 | |
 | |
| داده‌های بالینی | |
|---|---|
| رده‌بندی داروهای بارداری |
|
| روش مصرف دارو | دهانی |
| کد ATC | |
| وضعیت قانونی | |
| وضعیت قانونی | |
| داده‌هایفارماکوکینتیک | |
| زیست فراهمی | ۱۰-۴۵٪[۱] |
| پیوند پروتئینی | ۲۷٪ |
| متابولیسم | کبدی |
| نیمه‌عمر حذف | ۴٫۹ ± ۲.۴ ساعت (ترکیب اصلی);[۱] ۱۰.۳ ± ۴.۳ ساعت (متابولیت فعال)[۱] |
| دفع | کلیوی |
| شناسه‌ها | |
| |
| شمارهٔ سی‌ای‌اس | |
| پاب‌کمCID | |
| دراگ‌بنک | |
| کم‌اسپایدر |
|
| UNII | |
| ChEBI | |
| ChEMBL | |
| CompTox Dashboard(EPA) | |
| ECHA InfoCard | 100.122.418 |
| داده‌های فیزیکی و شیمیایی | |
| فرمول شیمیایی | C۱۷H۲۷N۱O۲ |
| جرم مولی | ۲۷۷.۴۰۲ گرم/مول g·mol−1 |
| مدل سه بعدی (جی‌مول) | |
| |
| |
| (صحت‌سنجی) | |
ونلافاکسین (Venlafaxine) (که بانام های تجاری:اِفِکسُور(تولید وساختشرکتفایزرآمریکا)، فلاکسور(ساخت شرکتتهران شیمی،ایران)، ونلاکسین(ساخت شرکتسبحان دارو، ایران)، دپرکسین(ساخت شرکت سامی سازمشهد)، ولفیکس(ساخت شرکت دات مدیپروداکتزهند)، ونلافکس(ساخت شرکت آریا، ایران)، ونلاسک(ساخت شرکتگلاکسواسمیت‌کلاینانگلستان)، ونکس(ساخت شرکتکرکا،اسلوونی)، دپریلکس(ساختتدبیر کالای جم، ایران)، آلوینتا(ساخت شرکت اکتوورکو تحت لیسانس شرکت کرکا اسلوونی) و... به فروش میرسد یکداروی ضدافسردگی و ضداضطراب ازگروهمهارکننده‌های بازجذب سروتونین،نوراپی نفرین و به میزان نسبتاً کمتری(اندک)دوپامین است. این دارو نخست در سالِ۱۹۹۳ (میلادی) ارائه شد و برای درمانِاختلال افسردگی اساسی،اختلال وسواس فکری-عملی،اختلالخودبیمارانگاری،اختلال اضطراب جدایی، فاز افسردگیاختلال دوقطبی،اختلال افسردگی فصلی،اختلالات شخصیت،اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی،الکلیسم،درمان کمکی علائم غالباً روانی ترکسوء مصرف مواد ودخانیات،اختلال وسواسی-جبری،اختلال اضطراب فراگیر،اختلال اضطراب اجتماعی واختلال پانیک(وحشت زدگی) تجویز می‌شود. ونلافاکسین بیشتر از سایرداروهای ضد افسردگی("به غیر ازمهارکننده های مونوآمین اکسیداز که شبه آمفتامین هستند.")حالتمانیا وسرخوشی، گاهی اوقات بلافاصله(تقریباً نادر) پس ازمصرف درفرد ایجاد می کند. از این رو یکی از برترینداروهای ضد افسردگی به شمار می رود. به خصوص برای کسانی که دارایافسردگی های حاد ومالیخولیایی هستند، به هر حال ونلافاکسین مهارگر متوسط تا قویبازجذب دوپامین است. این دارو ممکن است،فازمانیا یاهیپومانیا(اغلب)اختلال دوقطبی را به شدت تشدید کند. همچنین علائم ترک آن از دیگرداروهای ضد افسردگی به خصوص از بُعدروانی سخت‌تر است. ونلافاکسین درکبدکاتالیز گسترده‌ای داشته و چون عمدتاً از طریقایزوآنزیمسیتوکروم پی ۴۵۰تجزیه می گردد با داروهای زیادی نیزتداخل دارد. ایندارو در ۲۹٪ مصرف‌کنندگان باگیجی وخواب آلودگی مخصوصاً دردوزهای اولیه مصرف همراه بوده و در ۷۱٪ مصرف کنندگان بااضطراب وبیقراری همراه بوده است. ونلافاکسین برایاولین بار توسطشرکتداروسازیآمریکاییفایزر با نام تجاری اِفِکسور(Effexor)ساخته و مجوز FDA(سازمان غذا و داروی آمریکا) را پس از مدت کوتاهی؛دریافت کرد.
همان طور که دربالا گفته شد ونلافاکسین بیشتر از سایرداروهای ضد افسردگی البته به جز مهارکنندگان مونوآمین اکسیداز که ساختار آمفتامینی دارند، حالتمانیا (سرخوشی یاشیدایی) ایجاد می‌کند این تاثیر دربیماران مبتلا بهاختلال دوقطبی واختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی(اغلب APHD بزرگسالان) بیشتر دیده می شود. این عملکرد احتمالاً به دلیل اینمکانیسم است که ایندارو همزمان به غیر ازسروتونین ونوراپی‌نفرین، دیگرناقل های شیمیایی مغز به خصوصدوپامین را نیز به طورمتوسط تحت تاثیر قرار می دهد. از این رو ونلافاکسینمهارکننده بازجذب سروتونین-اپی‌نفرین-نوراپی‌نفرین-دوپامین است. اما ایندارو تاثیری برگیرنده های بتا وآلفا آدرنرژیک ندارد و برگیرنده های نیکوتینی وموسکارینی نیز تاثیری ندارد. اگرچه طبق گفته برخیمنابع معتبرپزشکی(اغلب ژورنال‌های بین المللی) ونلافاکسین به طور خفیف تامتوسط، برگیرنده هایکولینرژیک،هیستامینی، موسکارینی و نیکوتینی بسته بهدوز بعنوانآگونیست در برخیافراد(اغلب سنین ۳۲ تا ۵۵ ساله و جنسمونث) تاثیرگذار است.دانشمندان بیان کرده‌اند که افرادسیگاری و کسانی که درکلمواد محرک از هر نوعیمصرف می‌کنند به دوزهای بالاتری از ونلافاکسین نیاز دارند زیرا مواد محرک سبب افزایشمتابولیسمبدن می‌شود و همچنین برخلاف اینمواد، انواع موادی که باعثآرام‌بخشی، سستی و منگی وخواب آلودگی می‌شوند مانندمورفین یادیازپامسرعت دفع دارو را کاهش می‌دهند.اولینفرضیه یعنیاثرآگونیستی آن سبب می شود، ونلافاکسین براشتها،خواب،انرژی،تمرکز،توجه وحافظه نیز تاثیر مثبت داشته باشد. اما علاوه بر اینکه با داروهایآنتی هیستامینتداخل دارد ممکن است موجب بدتر شدن انواعآلرژی وحساسیت مرتبط باهیستامین نیز گردد.↵این دارو ممکن استنتیجهتستاعتیاد را به‌طورکاذب مثبت نشان دهد.↵داروی نسبتاً مشابه به ونلافاکسین↵دولوکستین است که البته بر طبق آمار پس از مصرف غالباً حالت منگی،سستی وخواب آلودگی برخلاف ونلافاکسین ایجاد می کند. و یا حداقل گیجی شدیدتری را به همراه دارد. ۷۶ درصد از مصرف کنندگان دولوکستین با نام تجاری سیمبالتا، پس از مصرف(تقریباً هر بار) دچار خواب آلودگی متوسط می‌شوند. لقب یا نام تجاری رایج داروی ونلافاکسین ایرانی و آمریکایی به ترتیب «آلوینتا»-(Alventa) و «افکسور»-(Effexor) است.
ونلافاکسین به‌خوبی ازلوله گوارش جذب می‌شود و در عرض ۲٫۵ ساعت به بیشترین غلظت پلاسمائی میرسد. نیمه عمر آن حدود ۳٫۵ ساعت است و تنهامتابولیت فعال آن، اُ - دسمتیل ونلافاکسین، نیمه عمر ۹ ساعت دارد؛ بنابراین ونلافاکسین باید ۲ تا ۳ بار در روز مصرف شود.
ونلافاکسین مهارکننده غیرانتخابی بازجذب سه آمین بیوژنسروتونین،نوراپی‌نفرین و به مقدار کمتریدوپامین می‌باشد. ونلافاکسین بر روی گیرنده‌های موسکارینی، نیکوتینی، هیستامینرژیک،اپیوئید (شبه‌افیونی) یا آدرنرژیک اثری ندارد و به‌عنوان MAOI نیز فعالیت ندارد.
ونلافاکسین دردوز های پایین عمدتاًمهارکننده بازجذب سروتونین (5-HT) است، در دوزهای متوسط به بالا مهار بازجذبنوراپی‌نفرین (NE) را هم اضافه می‌کند، و تنها اثرخفیفی بردوپامین (DA) دارد. به‌طورتقریبی: -سروتونین: مهار قوی (حدود ۸۰–۹۰٪ در دوزهای درمانی) -نوراپی‌نفرین: مهار متوسط (حدود ۳۰–۴۰٪، وابسته به دوز) -دوپامین: مهار ضعیف (کمتر از ۱۰٪)[۲]
ونلافاکسین برای درمان اختلال افسردگی ماژور واختلال اضطراب فراگیر تأیید شده‌است. بسیاری از افراد شدیداً افسرده با دوز ۲۰۰ میلی‌گرم در روز و در عرض ۲ هفته به ونلافاکسین پاسخ می‌دهند، که این دوره زمانی تا حدودی کوتاه‌تر از ۲ تا ۴ هفته است که معمولاً برای شروع اثرSSRIها (سرترالین-فلوکستین -پاروکستین)لازم می‌باشد؛ بنابراین دوزهای بالای ونلافاکسین برای درمان افراد مبتلا به بیماری شدیدی که نیاز به پاسخ سریع دارند ترجیح داده می‌شود. البته به‌نظر میرسد کهسمپاتومیمتیک‌ها (مقلدهای سمپاتیک) مانندامفتامینها، وشوک الکتریکی سریع‌ترین شروع اثر ضدافسردگی را داشته باشند که معمولاً در عرض یک هفته آشکار می‌شود. ونلافاکسین در مقایسه مستقیم با فلوکستین برای درمان افراد شدیداً افسرده دارای خصوصیاتمالیخولیائی مؤثر می‌باشد. مقایسه مستقیم ونلافاکسین وسرترالین که مؤثرترین SSRI برای درمان افسردگی شدید دارای خصوصیات مالیخولیائی می‌باشد، هنوز گزارش نشده‌است.
ونلافاکسین برای درماننوروپاتی دیابتی و پیشگیری ازمیگرن از برچسب خارج استفاده شده‌است (با این حال در بعضی از افراد ونلافاکسین می‌تواند باعث تشدید یا ایجاد میگرن شود).[۳] این امر ممکن است از طریق اثراتی بر روی گیرنده مواد افیونی روی درد کار کند.[۴] همچنین مشخص شده‌است که شدت «گرگرفتگی» در زنانیائسگی یائسگی در درمان هورمونی برای درمانسرطان پروستات کاهش می‌یابد.[۵][۶]
ونلافاکسین در بیماران حساس به آن توصیه نمی‌شود و نباید از طرف کسی که به مواد غیرفعال حساسیت دارد مصرف شود، که شاملژلاتین،سلولز، اتیل سلولز،اکسید آهن،دی‌اکسید تیتانیوم وهیپرملوز است. این دارو نباید در رابطه با یکمهار کننده مونوآمین اکسیداز (MAOI) مورد استفاده قرار گیرد، زیرا می‌تواند باعثسندرم سروتونین بالقوه کشنده شود.[۷][۸][۹]
اول از همه پیشنهاد مشود این قرص در شب مصرف شود، (البته توجه شود اگر با مشکلات خواب از قبیل بی خوابی در بیماری افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنید مصرف آن قبل از خواب می‌تواند موجب افزایش تمرکز و توجه و بی خوابی شود، در نتیجه اگر دچار بیخوابی هستید پیشنهاد می‌شود صبح‌ها آن را مصرف کنید) برای به حداقل رساندن عوارض جانبی، به‌خصوصیتهوع،ونلافاکسین دارای قرص‌های زودرهش ۲۵، ۵/۳۷، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ میلی‌گرمی و کپسول‌های طولانی‌رهش ۳۷/۵، ۷۵ و ۱۵۰ میلی‌گرمی می‌باشد. کپسول‌های طولانی رهش به‌صورت تک‌دوز قبل از خواب تا حداکثر ۲۲۵ میلی‌گرم در روز تجویز می‌گردند. قرص‌ها و کپسول‌های طولانی‌رهش به یک اندازه قدرت دارند و درمان افرادی را که یکی را دریافت می‌کنند می‌توان به دوز معادلی از دیگری تغییر داد.
دوز معمول شروع در افراد افسرده ۷۵ میلی‌گرم در روز است که به شکل قرص‌هائی در ۲ تا ۳ دوز منقسم در روز یا به شکل کپسول‌های طولانی‌رهش در یک دوز قبل از خواب داده می‌شود. در برخی از افراد لازم است برای به حداقل رساندن عوارض جانبی، به‌خصوص تهوع، قبل از خواب داده می‌شود. در برخی از افراد لازم است برای به حداقل رساندن عوارض جانبی، به‌خصوصی تهوع، قبل از بالا بردن دوز تا ۷۵ میلی‌گرم در روز، دوز شروع به مدت ۴ تا ۷ روز، ۵/۳۷ میلی‌گرم در روز باشد. در افراد مبتلا به افسردگی می‌توان دوز را تا ۱۵۰ میلی‌گرم در روز بالا برد و آن را به شکل قرص‌هائی در ۲ یا ۳ دوز منقسم یا به شکل کپسول‌های طولانی رهش یک بار در شب تجویز کرد، البته تنها پس از یک دوره کافی از ارزیابی بالینی با دوز کمتر (معمولاً ۲ تا ۳ هفته)، دوز را می‌توان هر ۴ روز یا بیشتر به اندازه ۷۵ میلی‌گرم در روز بالا برد. افراد مبتلا به افسردگی متوسط احتمالاً به دوزهائی بیشتر از ۲۲۵ میلی‌گرم در روز نیاز نخواهند داشت، در حالی‌که افراد شدیداً افسرده ممکن است برای رسیدن به پاسخی مناسب به دوزهای ۳۰۰ تا ۳۷۵ میلی‌گرم در روز نیاز داشته باشند.
تجویز دوز ۲۰۰ میلی‌گرم در روز از آغاز ممکن است باعث پاسخ ضدافسردگی سریع در عرض ۱ تا ۲ هفته شود. بیشترین دوز ونلافاکسین ۳۷۵ میلی‌گرم در روز است. در افرادی که به کاهش شدید عملکرد کبدی یا کلیوی مبتلا هستند، دوز ونلافاکسین را باید نصف کرد. در صورت نیاز به قطع دارو، دوز ونلافاکسین را باید به‌تدریج در عرض ۲ تا ۴ هفته کاهش داد.
ونلافاکسین عموماً به‌خوبی تحمل می‌شود. موارد زیر شایع‌ترین عوارض جانبی هستند که در مطالعات شاهددار به شکل قابل‌ملاحظه‌ای در ونلافاکسین شایع‌تر از دارونما دیده شده‌است: تهوع (۳۷٪ تمام افراد درمان‌شده)، خواب‌آلودگی (۲۳٪)،خشکی دهان (۲۲٪)،گیجی (۱۹٪)، عصبی شدن (۱۳٪)،یبوست (۱۵٪)، آستنی (۱۲٪)، اضطراب (۶٪)، بی‌اشتهائی (۱۱٪)، تاری دید (۶٪)، انزال یا ارگاسم غیرطبیعی (۱۲٪) و ناتوانی جنسی (۶٪). با استفاده از کپسول‌های طولانی‌رهش بروز تهوع تا حدودی کاهش می‌یابد. عوارض جانبی جنسی ونلافاکسین را می‌توان همانند عوارض جانبی جنسی SSRIها درمان کرد. به‌علتمتابولیسم سریع و فقدان نسبی اتصال به پروتئین، قطع ناگهانی ونلافاکسین ممکن است باعث به‌وجود آمدن سندرم قطع شود که شامل تهوع، خواب‌آلودگی، و بیخوابی می‌باشد؛ بنابراین دوز ونلافاکسین باید به‌تدریج در عرض ۲ تا ۴ هفته کاهش داده شود.
نگران‌کننده‌ترین عارضه جانبی مربوط به ونلافاکسین، افزایشفشار خون در برخی افراد است، به‌خصوص در آنهایی که با بیش از ۳۰۰ میلی‌گرم در روز درمان می‌شوند. در کارآزمائی‌های بالینی در افرادی که ۳۷۵ میلی‌گرم ونلافاکسین در روز دریافت می‌کردند. افزایش متوسطی به اندازه ۲/۷میلی‌متر جیوه در فشار خون دیاستولی مشاهده شد؛ در مقابل هیچ تغییر قابل‌توجهی در افرادی که ۷۵ تا ۲۲۵ میلی‌گرم در روز دریافت می‌کردند و کاهش متوسطی به اندازه ۲/۲ میلی‌متر جیوه در افرادی که دارونما (پلاسیبو)می‌گرفتند مشاهده گردید. در یک مطالعه افزایش پایدار فشار خون به سطوحی بالاتر از ۹۰/۱۴۰ در ۲٪ افرادی که دارونما می‌گرفتند، ۳٪ افرادی که کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم ونلافاکسین در روز می‌گرفتند، ۵٪ افرادی که ۱۰۱ تا ۲۰۰ میلی‌گرم در روز دریافت می‌کردند. ۷٪ افرادی که ۲۰۱ تا ۳۰۰ میلی‌گرم در روز دریافت می‌کردند و ۱۳٪ افرادی که بیش از ۳۰۰ میلی‌گرم در روز می‌گرفتند، مشاهده شد؛ بنابراین در افرادی که قبلاً فشار خون داشته‌اند باید از این دارو با احتیاط و تنها در دوزهای کمتر استفاده کرد.
در حال حاضر اطلاعاتی در مورد استفاده از ونلافاکسین توسط زنان حامله و شیرده در دسترس نمی‌باشد. البته پزشکان باید تا زمان کسب تجربیات بالینی بیشتر از تجویز تمام داروهائی که به تازگی معرفی شده‌اند برای زنان حامله و شیرده خودداری کنند.
به‌نظر میرسد کهسایمتیدین متابولیسم کبدی گذر اول ونلافاکسین را مهار می‌کند و غلظت داروی متابولیزه نشده را بالا می‌برد. البته چون متابولیت، عمدتاً مسئول اثر درمانی می‌باشد، این تعامل تنها در افرادی که از قبلهیپرتانسیون یا بیماری کبدی دارند اهمیت دارد که در آن‌ها نباید از این ترکیب استفاده کرد. ونلافاکسین ممکن است در صورت تجویز همزمان، غلظت پلاسمائیهالوپریدول را بالا ببرد. همانند تمام داروهای ضدافسردگی نباید در عرض ۱۴ روز پس از استفاده ازMAOIها، از ونلافاکسین استفاده کرد؛ و این مسئله ممکن است اثرآرام‌بخشی - رخوت‌زائی سایر داروهائی را که بر رویسیستم اعصاب مرکزی عمل می‌کنند تقویت کند.
