هومبان (عیلامی:𒀭𒃲𒈨𒌍،dhu-um-ban و نیزdhu-ban،هوبان[۳]) خداییعیلامی بود. در قدیمی‌ترین اسناد مربوط به دین عیلامی نام او آمده است اما از دوره عیلامی نو بود که اهمیت ویژه پیدا کرد. او با مفهومکیتین یا حمایت الهی در ارتباط بود.
دربایگانی‌های اداری تخت جمشید، نام هومبان بیش از هر خدای عیلامی یا پارسی دیگری آمده است (بیست و شش بار).[۷] برای مقایسه،اهورا مزدا فقط ده بار ذکر شده است.[۷] میزان غله‌ای که بر اساس این اسناد، به هومبان اهدا شده سه برابر بیش از آن است که به اهورا مزدا تقدیم شده است.[۷] این نظر وجود دارد که در این دوره نباید او را خدایی عیلامی در نظر گرفت بلکه خدایی پارسی است.[۸]
مری بویس تا آنجا پیش رفت که اظهار داشت برتری هومبان در دوره نو-عیلامی بر جایگاه اهورامزدا در دین ایرانیان تاثیر گذاشته است اما ووتر هنکلمن این پیشنهاد را کاملا گمانه‌زنی می‌داند.[۵] با این وجود قابل قبول است که مفهومکیتین که در دوره عیلامی نو با هومبان در ارتباط بود، بعدا به اهورامزدا نسبت داده شده باشد، همانگونه که این موضوع با استفاده از این واژه در کتیبه‌ای از خشایارشا نشان داده شده است.[۹] نقش اهورامزدا به عنوان برگزیننده الهی پادشاه احتمالا از روی هومبان الگوبرداری شده است.[۱۰]
هومبان در چهار نام ازنیپورِ دورهٔکاسیان ذکر شده است که این بیش از هر خدای دیگری است که نه منشابین‌النهرینی یاکاسی دارد؛ تنها استثناتشوب دردین هوری است که در پانزده نام وجود دارد وسیموت که در نَه اسم حضور دارد.[۱۱]
پلاک رسی با تصویر هومبابا، در گذشته به اشتباه آن را به هومبان نسبت می‌دادند.موزه سلیمانیه، عراق.
گرچه در تحقیقات پیشینهومبابا (نگهبان جنگل سدر درحماسه گیلگمش) را الگو گرفته شده از هومبان می‌دانستند اما بنا به گفتهاندرو جرج این کار بر اساس «نتیجه‌گیری‌های تاریخی نامطمئن» انجام شده است.[۱۲] نام هومبابا وابستگی زبانی مشخصی ندارد و نگارش آن در مکان‌ها و دوره‌های زبانی مختلف متفاوت است؛ صورت اصلی آن، هوواوا است.[۱۳] بر اساس گواهی‌هایسلسله سوم اور، چنین فرض می‌شود که در ابتدا یک نام شخصی معمولی بوده که در بین‌النهرین استفاده می‌شد.[۱۳]
Bartelmus, Alexa (2017). "Die Götter der Kassitenzeit. Eine Analyse ihres Vorkommens in zeitgenössischen Textquellen".Karduniaš. Babylonia under the Kassites. De Gruyter.doi:10.1515/9781501503566-011.
Henkelman, Wouter F. M. (2008).The other gods who are: studies in Elamite-Iranian acculturation based on the Persepolis fortification texts. Leiden: Nederlands Instituut voor het Nabije Oosten.ISBN978-90-6258-414-7.
Koch, Heidemarie (1995). "Theology and worship in Elam and Achaemenid Iran".Civilizations of the Ancient Near East.3: 1959–1969.
Lambert, Wilfred G. (1980),"Jabnu",Reallexikon der Assyriologie, retrieved2022-04-11
Henkelman, Wouter F.M. “Humban & Auramazdā: Royal Gods in a Persian Landscape”. In:Persian Religion in the Achaemenid Period / La Religion Perse à l’époque Achéménide. Edited by Wouter F. M. Henkelman and Céline Redard, 1st ed. Harrassowitz Verlag, 2017. pp. 273–346.https://doi.org/10.2307/j.ctvckq50d.11.
._From_Iraq._Old-Babylonian_period_2004-1595_BCE._Sulaymaniyah_Museum%2c_Iraq.jpg)