ژانویه (فرانسوی:Janvier،انگلیسی:January،فارسی افغانستان:جنوری) نخستینماه سال میلادی درگاهشماری گریگوری وگاهشماری ژولینی است و یکی از هفت ماه سال میلادی است که ۳۱روز دارد. در بیشتر نقاط جهان نخستین روز این ماه با نام «روز سال نو» شناخته شده‌است. ژانویه در بیشتر نقاطنیمکرهٔ شمالی دومین ماهزمستان است و به‌طور متوسط از دیگر ماه‌های سال سردتر می‌باشد ولی درنیمکرهٔ جنوبی دومین ماهتابستان و گرم‌ترین ماه در سال است. از نظر فصلی،ژوئیه در نیمکرهٔ شمالی برابر ژانویه در نیمکرهٔ جنوبی است.
در سال‌های معمولی روز نخست ژانویه همان روزی از هفته است کهاکتبر با آن آغاز می‌گردد ولی درسال‌های کبیسه روز نخست ژانویه مانند روز نخستآوریل وژوئیه است.
واژهٔ فارسیژانویه برگرفته ازفرانسویJanvier است. ریشهٔ این واژه از نامژانوس (درروم باستان Ianuarius) خدای آغازها[۱] و «خدای دروازه‌ها و درب‌ها» گرفته شده‌است. ریشهٔ این مطلب بهاساطیر روم بازمی‌گردد. واژهٔلاتین ianua به معنی «در» است و ژانویه به عنوان در ورودی سال. در سنت‌های گذشته،گاه‌شمار رومی تنها ۱۰ ماه داشت و از ۳۰۴ روز تشکیل شده بود و زمستان در آن یک دورهٔ بی ماه بود. گمان می‌رود که نزدیک به سال ۷۱۳ پیش از میلاد، جانشینرمولوس، شاهنوما پمپیلیوس ماه‌های ژانویه وفوریه را به گاه‌شمار افزوده باشد و اجازه داده تا گاه‌شمار آن‌ها نیز مانند سال‌های خورشیدی ۳۶۵ روز باشد. با وجود آنکه پیش از آنمارس نخستین ماه در گاه‌شمار رومی بود اما ژانویه به عنوان ماه نخست قرار گرفت. این تغییر در زمان حکومت نوما ودسمویرس تا سال ۴۵۰ پیش از میلاد پابرجا ماند (تاریخ نگاران روم سال‌های متفاوتی را نوشته‌اند).
درقرون وسطی در اروپا از برخی از روزهای جشن مسیحیان مانند ۲۵ مارس و ۲۵ دسامبر، به عنوان روزسال نو استفاده می‌شد هرچند که در گاه‌شمارهای آن دوران سال دارای ۱۲ ماه، از ژانویه تا دسامبر بود. در آغاز سدهٔ ۱۶ میلادی اروپاییان بر آن شدند تا روز ۱ ژانویه را به صورت رسمی به عنوان روز نخست سال معرفی کنند. گاهی به این هنگامهروزختنه (Circumcision Style) نیز می‌گویند چون ۷ روز پس از ۲۵ دسامبر است و بر روی روزجشن ختنهٔ مسیح می‌افتد.
نام‌های باستانی ژانویه عبارتند از: Ianuarius در زبان رومی، Wulf-monath در زبان ساکسونی به معنی «ماه گرگ» و Wintarmanoth به معنی ماه زمستان یا ماه سرما در ریشهٔشارلمانی.
درزبان فنلاندی به این ماه "tammikuu" می‌گویند که معنای وانژهٔ آنماه بلوط است ولی در اصل معنای آنماه قلب زمستاشی ان است چونtammi به معنیهسته یامرکز است. درزبان بلاروسی «студзень» نام دارد به معنیآدم یخی. درزبان چکی به آن "leden" گفته می‌شود به معنیماه یخ. درزبان اوکراینی به آن «січень» گفته می‌شود. این واژه به معنیبریدن یاقاچ‌قاچ کردن است. می‌تواند دلیل برگزیدن این نام به بادهای این ماه بازگردد. درزبان کرواتی به آن «siječanj» می‌گویند که اینجا نیز به معنیبریدن یاقاچ‌قاچ کردن است. درزبان سامی به آن «ođđajagimánnu» به معنیماه سال نو گفته می‌شود و درترکی استانبولی به آن "Ocak" گفته می‌شود که به معنیگرمخانه یااجاق است.
