰ کیلوگرمنقره تولید کرده است.[۵۱][۵۲]
اقتصاد گرجستان تا اندازه زیادی به بخش خدمات وابسته است و نقش این بخش در ساختار اقتصادی کشور گرجستان به تدریج افزایش یافته است. یکی از مصادیق مهم این بخش توریسم می‌باشد که نقش مهمی در بخش خدمات به عهده دارد.[۵۳]
گردشگری یکی از بخش‌های مهم خدمات کشور گرجستان می‌باشد که نقش مهمی دراقتصاد این کشور دارد. این بخش مهم در طی دوره قبل از استقلال، از رونق مناسبی برخوردار بود.
در سال ۲۰۱۷ میلادی، ۷٬۵۵۴٬۹۳۶ نفر به کشور گرجستان وارد شده‌اند که ۳٬۴۷۸٬۹۳۲ نفر آن توریست بوده‌اند که درآمد حاصله از آن ۲٫۷۳ میلیارد دلار بوده است. گرجستان کشوری توریستی می‌باشد که از شهرهای توریست پذیر زیادی از جمله کوتایسی و زوگدیدی و باتومی و سیغناغی و بورجومی و تفلیس و پوتی و سوخومی و روستاوی و زادگاه شراب دنیا تلاوی (در استان کاختی) برخوردار است.[۵۴][۵۵][۵۶]
گرجستان از نظر تولیدبرق آبی جایگاه مهمی در بینکشورهای مستقل همسود و کشورهای اروپایی دارد. این کشور از نظر تولید برق آبی، از بسیاری ازکشورهای اروپایی جلوتر است. در حال حاضر برق مورد نیاز سالانه گرجستان، حدود ۱۲ میلیارد کیلووات ساعت است که تمامی این مقدار در خاک خود گرجستان تولید می‌شود. همچنین گرجستان،برق اضافی خود را به کشورهای اطراف مانندارمنستان،آذربایجان وترکیه صادر می‌کند.
گرجستان کشوری است با آب و باد فراوان که از آن برای تولید برق، به شکل گسترده‌ای استفاده می‌کند.سد انگوری بزرگترین سد گرجستان و همچنین سومین سد بزرگ و عظیم دنیا و همچنین نیروگاه‌های بادی در شمال این کشور سالانه میزان بسیار زیادی برق تولید می‌کنند.
از نظر منابع نفت و گاز، در حدود ۱۵ میدان نفتی کشف شده در گرجستان وجود دارد. از این میدان‌های نفتی کشف شده، سالانه ۸۹۸ هزار بشکه نفت و ۴۴٫۹ میلیون متر مکعب گاز استخراج می‌شود.[۵۷]
به‌طور کلی در شمال، مرکز و شرق این کشور منابع نفت طی اکتشافات زمین‌شناسی اخیر توسط کمپانی‌های نفتی غربی در منطقهروستاوی منابع بزرگتری از نفت و گاز کشف شده است.
سه شرکت عمده نفتی در گرجستان فعال می‌باشند که عبارت اند از: نینوتسمیندا در منطقهنینوتسمیندا، شرکت نفتی لاریس در منطقهسامگرلو، و شرکت نفتی دولتی گرجستان به نامشرکت نفت گرجستان.[۵۸]
مسیرهای موجود و برنامه‌ریزی شده برای ذخایر انرژی:
خط لوله باکو-سوپسا: این خط لوله کهباکو در جمهوری آذربایجان را بهسوپسا دردریای سیاه متصل می‌سازد، فعال است. این خط روزانه حدود ۱۰۵۰۰ بشکه نفت را به تانکرهایی در آب‌های ساحلیسوپسا هدایت می‌کند.
خط لوله باکو-تفلیس-جیهان: که موافقت‌نامه آن بین گرجستان،آذربایجان وترکیه به امضاء رسیده و تصویب شده است.
خط لوله گاز ترانس خزر: یک پیمان دولتی است در مورد احداث خط لوله گاز بین گرجستان، جمهوری آذربایجان و ترکیه، که در حال پیشرفت است.
گاز طبیعی در گرجستان تقریباً تمامی بخش‌های صنعت و انرژی، کشاورزی و همه شهرها و شهرک‌های عمده را تحت پوشش قرار می‌دهد.
تولید گاز طبیعی در گرجستان در سال ۲۰۰۵ میلادی، ۲۰ میلیون متر مکعب برآورد شد. میزان صادرات و واردات گاز، ۱٫۵ میلیارد متر مکعب ارزیابی گردیده است. اخیراً در سال ۲۰۱۵ در جنوب شرقی و شمال غربی گرجستان منابع عظیم گازی یافت شده است که بنا به گفته محققان این میدان‌های گازی می‌تواند برای ۱۵ سال گاز کل قارهٔ اروپا و خود گرجستان را تأمین کند که به دلیل عظیم بودن آنها، بهره‌برداری از آنها ۵ سال زمان می‌برد. هم‌اکنون بهره‌برداری از این منابع را شرکت ملی گاز گرجستان به کمک یک کمپانی سوئدی انجام می‌دهد.[۵۹]
بر طبق برآوردهای منابع برق آبی، گرجستان جای مهمی را در بین کشورهای مستقل مشترک‌المنافع (CIS) اشغال می‌کند و بسیاری از کشورهای خارجی از جملهفرانسه،ایتالیا،اسپانیا،اتریش،یونان،پرتغال وصربستان جلوتر است.سیستم برق موجود گرجستان با ۵۳ نیروگاه تولید برق آبی و ۳ نیروگاه تولید برق حرارتی در ارتباط می‌باشد. بزرگترین نیروگاه برق آبی در دست بازسازی این کشور نیروگاهانگوری با افزایش ظرفیت تولید برق از ۴۰۰ تا ۴۵۰ مگاوات به ۱۳۰۰ مگاوات می‌باشد. سد انگوری سومین سد عظیم و بزرگ دنیا می‌باشد.
نیروگاه‌های جدید برق آبی در دست احداث گرجستان،ناماخوانی با ۲۵۰ مگاوات،ژونتی با ۱۰۰ مگاوات،خادور با ۲۴ مگاوات، وکاختی با ۹٫۳ مگاوات ظرفیت می‌باشند.[۶۰]
معادنزغال‌سنگ متعددی در گرجستان وجود دارد معدنتقوارچلی با ۲۵۰ میلیون تن ذخیرهزغال‌سنگ وتقیبولی با ۲۸۰ میلیون تن ذخیره از مهم‌ترین آنها به‌شمار می‌رود.
تولیدزغال‌سنگ در گرجستان در سال ۲۰۰۳ میلادی، ۵۰۰۰ تن بوده است. این کشور در سالهای ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۳ میلادی، از نظر میزان تولیدزغال‌سنگ سخت، رتبه ۶ جهان را به خود اختصاص داده است.[۵۲]
همه نواحی و مراکز اداری گرجستان از جمله بسیاری از روستاها با شبکه شاهراه‌ها و جاده‌هایی که سراسر کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد، مرتبط هستند.
در مجموع راه‌های آسفالته گرجستان حدود ۲۰۰۰۰ کیلومتر است که این کشور طرح‌هایی هم برای گسترش جاده‌ها و به خصوص بزرگراه‌ها در دست اجرا دارد که از جمله مهم‌ترین آنها ساخت یک بزرگراه شش بانده بندردریای سیاه بهتفلیس و ازآبخازیا تا مرزآذربایجان می‌باشد.
مسیرهای کوتاه‌تر داخل گرجستان، اکثر شهرهای این کشور را به هم مرتبط می‌سازد. در مقایسه با کشورهای همجوار قدرت کشش راه‌آهن این کشور به دلیل اینکه اغلب لکوموتیوها و واگن‌ها در همین کشور تولید شده‌اند، بالا می‌باشند.[۱۵]
کشور گرجستان از سامانه حمل و نقل هوایی داخلی و خارجی پیشرفته‌ای برخوردار است؛ و از آخرین تجهیزات و ورژن‌های صنایع و ابزار آلات هوایی در این کشور استفاده می‌شود.
در گرجستان ۱۰ فرودگاه قابل استفاده برای هواپیماهای غیرنظامی وجود دارد. در بین این فرودگاه‌ها، فرودگاه‌هایتفلیس،باتومی وسوخومی وپوتی از اهمیت خاص برخوردار هستند. از بین این ۱۰ فرودگاه ۵ تا بین‌المللی و ۵ تا داخلی می‌باشند. فرودگاه‌های نظامی زیادی نیز در گرجستان وجود دارند.
اهمیت حمل و نقل دریایی برای گرجستان هنگامی ک راه‌آهن کشور به طرف شمال از طریقآبخازیا قطع شد، کاملاً مشخص گردید. ندرهایدریای سیاه در تأمین کالا نه فقط گرجستان بلکه برای حتی کشورهایارمنستان وآذربایجان وقزاقستان وترکمنستان وقرقیزستان نیز ایفای نقش دارند.
طبق گزارش‌های سال ۲۰۰۷ میلادی، بندرپوتی از جمله بزرگترین بندرهایدریای سیاه به‌شمار می‌آید زیرا بخشی از راهرویتراسیکا می اشد. میزان مبادلات بندرپوتی در سال ۲۰۰۶ میلادی، ۱۷ میلیون تن گزارش شده است که۹٫۱٪ رشد سالانه آن می‌باشد. بندر پوتی یکی از مهم‌ترین بندرهای صنعتی دریای سیاه و یکی از بندرهای مهم دنیا به‌شمار می‌رود؛ و همواره روزانه میلیون‌ها تن کالا از این بندر صنعتی جابه‌جا و صادر یا وارد می‌شوند.[۵۱] و[۶۲]
هرچند در سالهای گذشته به دلیل بی‌ثباتی سیاسی و به تبع آن فقدان امنیت لازم جهت سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و ریسک‌پذیری بالا در این کشور، گرایش اندکی از سوی بخش دولتی و تاحدودی بخش خصوصی کشورها در ورود به بازار گرجستان مشاهده گردیده است، اما در دههٔ اخیر با توجه به شرایط جدید و نسبتاً مطلوب این کشور که تا حدودی از دامنه بحران‌های موجود در آن کاسته شده؛ به درجه‌ای از امنیت و ثبات رسیده است. این مناسبات در حال توسعه در همه زمینه‌ها بوده است و حجم مبادلات بازرگانی این کشور با سایر کشورهای جهان سیر صعودی داشته است.[۶۳]
پس از استقلال گرجستان در سال ۱۳۷۰ (۱۹۹۱)،ادوارد شواردنادزه وزیر خارجه پیشیناتحاد جماهیر شوروی، به عنوان نخستین رئیس‌جمهور گرجستان، قدرت را در دست گرفت. بلافاصله پس از استقلال گرجستان، بر سر حاکمیت بر جمهوری‌های خودمختاراوستیای جنوبی وآبخازیا بینروسیه و گرجستان اختلاف درگرفت. روسیه اجازه نداد که گرجستان، حاکمیت خود را بر این دو سرزمین اعمال کند. ضعف گرجستان و نیز نزدیکی دولت وقت - به ویژه شخص شواردنادزه - به روسیه، سبب شد که حکومت گرجستان تن به مصالحه با حکومت روسیه بدهد. گرجستان همچنین پذیرفت با حضور نیروهای روسی در این دو منطقه مخالفت نکند.
پس ازانقلاب گل رز در سال ۱۳۸۲ در گرجستان که با پشتیبانیآمریکا صورت گرفت و منجر به روی کارآمدن دولت غرب‌گرایمیخیل ساآکاشویلی شد، اوضاع سیاسی گرجستان دگرگون شد. دولت جدید گرجستان، سیاست دوری از روسیه و نزدیکی به غرب (به ویژه آمریکا) را در پیش گرفت. همچنین گرجستان خواهان عضویت دراتحادیه اروپا وناتو شد.
در اوت ۲۰۰۸ میلادی و همزمان بابازی‌های المپیک تابستانی ۲۰۰۸،جنگ سال ۲۰۰۸ اوستیای جنوبی رخ داد. در این جنگ، ارتش گرجستان برای تصرفاوستیای جنوبی به این منطقه یورش برد ولی واکنش شدید روسیه سبب شد که ارتش گرجستان مجبور به عقب‌نشینی شود. اکنون روسیه، استقلال دو منطقهٔآبخازیا واوستیای جنوبی را به رسمیت شناخته و با حضور نیروهای خود در این دو منطقه، عملاً کنترل آنها را در دست دارد. به گفتهٔ مقامات روسیه: این کار به گرجستان نشان داد که تا چه حدی پای خود را از گلیم‌اش دراز کند. برخی کشورها این اقدام روسیه را محکوم و روسیه را تحت فشارهایی قرار دادند. کارشناسان پیش‌بینی کردند: روسیه به زودی مجبور به عقب‌نشینی از موضع خود خواهد شد. اما پس از درگیری‌های پیش آمده درقره‌باغ این غربی‌ها بودند که از موضع خود عقب‌نشینی کردند. پس از بحران اوکراین نیز، ۳ منطقه از اوکراین جدا شد و تحت کنترل روسیه درآمد. هم‌اکنون روسیه حدود ۴۰ منطقهٔ خودمختار را در سراسر جهان تحت کنترل دارد و پیش‌بینی می‌شود که این ارقام با درگیری‌های موجود در جهان تا سال ۲۰۲۵ به ۸۵ منطقه برسد که ۴ برابر بیشتر از مستعمره‌های حال حاضر انگلیس است.[۶۴]
امیراحمدیان، بهرام.جغرافیای کامل قفقاز. تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ۱۳۸۱.
امیراحمدیان، بهرام.جغرافیای گرجستان. تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی، ۱۳۷۷.
امیراحمدیان، بهرام.جغرافیای قفقاز. تهران: وزارت امور خارجه، ۱۳۷۶.
معظمی گودرزی، پروین.گرجستان. تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، ۱۳۷۸.
سالنامه آماری کشور. ۱۳۸۵.
امیراحمدیان، بهرام.گرجستان. تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، ۱۳۷۵.
وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.گرجستان. چاپ اول. تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، ۱۳۸۸.
سازمان جغرافیایی ن. م؛ اداره اطلاعات جغرافیایی. چاپ اول. تهران: انتشارات سهره-زیتون سبز، ۱۳۹۰.
صفری، حمید.گرجستان. چاپ اول. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر، ۱۳۸۹.
دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتاب‌های درسی.تاریخ معاصر ایران. چاپ ششم. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران، ۱۳۹۰.
گگوچادزه، لیلا.دستور زبان گرجی برای فارسی زبانان. ترجمه فردین کمایی. رشت: دانشگاه گیلان، ۱۳۸۲.
احمدی لفورکی، بهزاد و میررضوی، فیروزه.راهنمای منطقه خزر و کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر، ۱۳۸۳.
.svg)
.jpg)
_rivers.jpg)
.jpg)
.svg)
.svg)
