سلسله امرای چوپانی (چوپانیان) Chobanids | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۷۳۸ قمری/۱۳۳۵–۷۵۸ قمری /۱۳۵۷ | |||||||||
 رنگ آبی محدوده حکومت چوپانیان | |||||||||
| وضعیت | پادشاهی | ||||||||
| پایتخت | تبریز | ||||||||
| زبان(های) رایج | فارسی،[نیازمند منبع]مغولی[۱] | ||||||||
| امیر | |||||||||
• ۷۳۸–۷۴۴ | شیخ حسن چوپانی | ||||||||
• ۷۴۴–۷۵۸ | ملک اشرف چوپانی | ||||||||
| تاریخ | |||||||||
• بنیان‌گذاری | ۷۳۸ قمری/۱۳۳۵ | ||||||||
• فروپاشی | ۷۵۸ قمری /۱۳۵۷ | ||||||||
| |||||||||
| تاریخ ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| گاه‌شمار تاریخ ایران رده:تاریخ ایران  درگاه ایران | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
چوپانیان یاآل چوپان دودمانی بودند که طی سده هشتم (۷۳۸–۷۵۸ق) یاسده چهاردهم میلادی در قسمتی ازایران حکومت کردند.چوپانی ها از نوادگان یک خانوادهمغول از قبیله سلدوز بودند. آنها در ابتدا تحت فرمان ایلخانان خدمت کردند، پس از سقوط ایلخانان، مستقلاً کنترل بخش‌هایی از ایران را به دست گرفتند.
این دودمان سلسله‌ای از امرا بود که پس از درگذشتابوسعید بهادرخان آخرینایلخان مغول در قسمتی از ایران حکومت کرد. مؤسس آن امیرشیخ حسن چوپانی پسر بزرگ‌تر امیر تیمورتاش بن امیر چوپان سلدوز است و پس از او برادر کوچک‌ترش امیرملک اشرف چوپانی حکومت کرد. پادشاهان خاندان چوپانی منحصر به همین دو تن است.
چوپانیان از خانوادهمغول بودند که در قرن ۱۴ میلادی به شهرت رسیدند.[۲] در آغاز زیر نظر ایلخانیان حکومت می‌کردند ولی پس از سرنگونی آنها، بر بخشی از سرزمین‌های آنان فرمان راندند. چوپانیانآذربایجان را پایگاه قدرت خود قرار دادند؛ تا زمانی کهجلایریان دربغداد به قدرت رسیدند.[۳]
در اوایل قرن چهاردهم،امیرچوپان زیر سه ایلخان متوالی خدمت می‌کرد، که از غازان محمود شروع می‌شد. امیرچوپان، فرمانده نظامی برجسته، به سرعت درجه ای از نفوذ بر ایلخانان را به دست آورد و با چند تن از اعضای خطهولاکوخان ازدواج کرد. قدرت و نفوذ او باعث کینه در میان اشراف شد، که در سال ۱۳۱۹ علیه او توطئه کردند اما شکست خوردند. ایلخان ابوسعید اما از نفوذ امیرچوپان و موقعیت پ‌های پسران او در ایالات امپراتوری خوشش نیامد و امیرچوپان را با موفقیت از دربار حذف کرد و پسرانش را از فرمانداری ایالات عزل کرد. وی در سال ۱۳۲۷ بههرات گریخت و کارتیها او را اعدام کردند. تعدادی از پسرانش به اردوگاه طلایی یا ممالک مصر گریختند در حالی که دیگران کشته شدند.
چوپانیان به‌طور کامل از ایران محو نشدند.بغداد خاتون، دخترامیرچوپان، چشم ابوسعید را چنان به خود جلب کرده بود که سرسختانه ایلخان خواهان ازدواج با او شد. درطول عمر امیرچوپان، او باشیخ حسن جلایر، بنیانگذار آینده جلایرها ازدواج کرده بود، اما پس از فرار امیرچوپان به هرات، شیخ حسن از بغداد خاتون جدا شد و پس از قتل امیرچوپان، بعد از مدتی کوتاه پس از عزاداری، بغداد خاتون با ابوسعید ازدواج کرد. او به سرعت بر ایلخان نفوذ بلامنازع و بی‌بدیل بدست آورد و از اعتبار، امتیازات و اختیارات بسیار وسیعی و نفوذ عظیمی که به او داده شده بود نهایت استفاده را کرد، بغداد خاتون دشمنان، بدخواهان و قاتلان پدر و برادرانش را یا بیچاره کرد، یا تبعید یا به قتل رساند. ادعا شد (اما هرگز ثابت نشد) که در توطئه‌هایی علیه ایلخان دست داشته‌است، اما برخی معتقد بودند که باعث مرگ ابوسعید در ۱۳۳۵ شده‌است. جانشینابوسعید،آرپاخان از ترس زیاد بخاطر نفوذش و بیمناک از این که علیه او با متحدانش توطئه کند او را اعدام کرد، بغداد خاتون ۱۶ روز پس از مرگ ابوسعید توسط خواجه لوُلوُ با ضربات چوپ به قتل رسید.
شیخ حسن چوپانی اولین امیر چوپانی بود که بیشتر مورخان او را گرداننده حکومت وابوسعید بهادرخان را بازیچه دست وی می‌خوانند. بعد از مرگ ابوسعید در ۱۳ربیع‌الثانی ۷۳۶ هجری،ایلخانان رو به سقوط می‌رفتند و بر اثر همین اتفاقات، شیخ حسن از فرصت استفاده کرده و حکومتی در بخشی از ایران تشکیل داد. وی در ۷۴۴ هجری به دست زن و چند تن از کنیزانش کشته شد.
ملک اشرف چوپانی فردی مال‌اندوز و سفاک بود و در دوران حکومتش، تبریز دچار وبای شدیدی شد و از اعتبار افتاد. علمای تبریز که از ظالمیت او به تنگ آمده بودند، به نزد جانی‌بیک حاکم مغولدشت قبچاق رفتند و از او کمک خواستند. جانی‌بیک به تبریز لشکر کشید و در جریان تعقیب و گریزهایی، ملک اشرف را اسیر و به اصرار حاکمشروان کشتند.
| امیر چوپان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| حسن | تیمورتاش | دمشق خواجه | شیخ محمود | بغداد خاتون | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| شیخ حسن چوپانی | ملک اشرف چوپانی | دلشاد خاتون | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
گاه‌شمارهای تاریخ ایران | ||
|---|---|---|
| ۱۰۰٬۰۰۰ سال پ.م. تا ۶۵۱ میلادی |
|  |
| از ۶۵۱ تا ۱۲۲۰ میلادی |
| |
| از ۱۲۲۰ تا ۱۵۰۱ میلادی |
| |
| از ۱۵۰۱ تاکنون | ||
| جستارهای وابسته |
| |
تاریخ تشیع • مذهب دیلمیان • تاریخ گیلان • دلفیان • زیدیه در گیلان و مازندران • علویان طبرستان • آل حسنویه • آل بویه • حشاشین • آل کاکویه • ایلخانان • باوندیان • سربداران • مرعشیان • عمادیان • پادوسپانیان • آل اینجو • مظفریان • چوپانیان • جلایریان • مشعشعیان • قراقویونلو • کیاییان • رسمی شدن تشیع در ایران توسط صفویان • بینش و ایدئولوژی صفویان • صفویان • افشاریان • زندیان • قاجاریان • جمهوری اسلامی ایران |  | |
