گاوکوسه (بهانگلیسی:Bull shark) یاکوسهزامبزی (بهانگلیسی:Zambezi shark) (بهطور غیررسمی درآفریقا، زامبزی و درنیکاراگوئه، کوسهٔدریاچه نیکاراگوئه)، کوسهای است که بهطور عادی در سراسر جهان در آبهای گرم و کم عمق، در طول سواحل و در رودخانهها یافت میشود. گاوکوسه ازکوسهماهیان درنده و دارای طبیعتی پرخاشگر است و درآبهای شور،آبهای لبشور وآبهای شیرین شاملمصب رودها ورودها یافت میشود. احتمالاً گاوکوسهها مسئول اکثر حملات نزدیک ساحل از جمله حمله به گونههای دیگر هستند.برخلاف کوسههای رودخانهایسرده گلایفیس (بهانگلیسی:Glyphis)، گاوکوسهها، علیرغم توانایی برای زنده ماندن در زیستگاههای آب شیرین، کوسههای آبهای شیرین حقیقی نیستند.
گاوکوسه بهطور عادی در سراسر دنیا در مناطق ساحلیاقیانوسهای گرم، در رودخانهها ودریاچهها و اگر جریانهای رودخانهها به قدر کافی عمیق باشد در آبهای شیرین و آبهای شور آنها پیدا میشوند. گاوکوسهها تا عمق ۱۵۰ متری آب یافت میشوند، اما بهطور معمول، در اعماق کمتر از ۳۰ متر به سر میبرند.[۳]
دراقیانوس اطلس، گاوکوسه ازماساچوست تا جنوببرزیل و ازمراکش تاآنگولا پراکندگی دارند. دراقیانوس هند، گاوکوسه از آفریقایجنوبی تاکنیا، هند، و ویتنام تااسترالیا یافت میشود. جمعیتهایی از گاوکوسهها در تعدادی از رودخانههای بزرگ نیز پیدا میشوند، به عنوان مثال تصور میشود که بیش از ۵۰۰ گاوکوسه در رودخانهبریزبن زندگی میکنند. بنا به گزارشها، گاوکوسهای در حال شنا در خیابانهایسیل گرفتهٔ بریزبن درکوئینزلند استرالیا در طیسیلهای ۲۰۱۱–۲۰۱۰ کوئینزلند مشاهده شده است. تعدادی از گاوکوسهها در یکی از خیابانهای اصلیگودنا، کوئینزلند و مدت کوتاهی بعد از اوج سیلهای ژانویه ۲۰۱۱ رویت شدند. یک کوسه بزرگ نیز در کانالهایاسکاربورو، کوئینزلند به دام افتاد و همچنان شمار بیشتری گاوکوسه در کانالهایگلد کوست،کوئینزلند وجود دارند.[۴]
دراقیانوس آرام این حیوان دریایی از کالیفرنیا تا اکوادور میتواند پیدا شود. گاو کوسه تا ۴۰۰۰ کیلومتری بالای رودخانهآمازون تا ایکوتس درپرو سفر کرده است. همچنین درآبهای شیرین دریاچهنیکاراگوئه، در رودخانههایگنگ وبراهماپوترا دربنگال غربی وآسام درهند شرقی و مجاوربنگلادش زندگی میکند. گاوکوسه میتواند در آبهایی با ترکیب نمک زیاد مانند مصبسنت لوسیا درآفریقای جنوبی زندگیکند. گاوکوسه عموماً در آبهای ساحلی گرم و سیستم آبهای ورودی به دریایموزامبیک و از طرف جنوب، شامل کوازولو ناتال و موزامبیک فعال است. این گونه تمایل متمایزی برای زندگی درجریان آبهای گرم دارد.
بعد ازطوفان کاترینا، خیلی از گاو کوسهها در دریاچه پنچارتین رویت شدند. کوسههایگاوی گاهگاهی به بالایمیسیسیپی به دوری بالای رودخانهآلتن وایلینوی رفتهاند. آنها در رودخانه پتماک در مریلند نیز پیدا شدهاند. یک مسیر دریاچهٔ زمینگلف در کوئین لند، استرالیا خانهٔ تعدادی گاوکوسه است. آنها بر این عقیدهاند که گاو کوسهها به دنبال یک سیل در دهه ۱۹۹۰ دردریاچه گیر افتادهاند. این زمین گلف به تازگی روی این موضوع سرمایهگذاری کرده است و حالا میزبان مسابقات ماهانهای است که چالش دریاچه کوسه نامیده میشود (بهانگلیسی:Shark Lake Challenge).
این کوسه درخلیج فارس هم زندگی میکند و توانایی این را دارد تا درازایاروند رود را شنا کرده و خود را بهرودخانهٔ کارون برساند و تنها گونهای از کوسه است که توانایی این کار را دارا میباشد.
اسم گاوکوسه از درشتی هیکل، پهن بودن،پوزه تخت و رفتار پرخاشگرانه و غیرقابل پیشبینی آنها میآید. در کشورهند، گاوکوسهها ممکن است با گونهٔ کوسهایساندربان (بهانگلیسی:Sudarbands) یا کوسهٔ رودخانهٔگنگ (بهانگلیسی:Ganges) اشتباه گرفته شوند. همچنین درآفریقا گاوکوسه معمولًا کوسهٔ رود خانهٔزامبزی یا فقط زامبی نامیده میشوند. طیف گسترده و گوناگون زیستگاههای آنها منجر به اسمهای محلی زیادی میشود که شامل، کوسهٔ رودخانهگنگ (بهانگلیسی:Ganges River shark)، صیاد فیتزروی کریک (بهانگلیسی:Fitzroy Creek whaler)، کوسههای ون رویان (بهانگلیسی:van Rooyen’s shark)، کوسههای دریاچهٔنیکاراگوئه، (بهانگلیسی:Lake Nicaragua shark)،وال آب شیرین،صیاد بالنخور، صیاد بالن رودخانه سوان، بچه کوسه و کوسه شُول نوز است.
گاوکوسهها حیواناتی بزرگ و نیرومند هستند که مادهها از نرهای این گونه بزرگتر هستند. گاوکوسهها تا ۸۱ سانتیمتر در تولد خود میتوانند بزرگ شوند. گاوکوسههای ماده بالغ میانگین ۲/۴ متر طول و معمولاً ۱۳۰ کیلوگرم وزن دارند در حالی که کمی کوچکتر، نرهای بالغ میانگین ۲/۲۵ متر طول و ۹۵ کیلوگرم وزن دارند. از آنجایی که بیشترین اندازه معمولاً ۳/۵ متر گزارش شده است، رکوردی مشکوک برای نمونه از ماده دقیقاً ۴ متر گزارش شده است. حداکثر وزن ثبتشده یک گاوکوسه ۳۱۵ کیلوگرم بوده است اما ممکناست بزرگتر نیز باشند. گاوکوسهها پهنتر و سنگینتر از بقیه کوسهها با اندازه سنجیدنی هستند. گاوکوسهها در بالا خاکستری (کمر) و در پایین سفیداند (شکم). باله دومی آخر گاوکوسهها کوچکتر از اولی است. همچنین باله دمی گاوکوسهها نیز درازتر و پایینتر از بقیه کوسههااست و دارایپوزهای کوچک هستند، و بین دو باله پشتیشان، هیچ شیاری وجود ندارد.
گاوکوسه دارای نیروی گاز گرفتن، ۶۰۰ کیلوگرم هستند، و بینماهیهای غضروفی بررسی شده، دارای بیشترین نیرو هستند.
گاو کوسهها درندهاند و به ندرت برای ترس به دیگر حیوانات حمله میکنند. انسانها بزرگترین تهدید این حیواناتاند. کوسههای بزرگتر نظیرکوسه ببری وکوسههای بزرگ سفید ممکن است به آنها حملهور شوند. تصاویر مستندی در ارتباط باکرکودیلهای آب شور در حال قربانی کردن گاو کوسههای جوان دررودخانهها و مصبهایاسترالیای شمالی نیز وجود دارد.[۵]