 | |
| سازهای زهی | |
|---|---|
| طبقه‌بندی | |
| سازهای مرتبط | |
| نوازندگان | |
| چنگیز مهدی‌پور | |
چُگور یاقوپوز ازساز زهیزخمه‌ای است که اوزان‌های قدیم (اجدادعاشیق‌های کنونی) می‌نواختند. سازی که امروزه در دست عاشیق‌هایآذربایجان دیده می‌شود، «ساز» یا «ساز عاشیقی» نام دارد. اینکه آیا قوپوز، چگور و ساز یکی بوده‌اند یا اینکه شکل ظاهری قوپوز و چگور در قدیم چگونه بوده است، به روشنی مشخص نیست.
عاشیقهای ساوه، قزوین، همدان و ایل قشقایی در حال حاضر به سازشان چُئگور می‌گویند. چئگورهای این مناطق امروزه همان ساز عاشیقی متداول در آذربایجان است.[۱]
چگور نیز مانند دوتار و تنبور کاسه‌ای نیمه‌گلابی شکل و دسته‌ای متصل به آن دارد. سیم‌ها در امتداد دسته و کاسهٔ ساز کشیده شده است و با انگشت‌گذاری و زخمه‌زدن نغمه‌ها شنیده می‌شوند.[۲]
کاسهٔ ساز نسبتاً حجیم، نیمه‌گلابی‌شکل، ترکه‌ای و چندتکه است. در قدیم از ۹ ترکه در ساختمان این ساز استفاده می‌کردند. عدد ۹ در ساز عاشیقی اهمیت و جایگاه مهمی دارد. این ساز در شکل سنتی خود دارای ۹ وتر (سیم)، ۹ دستان و کاسه‌ای ۹ قسمتی است. امروزه به ترکیبات ۹ تایی در ساختمان ساز کمتر توجه می‌شود. در سازهای امروزی تعداد دستان‌ها و ترکه‌ها بیشتر شده (۱۱ تا ۱۳ ترکه) و تعداد وترها به ۷ تا ۸ وتر کاهش یافته است.[۱]
نواختن اینساز هنوز هم میانترکهای ایران رایج است.چگور رایج درجمهوری آذربایجان و نواحی ترکنشین ایران، معمولاً نُه‌سیمه است و نسبتاً ازدوتار وتنبور بزرگ‌تر است.
نوعی از چگور نزدعاشیقها درآذربایجانقُپوز نامیده می‌شود وسازی شبیهباغلاما است.[۳]
تفاوت چگور معمول در منطقههمدان باقوپوز یا سازعاشیقهای آذربایجان و سازهای مشابهترکیهای (چؤگؤر،باغلاما، تامبورا و دیوان) در کوک سیم‌ها و تعداد و فواصل پرده‌هاست؛ همچنین سازهای مذکور در شکل و اندازهٔ کاسه و صفحه تفاوتی اندک با هم دارند.[نیازمند منبع]
چوگورنوازان در اجرای برخی از مقام‌ها با انگشت شست بر سیم‌های واخوان (شش سیم بالا) پرده‌گیری می‌کنند (عاشیقهای آذربایجان و به‌خصوص اوزان‌های ترکیه در استفاده از سیم‌های چهارم به بعد مهارت بیشتری دارند).[۴]
 | این یکمقالهٔ خردموسیقی است. می‌توانید باگسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |