Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


پرش به محتوا
ویکی‌پدیادانشنامهٔ آزاد
جستجو

ویتنام

مختصات:۲۱°۲′ شمالی۱۰۵°۵۱′ شرقی / ۲۱٫۰۳۳°شمالی۱۰۵٫۸۵۰°شرقی /21.033; 105.850
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
جمهوری سوسیالیستی ویتنام

Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam
ویتنام
شعار: Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
"/فارسی استقلال – آزادی – شادی"
سرود: Tiến Quân Ca
(سربازان حمله‌ور)
موقعیت ویتنام در کره زمین
موقعیت ویتنام در آسه‌آن
موقعیت ویتنام  (سبز)

درانجمن ملل آسیای جنوب شرقی  (خاکستری تاریک)

پایتختهانوی
۲۱°۲′ شمالی۱۰۵°۵۱′ شرقی / ۲۱٫۰۳۳°شمالی۱۰۵٫۸۵۰°شرقی /21.033; 105.850
بزرگترین شهرهو شی مین
۱۰°۴۸′ شمالی۱۰۶°۳۹′ شرقی / ۱۰٫۸۰۰°شمالی۱۰۶٫۶۵۰°شرقی /10.800; 106.650
زبان ملیویتنامی[۱]
گروه‌های قومی
(۲۰۱۹)
دین(ها)
(۲۰۱۹)
نام(های) اهلیتویتنامی
حکومتتمرکز گرامارکسیست لنینیستتک حزبیسوسیالستجمهوری
تو لام
لون کن
فام مین چین
ترَن تَنه مَن
قوه مقننهمجمع ملی
بنیان‌گذاری
• تأسیس نخستین سلسله سلطنتی
۹۳۹
• اعلام استقلال ازفرانسه
۲ سپتامبر ۱۹۴۵
۲۱ ژوئیه ۱۹۵۴
۳۰ آوریل ۱۹۷۵
• یکپارچگی مجدد
۲ ژوئیه ۱۹۷۶
• تدوین قانون اساسی کنونی
۲۸ نوامبر ۲۰۱۳[n ۱]
مساحت
• کل
۳۳۱٬۶۹۹ کیلومتر مربع (۱۲۸٬۰۷۰ مایل مربع) (۶۶مین)
• آبها (٪)
۶٫۳۸
جمعیت
• سرشماری ۲۰۲۰
۹۷٬۵۸۰٬۰۰۰[۲] (۱۵مین)
• تراکم
۲۹۵٫۰ بر کیلومتر مربع (۷۶۴٫۰ بر مایل مربع) (۲۹مین)
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP)برآورد ۲۰۲۰ 
• کل
دانشنامه رشد $۱٬۰۴۷٫۳۱۸ میلیارد[۴] (۲۳مین)
• سرانه
دانشنامه رشد $۱۰٬۷۵۵[۴] (۱۰۶مین)
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی)برآورد ۲۰۲۰ 
• کل
دانشنامه رشد $۳۴۰٫۶۰۲ میلیارد[۴] (۳۵مین)
• سرانه
دانشنامه رشد $۳٬۴۹۸[۴] (۱۱۵مین)
شاخص جینی (۲۰۱۸)۳۵٫۷[۵]
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۹)۰٫۷۰۴[۶]
۱۱۷مین
واحد پولدانگ (₫) (VND)
منطقه زمانییوتی‌سی+۰۷:۰۰ (زمان استاندارد ویتنام)
گاه‌شماریdd/mm/yyyy
جهت رانندگیراست
پیش‌شماره تلفنی+۸۴
کد ایزو ۳۱۶۶VN
دامنه سطح‌بالا.vn

ویتنام با نام رسمیجمهوری سوسیالیستی ویتنام (بهویتنامی:Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam) یک کشور درآسیای جنوب شرقی است. ویتنام با مساحت حدود ۳۱۱٬۶۹۹ کیلومتر مربع، در بخش شرقیسرزمین اصلی جنوب شرق آسیا قرار دارد. ویتنام باجمعیتی بالغ بر ۹۷ میلیون نفر۱۵مین کشور پرجمعیت جهان به‌شمار می‌رود.

ویتنام از شمال باچین، از غرب بالائوس وکامبوج همسایه است و از طریقخلیج تایلند باتایلند،فیلیپین واندونزی، و از طریقدریای جنوبی چین بامالزی،مرز آبی دارد. پایتخت ویتنامهانوی است و بزرگ‌ترین شهر آنهوشی‌مین (سایگون سابق) است.

سرزمین ویتنام از اوایل دورانپارینه سنگی مسکونی بوده‌است. نخستین دولت شناخته‌شده ویتنامی در حدود هزاره نخست پیش از میلاد بردلتای رود قرمز، شمال ویتنام امروزی، قرار داشت.امپراتوری هان در سال ۱۱۱ پیش از میلاد سرزمین‌های ویتنام را ضمیمه خاک خود کرد. در نتیجه ویتنام از سال ۱۱۱ پیش از میلاد تا ۹۳۹ پس از میلاد، سال تأسیس نخستین امپراتوری مستقل ویتنامی، تحت تسلط چین قرار گرفت.

امپراتوری‌های ویتنامی بعدی تا حد زیادی از فرهنگ چینی، به‌خصوصبودیسم و آیینکنفوسیوس، تأثیر گرفتند و آن را در جنوب، تا انتهایدلتای رود مکونگ، گسترش دادند. آخرین سلسله سلطنتی ویتنام، سلسله نگوین، در سال ۱۸۸۷ توسط فرانسوی‌ها از بین رفت و ویتنام از این سال تحت استعمار فرانسوی‌ها قرار گرفت. پس از انقلاب اوت، دولت ملیویت مین، به رهبری کمونیستی به نامهو شی مین، در سال ۱۹۴۵ از فرانسه اعلام استقلال کرد.

ویتنام در قرن بیستم جنگ‌های طولانی زیادی را پشت سر گذاشت. پس از پایانجنگ جهانی دوم،فرانسه تلاش کرد تا درجنگ اول هندوچین قدرت استعماری خود را در ویتنام بازپس بگیرد. اما در سال ۱۹۵۴ از ویتنامی‌ها شکست خورد. اندکی پس از این جنگ،جنگ ویتنام آغاز شد. طی این جنگ سرزمین ویتنام به دو بخش تقسیم شد: ویتنام شمالی که یک حکومت کمونیست داشت و از حمایتچین واتحاد جماهیر شوروی برخوردار بود، ویتنام جنوبی که حکومتی ضدکمونیست داشت و از حمایتایالات متحده آمریکا برخوردار بود.

جنگ ویتنام در سال ۱۹۷۵، باسقوط سایگون توسط کمونیست‌های ویتنامی تمام شد و ویتنام در سال ۱۹۷۶ تحت یک حکومت متمرکز سوسیالیست، تحت رهبریحزب کمونیست ویتنام، متحد شد. امااقتصاد دستوری ناکارآمد، تحریم‌های آمریکا و جامعه جهانی و جنگ باکامبوج وچین، باعث فلج شدن و رکود اقتصادی ویتنام شد. در سال ۱۹۸۶، حزب کمونیست ویتنام اصلاحات اقتصادی و سیاسی خود را آغاز کرد و در پی آن اقتصاد ویتنام به یک اقتصاد بازار محور تبدیل شد.

این اصلاحات باعث تسهیل ادغام ویتنام به جامعه جهانی شد. ویتنام اکنون یککشور در حال توسعه با اقتصادی متوسط و درآمدی پایین و یکی از سریع‌ترین اقتصادهای در حال رشد قرن بیست و یکم است.

ویتنام از اعضای نهادهای بین‌المللی و بین دولتی مانندسازمان ملل متحد،انجمن ملل آسیای جنوب شرقی،سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا–پاسفیک، توافق شراکت جامع و پیشروی ترنس-پاسیفیک،جنبش عدم تعهد،سازمان بین‌المللی فرانکفونی وسازمان تجارت جهانی است. همچنین ویتنام دو بار درشورای امنیت سازمان ملل متحد عضویت داشته‌است. امروزه فساد و مسئلهحقوق بشر از دغدغه‌های مهم ویتنام است.

دولت خودخوانده‌ای تحت عنوانجمهوری سوم ویتنام ادعای حاکمیت برکل این سرزمین را دارد و ظاهرا؛ احتمالا جمهوری سوسیالیستی ویتنام را به رسمیت نمی‌شناسد.[۷][۸][۹][۹]

ریشه‌شناسی نام

[ویرایش]

نامViệt Nam (Vietnamese pronunciation: [viə̀tna:m]، (چو هان) chữ Hán) گونه‌ای از نامNanyue (南越) است و می‌توان سابقه آن را در سلسله تریو، قرن دوم قبل از میلاد، ردیابی کرد.[۱۰] اصطلاح "Việt" (یوئه) (زبان‌های چینی:; پین‌یین:Yuè; Cantonese Yale:Yuht; وید جایلز:Yüeh4; ویتنامی:Việt) در چینی میانه برای اولین بار در نگارشواژه‌نگاشت "戉" (به معنای تبر)، در کتیبه‌های استخوانی و برنزی اواخرسلسله شانگ (حدود ۱۲۰۰ قبل از میلاد)، به کار رفته‌است.[۱۱]

این واژه در آن زمان به قوم یا رئیسی در شمال غربی چین اشاره داشت.[۱۲] در اوایل قرن هشتم قبل از میلاد، قبیله ای دریانگ‌تسه میانی، که یانگیو نامیده می‌شدند، و بعداً برای مردمان جنوبی تر استفاده شد. بین قرن‌های هفتم و چهارم قبل از میلاد، یوئه/ویت به ایالت یو در حوضه پایینی یانگ تسه و مردم آن اشاره داشت.[۱۱][۱۲] از قرن سوم پیش از میلاد، این اصطلاح برای جمعیت‌های غیرچینی جنوب و جنوب غربی چین و شمال ویتنام، باگروه‌های قومی خاص به نام‌هایمین یوئه،او یوئه،لو یوئه (Vietnamese:Lạc Việt) و غیره که مجموعاً بایوئه (Bách Việt,زبان‌های چینی:百越; پین‌یین:Bǎiyuè; Cantonese Yale:Baak Yuet; ویتنامی:Bách Việt; "Hundred Yue/Viet";) نامیده می‌شدند، استفاده می‌شد.[۱۱][۱۲][۱۳]

اصطلاحبایوئه/باش ویت برای اولین بار در کتابلوشی چانشیو، که در حدود ۲۳۹ قبل از میلاد گردآوری شده‌است، ظاهر شد.[۱۴] در قرون هفدهم و هجدهم میلادی، ویتنامی‌های تحصیل کرده ظاهراً خود رانگویی ویت (مردم ویت) یانگویی نام (مردم جنوبی) می‌نامیدند.[۱۵]

لغتViệt Nam (الگو:Vi-nom) برای اولین بار در شعر فقهیسام ترانگ‌ترین، شاعر قرن شانزدهم، ثبت شده‌است. این نام همچنین بر روی ۱۲سنگ یادبود حکاکی شده در قرن‌های ۱۶ و ۱۷ یافت شده‌است، از جمله یکی در بتکده بائو لام درهایفونگ که قدمت آن به سال ۱۵۵۸ برمی گردد.[۱۶]

در سال ۱۸۰۲،نگوین پوچ آن (که بعداً امپراتورگیگ لونگ شد) سلسله نگوین را تأسیس کرد. در دومین سال حکومت خود، ازامپراتور جیاگینگ درخواست کرد تا پس از به دست گرفتن قدرت در آنام، لقب «پادشاه نام ویت / نانوئه» (南越 به چینی) را به او اعطا کند. امپراتور نپذیرفت زیرا این لقب مربوط به قلمروی ژیائو توئو، شامل مناطقگوانگشی وگوانگ‌دونگ در جنوب چین، بود؛ بنابراین، امپراتور چینگ تصمیم گرفت به جای نانوئه این منطقه را «ویت نام» بنامد.[n ۲][۱۷]

میان سال‌های ۱۸۰۴ و ۱۸۱۳ نام ویتنام به‌طور رسمی توسط امپراتور گیا لونگ مورد استفاده قرار گرفت. این نام در اوایل قرن بیستم در کتابتاریخ از دست دادن ویتنام اثرفان بوی چائو و بعد توسط حزب ملی‌گرای ویتنام (VNQDĐ) احیا شد.[۱۸] این کشور به‌طور معمول تا سال ۱۹۴۵، زمانی که دولتامپراتوری ویتنام درهوئه نامViệt Nam را رسماً پذیرفت،آنام نامیده می‌شد.[۱۹]

تاریخ

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی:تاریخ ویتنام
بائو دای، آخرین امپراتور ویتنام
هوشی مین، اولین رئیس‌جمهور ویتنام

در ۱۸۰۲، «نگوین آن»تونکن (شمال کشور)،آنام (مرکز) و کوشن‌شین (جنوب) را متحد و خود را امپراتور ویتنام ساخت. از دهه ۱۸۶۰ فرانسویان در این منطقه مداخله کردند، در ۱۸۸۳ سرزمینی تحت‌الحمایه در ویتنام به وجود آوردند و در ۱۸۸۷ اتحاد هندوچین را - شامل کامبوج و لائوس - تشکیل دادند. در دهه ۱۹۳۰ شورش‌های ضد استعماری آغازگر دوره‌ای از جنگ و اشغال بود که به مدت ۴۰ سال طول کشید. در ۱۹۴۰ ژاپن، ویتنام را اشغال و سرانجام حکومت دست‌نشانده‌ای تحت امپراتوری بائودای برپا کرد.

در ۱۹۴۱هوشی مین، رهبر کمونیست، ویت مین را به صورت ارتش ملی‌گرای چریکی برای جنگ با ژاپنی‌ها بنیاد نهاد. در ماه‌های آخر جنگ، ویت‌مین از آمریکا کمک دریافت کرد. پس از تسلیم ژاپن، جمهوری دمکراتیک ویتنام با ریاست هوشی‌مین در هانوی تأسیس شد. فرانسه تا ۱۹۴۶ سلطه خود را بازنیافت، و در ابتداجمهوری دموکراتیک ویتنام را به عنوان یک «کشور آزاد» داخل هندوچین فرانسه به رسمیت شناخت. پس از برخورد میان حکومت هانوی و فرانسویان،هوشی‌مین هانوی را ترک و جنگ چریکی را با استعمارگران و بائودای، امپراتور به تخت بازگشته، آغاز کرد. ویت‌مین به تدریج تمام تونکن را به دست آورد و در ۱۹۵۴ فرانسویان را در دین‌بین‌فو، پس از ۵۵ روز محاصره، وادار به تسلیم کرد.

قرارداد صلح ژنو (ژوئیه ۱۹۵۴) ویتنام را به منطقه کمونیست در شمال و منطقه حکومت بائودای در جنوب تقسیم کرد. انتخابات در سراسر کشور برای ۱۹۵۶ زمان‌بندی شده بود، ولی شمال از شرکت امتناع کرد. در ۱۹۵۵ بائودین خلع شد و نگودین‌دیم درویتنام جنوبی اعلام جمهوری کرد. رژیم سرکوبگر دیم موجب تشویق فعالیت چریک‌های کمونیست در جنوب شد و در ۱۹۶۰ [نیروی چریکی] ویت کنگ (کمونیست) با هدف سرنگون کردن دولت طرفدار غرب در ویتنام جنوبی تشکیل گردید. در ۱۹۶۱ جان فیتزجرالد کندی،رئیس‌جمهور آمریکا، مستشاران نظامی آمریکایی را برای کمک به ویتنام جنوبی اعزام کرد.

در ۱۹۶۴ گروه «مستشاران» به ارتشی از سربازان کادر آمریکا بسط یافته بود. پس از حمله‌ای کهویتنام شمالی به ناوهاینیروی دریایی آمریکا کرد (۱۹۶۴)، آمریکا بمباران هوایی شمال را به‌طور منظم آغاز کرد. در پایان ۱۹۶۴ قریب به ۲۰۰٬۰۰۰ نفر از نیروهای رزمی آمریکا در ویتنام درگیر عملیات بودند.

در برابر حمله موسوم به تت، کمونیستها در ۱۹۶۸ مقاومت شدند و ضعف ویتنام جنوبی آشکار گردید. مخالفت با جنگ در آمریکا افزایش یافت. در ۱۹۶۹ مذاکرات صلح آغاز شد ولی در ۱۹۷۰ نیروهای آمریکایی ضدویت‌کنگ در لائوس و کامبوج فعال بودند. این جنگ طبق موافقات صلح پاریس (۱۹۷۳) رسماً به پایان رسید، ولی پس از عقب‌نشینی سربازان آمریکایی ادامه یافت. از زمان تسخیر جنوب (۱۹۷۵) از طرف کمونیستها و اتحاد مجدد ویتنام بازسازی کشور را جنگ مرزی با چین (۱۹۷۹) و اشغال کامبوج (۱۹۷۹ تا ۱۹۸۹) به دست نیروهای ویتنامی به تأخیر انداخته‌است.

فقدان کمک و سرمایه‌گذاری غربی مانعتوسعه اقتصادی بوده، و این وضع، در ترکیب با سرکوب سیاسی، منجر به فرار شمار کثیری پناه‌جو («قایق‌سوار»)از کشور شده‌است. از ۱۹۸۹ کوشش برای جذب سرمایه غربی موجب اتخاذ سیاست‌های عملی‌گرایانه‌تری شده‌است.

جغرافیا

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی:جغرافیای ویتنام
تصویربرداری ماهواره‌ای ویتنام

جمهوری سوسیالیستی ویتنام با مساحت ۳۳۰٬۳۶۳ کیلومتر مربع در قسمت شرقی شبه جزیره هند و چین در منطقهجنوب شرقی آسیا واقع شده‌است. ویتنام از شمال با جمهوری خلق چین همسایه بوده و از شرق به خلیج Tonkin ودریای چین جنوبی محدود است. این کشور از غرب با کشور لائوس و در قسمت جنوب غرب با کشور کامبوج مرز مشترک دارد. ویتنام از جنوب نیز به دریای چین جنوبی محدود است. ویتنام باریکه طویلی به طول یک هزار مایل است که از کرانه دلتای رود مکونگ در جنوب تا مرز چین در شمال بطول ۱۶۵۰ کیلومتر امتداد دارد. طول سواحل این کشور ۳۴۴۴ کیلومتر است.

به‌طور کلی ویتنام از سه منطقه شمالی، منطقه مرتفع مرکزی و دلتای رودمکونگ تشکیل شده‌است. از نظرجغرافیای طبیعی این کشور باریکه طویلی بطول یک هزار مایل از دلتای رود مکونگ در جنوب تا دلتای رود سرخ در شمال امتداد دارد. دو رودخانه اصلی کشور، رود مکونگ و رود سرخ است. رود مکونگ بطول ۴ هزار کیلومتر و دلتای آن در جنوب به عنوان بزرگ‌ترین رودجنوب شرق آسیا و هفتمین رود قاره آسیا است که از کشورهای چین، تایلند و لائوس و کامبوج گذشته و به ویتنام وارد می‌شود. رود سرخ و دلتای آن در شمال محل اصلی تشکیل مدنیت در این کشور بوده‌است.

تقسیمات کشوری

[ویرایش]
استان‌های ویتنام

هانویی

[ویرایش]

هانویی به عنوان مرکز سیاسی و فرهنگی کشور در منطقه شمالی ویتنام قرار دارد. این شهر جزء هیچ‌یک از استان‌های کشور به حساب نیامده و دارای شهرداری مستقل است. شهرهای هوشی‌مین و هایفونگ نیز وضعیت مشابهی دارند.

هوشی مین

[ویرایش]

هوشی‌مین یا بندر سابق سایگون مرکز حکومتویتنام جنوبی بوده‌است که پس از خروج نیروهای آمریکایی از این کشور بنام رهبر فقید این کشور نام‌گذاری شده‌است. شهر هوشی مین در حال حاضر بزرگ‌ترین شهر کشور و قطب اصلی اقتصاد ویتنام محسوب می‌گردد. این شهر بیش از ۳۸ درصد ازتولید ناخالص داخلی ویتنام را بخود اختصاص داده‌است.

بندر هایفونگ

[ویرایش]

بندر هایفونگ یکی دیگر از مناطق استراتژیک و مهم در منطقه شمال ویتنام بشمار می‌آید. این شهر در زمان جنگ‌های استقلال طلبانه و آزادی‌خواهانه ویتنام راه اصلی مواصلاتی نیروهای شمالی کشور بوده‌است. در حال حاضر این بندر با سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته یکی از قطب‌های اقتصادی ویتنام است.

هویه

[ویرایش]

هویه واقع در جنوبی‌ترین قسمت منطقه شمالی ویتنام و یکی از قطب‌های گردشگری فرهنگی ویتنام بشمار می‌آید.

دانانگ

[ویرایش]

دانانگ یکی از مهم‌ترین مراکز جمعیتی و بندر در مرکز کشور ویتنام و در حال حاضر سومین شهر پر جمعیت ویتنام است.[۲۰]

آب و هوا

[ویرایش]

ویتنام دارای آب و هوای موسمی استوایی است. منطقه شمالی به‌واسطه مجاورت باچین هوایی کاملاً استوایی ندارد ولیکن قسمت جنوبی این کشور دارای آب و هوایی استوایی است. متوسط دما در هانوی ۲۳ درجه و در هوشی مین ۲۶درجه سانتی گراد است.

حکومت و سیاست

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی:سیاست ویتنام

ویتنام یکجمهوریسوسیالیستیمتمرکزمارکسیست–لنینیستیتک‌حزبی، و یکی از دودولت کمونیستی (در کنارلائوس) درجنوب شرق آسیا است.[۲۱] گرچه ویتنام رسماً بهسوسیالیسم به عنوان کیش تعریف کننده اش متعهد مانده، سیاست‌های اقتصادیش به‌طور فزاینده ایسرمایه‌دارانه شده،[۲۲][۲۳] واکونومیست مشخصه رهبری آن را «کمونیست‌های به نحو پرشوری سرمایه‌دار» خوانده‌است.[۲۴]

بر اساس قانون اساسی،حزب کمونیست ویتنام (CPV) نقش خود را در همه شاخه‌های سیاست و جامعه اعمال می‌کند.[۲۱] رئیس‌جمهوررئیس کشور منتخب وفرمانده کل قوای مسلح است، و به عنوان رئیس شورای عالی دفاع و امنیت فعالیت می‌کند، و دارای دومین مقام عالی‌رتبه و نیز ایفاگر نقش‌های اجرایی و انتصابات دولتی و تعیین خط مشی است.[۲۱]

سیاست خارجی

[ویرایش]
وزیر دفاع ویتنام وریولین رئیس‌جمهور اسرائیل، مارس ۲۰۱۷‏

سیاست خارجی کنونی ویتنام متشکل از پیاده‌سازی خط مشی استقلال، خوداتکایی، صلح، همکاری و توسعه و نیز بازبودن، تنوع بخشی وچندجانبه‌گرایی با روابط بین‌الملل است.[۲۵][۲۶] این کشور خود را دوست و شریک همه کشورها در جامعه بین‌المللی، فارغ از پیوستگی سیاسی آنها، از طریق شرکت کردن در پروژه‌های توسعه همکاری منطقه ای و بین‌المللی اعلام کرده‌است.[۲۷][۲۵] از دهه ۱۹۹۰، ویتنام گامهای کلیدی متعددی برای بازگردانی پیوندهای دیپلماتیک باجهان غرب سرمایه دارانه برداشته است. این کشور از قبل با کشورهای غربی کمونیستی در دهه‌های پیشتر روابط داشت.[۲۸]

روابط با ایالات متحده با ارتقای سطح دفاترنمایندگی دو کشور به جایگاه سفارت در سال ۱۹۹۵ شروع به ارتقا کرد.[۲۹] با رشد پیوندهای دیپلماتیک بین دو حکومت، ایالات متحده یککنسولگری در هو شی مین سیتی و ویتنام کنسولگری خود درسان فرانسیسکو را افتتاح کردند. روابط کامل دیپلماتیک بانیوزیلند، نیز که سفارت خود را در ۱۹۹۵ در هانوی افتتاح کرد برقرار شد؛[۳۰] ویتنام در سال ۲۰۰۳ سفارت خود را درولینگتون افتتاح کرد.[۳۱]پاکستان نیز در اکتبر ۲۰۰۰ سفارت خود را در هانوی بازگشایی کرد و ویتنام سفارت خود را دراسلام‌آباد در دسامبر ۲۰۰۵ و دفتر تجاری خود درکراچی را در نوامبر ۲۰۰۵ افتتاح کرد.[۳۲][۳۳]

در مه ۲۰۱۶, رئیس‌جمهور آمریکاباراک اوباما روابط با ویتنام را پس از اعلام رفعتحریم سلاح به ویتنام بیش از پیش عادی کرد.[۳۴] امروزه ویتنام با وجود تاریخ گذشته‌اش، یکی از متحدین بالقوه آمریکا، مخصوصاً در زمینه ژئوپولیتیک مناقشات ارضی در دریای جنوبی چین در برابر توسعه طلبی چین تلقی می‌شود.[۳۵][۳۶][۳۷]

حقوق بشر و مسائل اجتماعی‌سیاسی

[ویرایش]
تیت وین کوانگ رهبر اپوزیسیون دولت ویتنام

بر اساس قانون اساسی، حزب کمونیست ویتنام تنها حزب مجاز به حکمرانی است، فعالیت همه دیگر احزاب غیرقانونی است. دیگر مسایل حقوق بشری معطوفآزادی انجمن،آزادی بیان،آزادی ادیان، وآزادی رسانه اند. در سال ۲۰۰۹,له کونگ دین وکیل ویتنامی دستگیر و به جرمبراندازی محکوم شد؛ تعداد زیادی از مرتبطین با او نیز دستگیر شدند.[۳۸][۳۹]عفو بین‌الملل او و مرتبطین زندانی او رازندانی عقیدتی خواند.[۳۸] ویتنام همچنین دچار قاچاق انسان و مسایل مرتبط بوده‌است.[۴۰][۴۱][۴۲]

درسال۲۰۱۲ میلادی ویتنام در سفری که رئیس جمهورچین به اینکشور داشت، به اشتباه از پرچم ۶ ستاره برای چین (۱ ستاره بزرگ و ۵ کوچک) استفاده کرده بود.[۴۳][۴۴][۴۵][۴۶]

اقتصاد

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی:اقتصاد ویتنام
لندمارک ۸۱ ساخت شرکت وین‌گروپ
بوئینگ ۷۷۷ ساخت شرکتویتنام ایرلاینز

کشور ویتنام از سال ۱۹۵۵ تا ۱۹۷۵ گرفتار جنگی خانمان‌سوز شد که بخش قابل‌توجهی از مردم را درگیر قحطی و فقر کرد. تلاش‌های ویتنام قبل از دهه ۹۰، نتوانست موتور اقتصاد این کشور جنگ‌زده را روشن کند، اما در سه دهه اخیر ویتنام با درس گرفتن از اشتباهات گذشته خود، اصلاحات اقتصادی را در دستورکار قرار داد. «آزادسازی اقتصادی»، «عقد توافق‌نامه‌های تجاری با دیگر کشورهای منطقه»، «ثبات اقتصاد کلان» و «اصلاح سیاست‌های پولی و مالی» اقتصاد این کشور را متحول ساخت.

براساس آمارهای بانک جهانی، صادرات ویتنام در سه دهه اخیر ۱۰۰برابر شده‌است. نکته جالب فتح بازار آمریکاست؛ اگرچه این کشور بزرگ‌ترین آسیب‌های جنگی را از آمریکا دید، اما در حال حاضر صادرات این کشور به آمریکا به ۶۱ میلیارد دلار رسیده‌است. طی این مدت همچنین متوسط درآمد ویتنامی‌ها حدود ۳۰ برابر شده‌است. براساس آمارها، جمعیت زیر خط فقر نیز از ۶۰ درصد جمعیت به کمتر از ۵ درصد رسیده‌است که این امر نشان می‌دهد این کشور در مسیر توسعه اقتصادی قرار دارد.

واحد پول این کشور دونگ نام دارد. هر دونگ ویتنام معادل ۰٫۰۰۰۰۴ دلار آمریکا و هر دلار آمریکا معادل ۲۳٬۰۷۰ دونگ می‌باشد. (آوریل ۲۰۲۲).[۴۷]

ویتنام، کشوری است که نامش بیشتر تداعی‌کننده جنگ با آمریکا است. بررسی آمارهای دو دهه اخیر نشان می‌دهد که ویتنام در جبهه اقتصادی، درحال رقم زدن یک پیروزی است. در یک دهه اخیر، ویتنام از کشورهای جنوب شرقی آسیا، بین کشورهای دنیا یکی از بیشترین رشدهای اقتصادی سالانه را داشته‌است.

اگر چه اقتصاد این کشور راه زیادی تا رسیدن به اقتصاد کشورهای همجوار خود یعنی سنگاپور و تایوان دارد ولی رشد اقتصادی در یک دهه اخیر و پتانسیل‌های بالقوه اقتصادی در این کشور نوید توسعه اقتصادی در سال‌های آینده را نیز می‌دهد. رویکرد جدید سیاست‌گذاران از اواخر دهه ۸۰ میلادی نقش مؤثری در رشد اقتصادی در سال‌های بعد از آن داشته‌است. در این تغییر رویکرد، سیاست‌گذار از یک اقتصاد مبتنی بر برنامه‌ریزی مرکزی به بازار آزاد تمایل پیدا کرده و تجارت آزاد در دستورکار قرار گرفته‌است. در نتیجه این تغییر سیاستی با وجود افزایش جمعیت به اندازه ۲۵ درصد از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۱۹ درآمد سرانه از ۹۵ دلار به ۲۷۱۵ دلار رسیده‌است و در همین مدت خط‌فقر نیز از ۶۰ درصد به کمتر از ۵ درصد رسیده‌است.

نکته جالب توجه اینکه ویتنام از معدود کشورهای منطقه جنوب غربی آسیا محسوب می‌شود که در سال ۲۰۲۰ گرفتار رکود نشد. براساس آخرین آمار در سال ۲۰۱۹ این کشور بیش از ۶۰ میلیارد دلار به آمریکا صادر کرده‌است، همچنین میزان واردات این کشور از آمریکا در سال ۲۰۱۹ به میزان ۳/ ۱۴ میلیارد دلار بوده‌است.سیاست‌های کمونیستی در پساجنگ ویتنام از سال‌های ۱۹۵۵ تا سال ۱۹۷۵ درگیر جنگ فرسایشی میان نیروهای کمونیستی و ضدکمونیستی بود. بعد از اتمام جنگ در سال ۱۹۷۵ و اتحاد دو ویتنام شمالی و جنوبی، دولت این کشور به دست سیاست‌مداران کمونیست افتاد و در نتیجه این رویداد یک اقتصاد دستوری و برنامه‌ریزی شده به کشور تحمیل شد.

برنامه‌های پنج‌ساله اقتصادی با رویکرد کمونیستی، سیاست تثبیت دستوری قیمت‌ها و اتکا به کشاورزی اشتراکی در سال‌های بعد از جنگ باعث شد کشور در حوزه اقتصاد پیشرفت چشمگیری نداشته باشد. تجارت محدود با کشورهای کمونیستی تأثیر مطلوبی بر اقتصاد نداشت و علاوه بر اینها فروپاشی شوروی و تغییر سیاست‌های اقتصادی چین، نگاه جهانی به اقتصاد را نیز تغییر داد. نتیجه سیاست‌های کمونیستی بعد از جنگ حتی به خود سیاست‌گذاران ثابت کرد که نمی‌توانند با این سیاست‌ها توفیق چندانی در بهبود شرایط اقتصادی کشور داشته باشند. در مجموع در سال‌های بعد از جنگ، اقتصاد و زیرساخت‌های کشور به‌طور کامل نابود شده بود و سیاست‌های اقتصادی بعد از جنگ نیز کمکی به حل مشکلات اقتصادی در کشور نکرد.

شروع اصلاحات اقتصادی از سال ۱۹۸۶ دولت سیاست جدیدی را تحت عنوان تغییر جدید «Doi Moi» به اجرا گذاشت.

ناحیه بازرگانی مرکزی شهر چی‌مین بزرگ‌ترین شهر ویتنام

تمرکز این سیاست‌گذاری جدید بر روی لغو اقتصاد دستوری و حرکت به سمت اقتصاد بازار آزاد بود. همچنین طی این شیفت سیاستی، اقتصاد بسته کشور برای تجارت آزاد با کشورهای دیگر منطقه و جهان باز شد. توجه برنامه جدید بیشتر بر روی مسائل کشاورزی بود که حدود ۷۰ درصد از نیروی کار را به خود اختصاص می‌داد و براساس این برنامه، بخش کشاورزی از مدیریت اشتراکی درآن سال‌ها به کشاورزی مبتنی بر سود شخصی شیفت کرد، به این معنی که کشاورزان می‌توانستند تولیدات خود را قیمت‌گذاری کرده تا سود خود را در این زمینه بیشینه کنند. در نتیجه این تغییر در سیاست‌گذاری در بخش کشاورزی، تولیدات این گروه از کالاها در ویتنام با افزایش قابل ملاحظه‌ای روبه‌رو شد. این اصلاحات، تنها در بخش کشاورزی نماند و در ادامه سیاست‌گذاران به سراغ اصلاحات ساختاری در اقتصاد کلان نیز رفتند. ابتدا ارزش پول رایج ویتنام (dong) را نسبت به دلار کاهش دادند و به تدریج سیاست‌گذاران به‌دنبال اصلاحات پولی و مالی دیگر هم رفتند. در همین راستا دولت به‌طور جدی حل معضل کسری بودجه را دستور کار خود قرار داد. البته دولت پا را از این هم فراتر گذاشت و از دهه ۹۰ میلادی، خصوصی‌سازی صنایع دولتی توسط تکنوکرات‌های ویتنامی آغاز شد که در نتیجه آن، ۱۲ هزار شرکت دولتی در سال ۱۹۸۹ به کمتر از ۶۰۰ شرکت در سال ۲۰۱۶ رسید. البته دولت قبل از خصوصی‌سازی در اقتصاد به آزادسازی اقتصاد روی آورده بود و تا حد امکان فضا را برای رونق کسب‌وکارهای خصوصی آماده کرده بود؛ به‌همین دلیل خصوصی‌سازی در این کشور توانست موفقیت قابل قبولی پیدا کند.

دانگ ویتنام دومین پول رایج بی‌ارزش جهان پس ازریال ایران.[۴۸]

میوه اصلاحات برای اقتصاد ویتنام برنامه تغییر جدید «Doi Moi» تأثیری پایدار بر اقتصاد ویتنام داشت و باعث شد ویتنام از کشوری فقیر در سال‌های بعد از جنگ به کشوری با درآمد متوسط بدل شود. در میانه این اصلاحات در ویتنام، چین نیز به مرور زمان درحال از دست دادن مزیت رقابتی خود بود و در همین حال نگاه آمریکا به چین نیز داشت رنگ و بوی امنیتی به خود می‌گرفت که این امر ریسک سیاسی مهمی برای سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور محسوب می‌شد. در همین زمینه ویتنام جایگزین خوبی برای سرمایه‌گذاران کشورهای غربی بود و اصلاحات سیاستی در این کشور به سرمایه‌گذاران این اطمینان را داد که حداقل ریسک سیاسی به اقتصاد ویتنام ضربه نخواهد زد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۹ میزان تولید ناخالص داخلی این کشور به میزان ۲۶۱ میلیارد دلار بوده‌است. این رقم در سال ۲۰۰۰ حدود ۳۰ میلیارد دلار بوده‌است، یعنی در دو دهه اخیر یک مسیر صعودی با شیب زیاد را طی کرده‌است. در بین سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۱۸ تولید ناخالص داخلی سرانه (به قیمت‌های ثابت سال ۲۰۱۰) ۷/ ۲ برابر شد. در سال ۲۰۱۹ رقم تولید ناخالص داخلی سرانه از مرز ۲ هزار و ۷۰۰ دلار نیز فراتر رفت.

هواپیمایای‌تی‌آر ۷۲ از شرکتویتنام ایر سرویسز کمپانی
بوئینگ ۷۸۷ دریم‌لاینر شرکتبامبو ایرویز

همچنین در همین مدت ۴۵ میلیون نفر از خط فقر مطلق رهایی جسته‌اند و درحال‌حاضر صرفاً ۵ درصد از جمعیت، توسط دولت فقیر محسوب می‌شوند که براساس برآوردهای بانک جهانی اکثر این فقیران (حدود ۸۶ درصد از آنها) از اقلیت‌های نژادی هستند. در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ اقتصاد ویتنام رشد بیش از هفت درصدی داشته که بین کشورهای آن منطقه و جهان از سریع‌ترین رشدهای اقتصادی به‌حساب می‌آید. نکته جالب توجه اینکه ویتنام از معدود کشورهای منطقه جنوب شرقی آسیا بود که در سال ۲۰۲۰ گرفتار رکود نشد و توانست رشد اقتصادی را حتی در میانه این پاندمی نیز تجربه کند. علاوه بر سیاست‌های آزادسازی اقتصاد و خصوصی‌سازی، تجارت آزاد با کشورهای منطقه و جهان نیز تأثیر بسزایی در رشد اقتصادی ویتنام در سه دهه اخیر داشته‌است از سال ۲۰۰۷ ویتنام به سازمان تجارت جهانی «WTO» پیوسته و از آن سال تا به امروز ده‌ها موافقت‌نامه تجاری را با دیگر کشورها امضا کرده‌است. مهم‌ترین شریک تجاری ویتنام کشورهای جنوب غربی آسیا محسوب می‌شوند و ویتنام در دو دهه اخیر فواید بسیاری را از تجارت جهانی با این کشورها به‌دست آورده‌است.

فعالیت هایویت‌تل شرکت مخابرات ویتنامی در خارج از کشور

تجارت آزاد با دیگر کشورها در دو دهه اخیر با وجود افزایش صادرات، واردات را نیز افزایش داده که این امری اجتناب‌ناپذیر بوده‌است. براساس آمارهای سال ۲۰۱۹، میزان صادرات این کشور در سال ۲۰۱۹ به رقم ۲۶۴ میلیارد دلار و رقم واردات این کشور به ۲۵۳ میلیارد دلار رسیده‌است. در سال ۱۹۹۰ این کشور تنها ۳/ ۲ میلیارد دلار صادرات داشت. نکته قابل توجه این است که بیشترین صادرات این کشور به آمریکا بوده که در سال ۲۰۱۹ به میزان ۶۱ میلیارد دلار به این کشور صادرات داشته‌است.

پتانسیل‌های رشد اقتصادی مهم‌ترین مولفه رشد اقتصادی ویتنام در سه دهه اخیر در گرو نیروی کار خود بوده‌است. بیش از ۵۵ درصد از جمعیت ویتنام کمتر از ۳۵ سال دارند و شاخص سرمایه انسانی از سال ۲۰۱۰ تا به امروز از ۶۶ درصد به ۶۹ درصد رسیده‌است که موفقیت بزرگی برای سیاست‌گذاران ویتنامی محسوب می‌شود زیرا در دو دهه اخیر سرمایه‌گذاری‌های دولتی در بخش آموزش بسیار بیشتر شده بود. این شاخص درحال‌حاضر در ایران ۵۹ درصد، بین کشورهای با درآمد بالا بیشتر از ۷۰ درصد و سنگاپور با داشتن شاخص ۸۸ درصدی از همه کشورها در این زمینه بالاتر است. ویتنام بین کشورها با درآمد متوسط بهترین عملکرد را در این شاخص نشان می‌دهد. همچنین به باور صاحب‌نظران، طبقه متوسط ویتنام به مرور درحال رشد است که این امر را به خوبی می‌توان در شاخص سرمایه انسانی و نرخ مشارکت اقتصادی به خوبی مشاهده کرد. درحال‌حاضر نرخ مشارکت اقتصادی در ویتنام ۸۰ درصد است. این درحالی است که نرخ مشارکت میانگین در اروپا حدود ۵۷ درصد، در ایالات‌متحده آمریکا ۴/ ۶۱ و در ایران حدود ۴۰ درصد اندازه‌گیری شده‌است.چالش‌های کشور ۹۶ میلیون نفری ویتنام اگر چه پیشرفت‌های مهمی را در سال‌های اخیر تجربه کرده‌است ولی همچنان اقتصاد این کشور راه سختی را برای رشدهای اقتصادی بالا پیش روی خود دارد. در این کشور ۹۶ میلیون نفری کمتر از ۲۵ درصد از نیروی کار در ویتنام قرارداد شغلی دارند و هنوز حدود ۴۰ درصد از نیروی کار در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند.

همچنین جمعیت جوان در ویتنام به سرعت درحال پیر شدن است و این موضوع تهدیدی جدی برای این کشور محسوب می‌شود. قبل از ویتنام، بقیه کشورهای همسایه این کشور به‌خصوص ژاپن، این تهدید را پشت‌سر گذاشته و از این مرحله به سلامت عبور کرده بودند. براساس برآوردها تعداد افراد بالای ۶۵ سال تا سال ۲۰۳۵ از حدود ۷ درصد به ۱۴ درصد خواهد رسید که این امر زنگ خطری برای اقتصاد این کشور محسوب می‌شود. بانک جهانی همچنین عدم شمول اقلیت‌های نژادی در اقتصاد را از تهدیدات جدی پیش‌رو به حساب می‌آورد و به دولت این کشور پیشنهاد داده‌است که اقدامات متناسبی برای رفع این معضل انجام دهد.

کشاورزی

[ویرایش]

طبق گزارشفائو درسال ۲۰۱۹، این کشور دارای ۱۲٬۱۷۲٬۰۰۰هکتاراراضی قابل کشت و ۱۴٬۳۷۷٬۰۰۰ هکتار اراضی جنگلی بوده‌است.[۴۹]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

یادداشت‌ها

[ویرایش]
  1. از ۱ ژانویه ۲۰۱۴ در حال اجرا است.
  2. در ابتدا گیا لونگ نام "نام ویت" را درخواست کرد، اما امپراتور جیاگینگ آن را رد کرد.

خطای یادکرد: برچسپ<ref> که با نام «FOOTNOTEConstitution of Vietnam2014» درون<references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ<ref> که با نام «FOOTNOTEWoods200238» درون<references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.
خطای یادکرد: برچسپ<ref> که با نام «FOOTNOTEShaofeiGuoqing2016» درون<references> تعریف شده، در متن قبل از آن استفاده نشده است.

منابع

[ویرایش]
  1. «قانون اساسی جمهوری سوسیالیستی ویتنام». خبرگزاری ویتنام.۱۵ ژانویه ۲۰۱۴. بایگانی‌شده ازاصلی در ۱ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در۱۳ ژوئن ۲۰۱۹.
  2. ۲٫۰۲٫۱General Statistics Office of Vietnam 2019.
  3. "2019 Report on International Religious Freedom: Vietnam".وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا.
  4. ۴٫۰۴٫۱۴٫۲۴٫۳International Monetary Fund.
  5. World Bank 2018c.
  6. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene(PDF).hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346.ISBN 978-9-211-26442-5. Archived fromthe original(PDF) on 15 December 2020. Retrieved15 December 2020.
  7. https://en.m.wikipedia.org/wiki/Third_Republic_of_Vietnam
  8. https://en.namu.wiki/w/%EB%B2%A0%ED%8A%B8%EB%82%A8%20%EC%A0%9C3%EA%B3%B5%ED%99%94%EA%B5%AD
  9. ۹٫۰۹٫۱https://www.chinhphuquocgia.com/191995694
  10. Woods 2002, p. 38.
  11. ۱۱٫۰۱۱٫۱۱۱٫۲Norman & Mei 1976.
  12. ۱۲٫۰۱۲٫۱۱۲٫۲Meacham 1996.
  13. Yue Hashimoto 1972, p. 1.
  14. Knoblock & Riegel 2001, p. 510.
  15. Lieberman 2003, p. 405.
  16. Phan 1976, p. 510.
  17. Ooi 2004, p. 932.
  18. Tonnesson & Antlov 1996, p. 117.
  19. Tonnesson & Antlov 1996, p. 126.
  20. https://www.worldometers.info/world-population/vietnam-population/
  21. ۲۱٫۰۲۱٫۱۲۱٫۲Government of Vietnam (II).
  22. Greenfield 1994, p. 204.
  23. Baccini, Impullitti & Malesky 2017.
  24. The Economist 2008.
  25. ۲۵٫۰۲۵٫۱Vietnam Ministry of Foreign Affairs 2007.
  26. Vietnam Ministry of Foreign Affairs 2014.
  27. Bich Loan 2007.
  28. Dayley 2018, p. 98.
  29. Mitchell 1995.
  30. Green 2012.
  31. Smith 2005, p. 386.
  32. Institute of Regional Studies 2001, p. 66.
  33. Vietnam Ministry of Foreign Affairs.
  34. Garamone 2016.
  35. Hutt 2020.
  36. Corr 2019.
  37. Tran 2020.
  38. ۳۸٫۰۳۸٫۱BBC News 2009.
  39. Mydans 2009.
  40. "VIET NAM – UN ACT".UN-Act.
  41. "Women, children and babies: human trafficking to China is on the rise".Asia News. 11 July 2019.
  42. "Vietnam's Human Trafficking Problem Is Too Big to Ignore".The Diplomat. 8 November 2019.
  43. https://www.ibtimes.com/vietnam-shows-chinese-flag-one-too-many-stars-387086
  44. https://www.sandiegouniontribune.com/sdut-too-many-stars-vietnam-in-flag-gaffe-with-china-2011dec23-story.html
  45. https://sg.news.yahoo.com/vietnam-chinese-flag-faux-pas-073237777.html
  46. https://www.crwflags.com/fotw/flags/cn!var.html
  47. «Xe Currency Converter - Live Exchange Rates Today».www.xe.com. دریافت‌شده در۲۰۲۲-۰۴-۱۵.
  48. "The 10 Weakest Currencies In The World – Forbes Advisor".www.forbes.com. Retrieved2023-10-19.
  49. «FAOSTAT».www.fao.org. دریافت‌شده در۲۰۲۱-۰۲-۲۳.

پیوند به بیرون

[ویرایش]
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط بهویتنام در ویکی‌گفتاورد موجود است.
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برایویتنام دارد.
درویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔویتنام موجود است.
کشورها
اردن • ارمنستان • ازبکستان  • اسرائیل • افغانستان  • امارات متحده عربی  • اندونزی۳ • ایران • بحرین • برونئی • بنگلادش • بوتان • پاکستان • تاجیکستان • تایلند • ترکمنستان • ترکیه۱ • تیمور شرقی۳ • جمهوری آذربایجان۱ • چین • روسیه۱ • ژاپن • سری‌لانکا • سنگاپور • سوریه • عراق • عربستان سعودی • عمان • فیلیپین • قبرس • قرقیزستان • قزاقستان۱ • قطر • کامبوج • کره جنوبی • کره شمالی • کویت • گرجستان۱ • لائوس • لبنان • مالدیو • مالزی • مغولستان • میانمار • مصر۲ • نپال • ویتنام • هند • یمن
با رسمیت محدود
قلمرو وابسته و
منطقهٔ ویژهٔ اداری
استرالیا
چین
بریتانیا

۱ بخشی از آن دراروپا۲ بخشی از آن درآفریقا۳ تمامی یا بخشی از آن جزواقیانوسیه به‌شمار می‌آید.

کشورهای جنوب شرق آسیا
سازمان‌های اطلاعات خارجی
سازمان‌های اطلاعات داخلی
ادارهاطلاعات نظامی
ادارهاطلاعات سیگنال
سوسیالیسم بر پایه کشورها
تاریخچه بر پایه کشور
الگوهای منطقه‌ای
کشورهای کمونیست
آفریقا
آمریکا
آسیا
اروپا
قلمروهای وابسته وکشورهای با رسمیت محدود به صورتکج نوشته شده‌اند.
آسیای شمالی و مرکزیآسیای جنوبیآسیای جنوب شرقیآسیای غربی و جنوب غربی
دولت‌ها
اجلاس
سایر
  • APEC کارت مسافرتی
  • APEC آبی
  • APEC مرکز آب و هوا
  • APEC باغ مجسمه
  • APEC فستیوال علمی جوانان
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ویتنام&oldid=42879094»
رده‌ها:
رده‌های پنهان:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp