| چیش‌پیش | |
|---|---|
| شاه پارس | |
| سلطنت | ۶۵۰ – ۶۲۰ ق. م |
| پیشین | هخامنش |
| جانشین | کوروش یکم |
| درگذشته | ۶۲۰ ق. م |
| آرامگاه | ۶۲۰ ق. م گور دختر (احتمالاً) |
| فرزند(ان) | کوروش یکم آریارمنه |
| خاندان | هخامنشیان |
| پدر | هخامنش |
چیش‌پیش (بهپارسی باستان:
) (زاده ۶۵۰ ق. م – درگذشتهٔ ۶۲۰ ق. م) فرزند و جانشینهخامنش، شاه سرزمین پارس بود.
نام وی چیش‌پیش یا تیش‌پیش و حتی کیش‌پش (پارسی باستان: ČIŠPIŠ/چیش‌پیش؛عیلامی: Zi-iš-pi-iš/زی-ایش-پی-ایش؛بابلی: Ši-iš-pi-iš/شی-ایش-پی-ایش؛یونانی: Teíspēs/تَیس‌پیس یا Tíspēs/تیس‌پیس)[۱] بوده است.
چیش‌پیش در درازای پادشاهی خودانشان را تصرف کرد و افزون بر پارسه بر انشان نیز چیره شد. او دارای دو فرزند بود که پس از او هر دو به فرمان‌روایی رسیدند. یکی از این فرزندانآریارمنه و دیگریکورش یکم بود. آریارمنه به فرمان‌رواییپارسوماش و کورش یکم شاهِانشان شد. بعدها آریارمنه جای خود را به فرزندشآرشامه و کورش یکم جای خود را بهکمبوجیه یکم، پدرکورش بزرگ داد. این درست در زمانی بود کهمادها قلمرو خود را گسترش داده و پارسیان از آنان فرمان‌برداری می‌کردند و به آن‌ها خراج می‌پرداختند.
به روایتکتیبه بیستون[۲] که تألیفهرودوت نیز تاییدکننده آن است[۳] از سده هفتم پ.م. در سرزمین پارس خاندان هخامنشیان حکومت می‌کردند[۴] پس ازهخامنش بنیان‌گذار خاندانهخامنشی و پسرش چیش‌پیش این خاندان به دو شاخه جدا گشت که هر دو در سرزمین پارس پادشاهی داشتند. ظاهراً شاخه نخست فرمان‌روایانانشان و شاخه دوم فرمان‌روایپارسوماش بودند و خاندانکوروش بزرگ از شاخه یکم و خاندانداریوش بزرگ از شاخه دوم بودند.
| هخامنش شاه پارس[*] ۷۰۵–۶۷۵ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| چیش‌پیش شاه پارس ۶۷۵–۶۴۰ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کوروش یکم شاه پارس ۶۴۰–۶۰۰ | آریارمنه شاهزاده[*] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کمبوجیه یکم شاه پارس ۶۰۰–۵۵۹ | اروکو | آرشام شاهزاده[*] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| کوروش بزرگ شاه ایران ۵۵۹–۵۳۰/۲۸ | ویشتاسپ شاهزاده[*] | فارناک یکم ساتراپ فریگیه دودمان فارناکیان | مگاباتس رهبر نظامی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آرتیستون شاهدخت | بردیا | کمبوجیه دوم شاه ایران ۵۳۰–۵۲۲ | آتوسا شاهدخت | داریوش بزرگ شاه ایران ۵۲۲–۴۸۶ | آرتافرنه ساتراپ لیدیه | اردوان مستشار | مگابازوس فرمانده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پارمیس | (از دخترگئوبروه) آریابیگنه دریاسالار | (از آتوسا) ماسیشته ساتراپ باختر | (از آتوسا) خشایارشا شاه ایران ۴۸۵–۴۶۵ | (از آتوسا) هخامنش ساتراپ مصر | (ازآرتیستون) ارته‌زوستر ازدواج کرده با مردونیه | (ازپارمیس) آریامرد | آرتافرنه دوم ساتراپ لیدیه | آرتیفیوس فرمانده | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| آرتاینته | اردشیر یکم شاه ایران ۴۶۵–۴۲۴ | داریوش ولیعهد | ویشتاسپ ساتراپ باختر | آرشام ساتراپ مصر | امیتیس ازدواج کرده با مگابیزوس | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| خشایارشای دوم شاه ایران ۴۲۴ | سغدیانه شاه ایران ۴۲۴–۴۲۳ | داریوش دوم شاه ایران ۴۲۳–۴۰۴ | آرسیتس ساتراپ فریگیه | پروشات شاهدخت | باگاپایوس شاهزاده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اردشیر دوم شاه ایران ۴۰۴–۳۵۸ | آمستریس شاهدخت | کوروش کوچک شاهزاده | اوستن شاهزاده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اردشیر سوم شاه ایران ۳۵۸–۳۳۸ | آریاسپ شاهزاده | رودروگون ازدواج کرده با یرواند یکم ساتراپارمنستان | آپاما ازدواج کرده با فارناباز دوم ساتراپ فریگیه | سی‌سی‌گامبیس شاهدخت | آرشام دوم شاهزاده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| داریوش سوم شاه ایران ۳۳۶–۳۳۰ | هوخشدره هخامنشی شاهزاده | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| اردشیر چهارم شاه ایران ۳۳۸–۳۳۶ | پروشات شاهدخت | اسکندر مقدونی پادشاه مقدونیه و ایران ۳۲۹–۳۲۳ | استاتیرا شاهدخت | دری‌په‌تیس ازدواج کرده با هفستیون فرمانده | آماستریس ازدواج کرده با کراتروس فرمانده؛ دیونیسیوس حاکم هراکلیا؛ لوسیماخوس پادشاهتراکیه | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| پیشین: هخامنش | چیش‌پیش شاه پارس ۶۵۰ تا ۶۲۰ پیش از میلاد | جانشین: کوروش یکم و آریارمنه |
| منابع کهن |
|  | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| دوران تکوین |
| ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سکنه ماننا |
| ||||||||||||||||
| سکنه ماد |
| ||||||||||||||||
| القاب |
| ||||||||||||||||
حاکمان در قلمروشاهنشاهی هخامنشی | ||
|---|---|---|
| شاه شاهان شاهنشاهی هخامنشیان |  | |
| ساتراپ‌هایاسپاردا | ||
| ساتراپ‌هایفریگیه هلسپونت | ||
| ساتراپ‌هایکاپادوکیه | ||
| حاکمان یونانی شهرهایآسیای کوچک | ||
| خاندانلیکیه | ||
| خاندانکاریا | ||
| پادشاهانمقدونیه | ||
| شاهان صور | ||
| شاهان صیدا |
| |
| ساتراپ‌هایارمنستان | ||
| ساتراپ‌هایمصر | ||
| ساتراپ‌هایباختریش | ||
| ساتراپ‌هایماد | ||
| ساتراپ‌هایکیلیکیه | ||
| ساتراپ‌هایبابیروش | ||
از سال ۳۳۰ پ. م در بیشتر مناطق،حاکمان هلنی جایگزین حاکمان هخامنشی شدند. | ||
.svg)
