پلنگ در مقایسه با دیگرگربهسانان، پاهایی کوتاه، بدنی کشیده وجمجمهای بزرگ دارد. اینجانور، دارایدودیسی جنسی است ونرها، بزرگتر و سنگینتر ازمادهها هستند.[۱۰] این جانوران، بر اساس نوعزیرگونه،زیستگاه و منطقهٔ جغرافیایی، اندازهٔ متفاوتی دارند اما بهطور کلی، ارتفاع یک پلنگ نر تا شانه، ۶۰ تا ۷۰ سانتیمتر و در مادهها ۵۷ تا ۶۳ سانتیمتر است. طول بدن پلنگها از سر تا دُم، ۹۰ تا ۱۹۶ سانتیمتر، طولدُم بلند آنها ۶۶ تا ۱۰۲ سانتیمتر است. وزن پلنگ نر، ۱۰۰ تا ۲۰۰ کیلوگرم و در مادهها ۳۰ تا ۸۰ کیلوگرم است.[۱۱][۱۲][۱۳] حداکثر وزن ثبتشدهٔ یک پلنگ وحشی درجنوب آفریقا، حدود ۹۶ کیلوگرم (۲۱۲ پوند) و اندازهٔ آن ۲۶۲ سانتیمتر (۸ فوت ۷٫۱ اینچ) بود.[۱۴] یکپلنگ هندی که در سال ۲۰۱۶ درهیماچال پرادش کشته شد، ۲۶۱ سانتیمتر (۸ فوت ۶٫۸ اینچ) طول و حدود ۷۸٫۵ کیلوگرم (۱۷۳٫۱ پوند) وزن داشت؛ این مورد، احتمالاً بزرگترین پلنگ وحشی شناساییشده درهند بود.[۱۵][۱۶]
موفقیت بالای این گونه در حیات وحش تا حدی به قابلیتهای شکارگری فرصتطلبانهاش، انطباقپذیریاش بازیستگاههای مختلف، امکان دویدن با سرعت ۵۸ کیلومتر در ساعت، توانایی بینظیرش در بالارفتن از درخت حتی در حالی که لاشهٔ بزرگی را با خود حمل میکند و همچنین توانایی شناختهشدهاش در حرکت پنهانی مربوط میشود. پلنگ بعد ازجگوار، دومینگربه بزرگ است که میتواند شکارهایی بزرگتر از جثه خودش را به بالای درخت بکشاند.[۱۷] پلنگ به صورت انفرادی زندگی میکند و در مناطقی که احساس آرامش داشته باشد، روز و شب در حال فعالیت است، ولی در جاهایی که احساس خطر کند، شبها، آن هم با احتیاط ظاهر میشود. پلنگها دارای قلمرو هستند و محدودهٔ آن را به وسیلهٔادرار خود، مشخص میکنند. در شرایط عادی، پلنگ، آرام و با وقار حرکت میکند. ولی به راحتی میتواند سرعت خود را به ۶۰ کیلومتر در ساعت افزایش دهد. پلنگ قادر است شش متر به صورت افقی و سه متر به حالت عمودی بپرد.[۱۸]
پلنگ تقریباً از هر جانوری که بتواند شکار کند تغذیه میکند و از حشراتی چونسوسک وملخ تا بزرگترین پستانداران در فهرست طعمههای آن قرار دارند، در صورت پیدا نکردن شکارلاشهخواری هم میکنند. شکار اصلی آنهاپستانداران متوسطجثه (وزن بین ۲۰ تا ۸۰ کیلو) است. بزرگترین شکاری که از یک پلنگ، ثبت شده شکار یکگاو کوهی معمولی ۹۰۰ کیلویی به دست یک پلنگ نر آفریقایی بوده است. اما آنها هم معمولاً به سراغ جانوران بسیار بزرگ نمیروند. پلنگها در اکثر مناطق با شکارچیان دیگری همچونببر،شیر،کفتار راهراه وکفتار خالدار،خرس قهوهای،گرگ،سگ وحشی آسیایی وسگ وحشی آفریقایی ویوزپلنگ همبوم هستند و رقابت بینگونهای میان آنها وجود دارد. در این شرایط ممکن است آنها طعمهٔ همدیگر را بدزدند یا تولههای همدیگر را بکشند. اما معمولاً با انتخاب نوع شکارهای متفاوت و پرهیز از مناطق اصلی محل حضور شکارچیان دیگر از درگیری اجتناب میکنند. شدیدترین رقابت در مناطقی است که پلنگ وببر زیستگاه مشترکی دارند. در این شرایط معمولاً پلنگها به سراغ طعمههای کوچکتر میروند و در مناطقی که ببر جمعیت بیشتری دارد جمعیت پلنگ کمتر است.
پلنگ برای شکار عمدتاً به حسشنوایی وبینایی قدرتمند خود وابسته است و در بیشتر مناطق، عمدتاً در شب شکار میکند.[۱۹] آنها اما در جنگلهای غرب آفریقا و پارک ملی Tsavo، در حال شکار در روز مشاهده شدهاند. آنها معمولاً روی زمین شکار میکنند اما درسرنگتی، مشاهده شده است که پلنگها با کمین و سپس پریدن بر روی طعمه از روی درختان، به شکار پرداختهاند.[۲۰]
پلنگها بیشترین پراکندگی و گسترش را در میان تمامی گربههای وحشی دارند. که در مناطقی گسترده درآفریقا،قفقاز وآسیا یافت میشوند، اگرچه جمعیت آن تکهتکه شده و مساحتزیستگاه آنهارو به کاهش است. این جانور درشمال آفریقا منقرضشده در نظر گرفته میشود.[۲۱] منطقهٔ زیست پلنگها عمدتاً شاملساوانا،جنگلهای بارانی وعلفزارها،درختزارها، جنگلهای دستنخورده و دور از فعالیتهای انسانی است. با این وجود، همچنان پتانسیل قابلتوجهی برای تعارض انسان و پلنگ بهدلیل احتمال شکاردامهای اهلی توسط پلنگ، وجود دارد.[۲۲]
پلنگها مثل بیشتر گربهسانان دیگر، زندگی انفرادی دارند و فقط در فصل جفتگیری کنار هم هستند. آنهاقلمرویی را برای خود مشخص کرده و بهشدت برای حفظ آن تلاش میکنند. قلمرو پلنگهای نر بین ۳۰ تا ۷۸ کیلومتر مربع و قلمرو پلنگهای ماده، حدود ۱۵ کیلومتر مربع گزارش شده است. در یک مطالعه درنامیبیا قلمروهای بسیار وسیع تا حد ۳۰۰ کیلومتر مربع گزارش شده است. ممکن است قسمتی از قلمرو پلنگهای نر و ماده با یکدیگر مشترک باشد. در یک مطالعه درساحل عاج مشخص شد، که قلمرو یک پلنگ ماده کاملاً داخل قلمرو یک پلنگ نر است. اما تداخل در قلمرو پلنگهای همجنس، معمولاً اتفاق نمیافتد.
در برخی مناطق، پلنگها در تمام طول سال،جفتگیری میکنند. درمنچوری وسیبری، آنها در ژانویه و فوریه جفتگیری میکنند.چرخه فحلی مادهها حدود ۴۶ روز[۲۳][۲۴] و دورهٔآبستنی ۹۰ تا ۱۰۵ روز طول میکشد و معمولاً ۲ تا ۴ توله متولد میشوند.[۲۵][۲۶] مرگومیر تولهها در طول سال نخست، ۴۱ تا ۵۰ درصد، برآورد میشود.[۲۷] مادهها در غار، شکافی در میان صخرهها یا درختان توخالی، تولهها را به دنیا میآورند. تولهها با چشمان بسته به دنیا میآیند که ۴ تا ۹ روز پس از تولد، باز میشوند.[۲۸]خز تولهها نسبت به بزرگسالان بلندتر و ضخیمتر است. رنگ پوشش بدن آنها نیز بیشتر خاکستری و تیره است و لکههای کمرنگتری دارند. تولهها در حدود سهماهگی، شروع به پیروی از مادر خود در هنگامشکار میکنند. در سن یکسالگی، تولهها احتمالاً میتوانند از پسِ خود برآیند، اما برای ۱۸ تا ۲۴ ماه در کنار مادر خود، میمانند.[۲۹][۳۰] متوسططول عمر معمول یک پلنگ در طبیعت، ۱۲ تا ۱۷ سال است.[۳۱] مسنترین پلنگ ثبتشده، یک پلنگ ماده بود که ۲۴ سال و ۲ ماه و ۱۳ روز عمر داشت.[۳۲]
در سال ۱۹۵۳، یک پلنگ نر و یکشیر ماده، در پارک هانشین درنیشینومیای ژاپن با هم جفتگیری کردند. فرزندان دورگهٔ آنها با نامپلنشیر در سالهای ۱۹۵۹ و ۱۹۶۱ متولد شد. همهٔ تولههاخالدار و بزرگتر از توله پلنگها بودند. تلاش برای جفتگیری یک پلنگ با یکببر ناموفق بوده است.[۳۳]
درهند، ۹ پلنگ بیرنگ و سفید بین سالهای ۱۹۰۵ و ۱۹۶۷ گزارش شده است.[۳۷] پلنگهایی که دارایاریتریسم بودند بین سالهای ،۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ در منطقهٔ حفاظتشدهٔ مادیکوِه در آفریقای جنوبی و درامپومالانگا ثبت شدند. علت اینچندریختی، بهخوبی شناخته نشده است.[۳۸]
پلنگ میآید، هَفهفتا پلنگ و شیشتا، پلنگ لَنگلنگان میآید، هَفهفتا پلنگ و شیشتا، ولی پلنگ دیگر نمیآید.
— مرتضی میرحسینی (شهپر)
خیال خام پلنگ من به سوی ماه پریدن بود، و ماه را ز بلندایش به روی خاک کشیدن بود، پلنگ من دل مغرورم پرید و پنجه به خالی زد، که عشق ماه بلند من ورای دست رسیدن بود
↑Izawa, M. & Nakanishi, N. (2015). "Felidae". In Ohdachi, S. D.; Ishibashi, Y.; Iwasa, M. A. & Saitoh, T. (eds.).The Wild Mammals of Japan (Second ed.). Kyoto: Shoukadoh Book Sellers and the Mammalogical Society of Japan. pp. 226−231.ISBN978-4-87974-691-7.
↑Estes, R. (1991)."LeopardPanthera pardus".The Behavior Guide to African Mammals, Including Hoofed Mammals, Carnivores, Primates. Los Angeles: The University of California Press. pp. 366–369.ISBN978-0-520-08085-0.
↑Estes, R. (1991)."LeopardPanthera pardus".The Behavior Guide to African Mammals, Including Hoofed Mammals, Carnivores, Primates. Los Angeles: The University of California Press. pp. 366–369.ISBN978-0-520-08085-0.
↑Kruuk, H.; Turner, M. (1967). "Comparative notes on predation by lion, leopard, cheetah and wild dog in the Serengeti area, East Africa".Mammalia.31 (1): 1–27.doi:10.1515/mamm.1967.31.1.1.
↑Nowell, K. & Jackson, P. (1996)."LeopardPanthera pardus (Linnaeus, 1758)".Wild Cats: status survey and conservation action plan. Gland, Switzerland: IUCN/SSC Cat Specialist Group. Archived fromthe original on 2014-02-22.
↑Pacifici, M.; Santini, L.; Di Marco, M.; Baisero, D.; Francucci, L.; Grottolo Marasini, G.; Visconti, P.; Rondinini, C. (2013)."Generation length for mammals".Nature Conservation (5): 87–94.
↑Hemmer, H. (1976). "Gestation period and postnatal development in felids". In Eaton, R.L. (ed.).The world's cats. Vol. 3. Carnivore Research Institute, Univ. Washington, Seattle. pp. 143–165.
↑Eaton, R.L. (1977). "Reproductive biology of the leopard".Zoologischer Garten.47 (5): 329–351.
↑Bailey, T. N. (1993).The African leopard: a study of the ecology and behaviour of a solitary felid. New York: Columbia University Press.ISBN978-1-932846-11-9.
↑Bailey, T. N. (1993).The African leopard: a study of the ecology and behaviour of a solitary felid. New York: Columbia University Press.ISBN978-1-932846-11-9.
↑Kawata, K. (2001)."Zoological gardens of Japan". In Kisling, V.N. (ed.).Zoo and Aquarium History: Ancient Animal Collections to Zoological Gardens. Boca Raton, Florida: CRC Press. p. 295–329.ISBN978-0-8493-2100-9.