پویی (بهچینی:溥仪) آخرین امپراتورچین، از خانواده سلطنتیایزن جورومنچو، دوازدهمین و آخرین امپراتوردودمان چینگ و همین طور برای مدتی امپراتور دولت منچوری بود.
از او به عنوان «امپراتور دست‌نشانده» دولتژاپن در منچوری و همچنین با عنوان «آخرین امپراتور» چین یاد می‌شود.[۱]
پویی در سه دوره زمانی سلطنت کرد. یکی از این دوران تنها ۱۲ روز به طول انجامید. وی سرانجام از تمام عنوان‌ها سلطنتی خلع شد و به عنوان یک «شهروند عادی» تا پایان عمرش زندگی کرد.
پویی در تاریخ ۷ فوریه ۱۹۰۶ در خانواده سلطنتیایزن جورو زاده شد و در تاریخ ۲ دسامبر ۱۹۰۸ و تنها در حالی که ۲ سال داشت، به عنوان دوازدهمین «امپراتور چین» از دودمان چینگ برگزیده شد. در تاریخ ۱۲ فوریه ۱۹۱۱ میلادی،انقلاب ۱۹۱۱ به رهبریسون یات سن به ثمر نشست و با اعلام «جمهوری چین»،دودمان چینگ سرنگون شد.[۲] با این وجود، با میانجی‌گری ژنرالیوآن شیکای، پویی با حفظ القاب و مزایای سلطنتی از کلیه سمت‌های حکومتی محروم شد و تنها حق زندگی درشهر ممنوعه به همراه خانواده‌اش به او داده شد.[۳]
در این دوران اداره بقیه کشور در عمل به دست نیروهای خارجی یا جنگ‌سالاران افتاد و فعالیت‌هایکمونیستی در چین شدت یافت.
دوره دوم سلطنت
در تاریخ ۱ ژوئیه ۱۹۱۷ میلادی، ژنرالژانگ زون که از طرفداراندودمان چینگ بود، با تصرف پکن، پویی را با عنوان «امپراتور چین» منصوب کرد، اما این دوره تنها ۱۲ روز به طول انجامید و نهایتاً در تاریخ ۱۲ ژوئیه ۱۹۱۷ میلادی، با دخالت ژنرال جنگ‌سالاردوئان گیرئی، پویی برای بار دوم از سلطنت خلع شد.[۴] در سال ۱۹۲۴ میلادی، جنگ‌سالارفنگ یوژیانگ، پویی، همسر و خانواده سلطنتی را به همراه مستخدمین‌شان ازشهر ممنوعه اخراج کرد.[۵] پس از اخراج از شهر ممنوعه، پویی به مدت یک سال و نیم درسفارت ژاپن در پکن اقامت گزید[۶] و سپس در سال ۱۹۲۵ میلادی، به ویلایی در بخش تحت نفوذ ژاپن درتیانجین نقل مکان کرد.[۷]
در سال ۱۹۳۲ میلادی، پویی با کمکامپراتوری ژاپن ، به عنوان «حاکم» منطقه اشغال‌شده منچوری و در تاریخ ۱ مارس ۱۹۳۴ زیر عنوان «امپراتور منچوری» تاجگذاری کرد و دولت دست‌نشانده طرفدار ژاپن را تشکیل داد. سلطنت او بر منچوری تا تاریخ ۱۵ اوت ۱۹۴۵ میلادی و تا زمان اشغال منچوری توسط نیروهایارتش سرخ ادامه داشت.[۱]
پویی به جرم «خیانت به کشور» و همکاری با «اشغالگران ژاپنی»، به مدت ده سال به زندانی به نام «مرکز مدیریت جنایتکاران جنگی فاش‌ئون» فرستاده شد. پس از «بازپروری» به مدت ۸ سال به عنوان یک «شهروند عادی» زندگی کرد.
پویی، در تاریخ ۱۷ اکتبر ۱۹۶۷ میلادی، درپکن درگذشت.[۱]
↑Rhoads, Edward J M (2001).Manchus & Han: Ethnic Relations and Political Power in Late Qing and Early Republican China, 1861-1928. University of Washington Press. pp. 226, 227.ISBN978-0-295-98040-9.
↑Hutchings, Graham (2003).Modern China: A Guide to a Century of Change. Harvard University Press. p. 346.ISBN978-0-674-01240-0.
↑Choy, Lee Khoon (2005).Pioneers of Modern China: Understanding the Inscrutable Chinese. World Scientific Publishing Company. pp. 350–353.ISBN978-9812564641.
↑Blakeney, Ben Bruce (19 July 1945).Henry Pu Yi. Life Magazine: 78–86
.svg)
