Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


پرش به محتوا
ویکی‌پدیادانشنامهٔ آزاد
جستجو

نیم‌کره شمالی

مختصات:۴۵°۰′۰″ شمالی۰°۰′۰″ شرقی / ۴۵٫۰۰۰۰۰°شمالی۰٫۰۰۰۰۰°شرقی /45.00000; 0.00000
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
(تغییرمسیر ازنیمکره شمالی)
نمای بالایی از نیمکرهٔ شمالی زمین
بخش زردرنگ نیم‌کرهٔ شمالی است.

نیم‌کرهٔ شمالی نیمی از سطح هرسیاره است که ازاستوای سیاره در طرفشمال قرار دارد.قطب شمالزمین در این نیمکره قرار دارد. سطح نیم‌کرهٔ شمالی زمین شامل ۶۰٫۷٪ آب و ۳۹٫۳٪ خشکی است.[۱] ۹۰٪ جمعیت کرهٔ زمین در نیم‌کرهٔ شمالی آن زندگی می‌کنند.[۲]

بیشتر خشکی‌های کره زمین در نیم‌کره شمالی قرار دارند. همهٔ پهنه یا بخشی از پهنهٔ بیشتر قاره‌ها به استثناءجنوبگان در نیمکرهٔ شمالی جای گرفته‌اند.

تمامآمریکای شمالی،اروپا، بیشترآسیا، حدود دوسومآفریقا و حدود ۱۰ درصد ازآمریکای جنوبی در نیم‌کره شمالی واقع شده‌اند. سه کشور پرجمعیت جهان، یعنیچین،هند وایالات متحده نیز در این نیم‌کره قرار دارند.

بخشی ازآفریقا وآمریکای جنوبی و کلاقیانوسیه (به جزکیربیاتی) در نیمکرهٔ جنوبی قرار گرفته‌است و جزایراندونزی تنها قسمتی از قارهٔ آسیاست که در جنوب استوا واقع شده‌است.

نیم‌کره شمالی انواع اقلیم‌ها را در خود جای داده است؛ از مناطق سرد و یخیدایره شمالگان گرفته تا نواحی گرمسیری نزدیک به استوا. بیشتر شهرها و کشورهای پرجمعیت جهان نیز در این نیم‌کره واقع‌اند، و این باعث تنوع فرهنگی، زبانی و سنتی گسترده‌ای شده است.

این نیم‌کره چهار فصل سال را تجربه می‌کند:بهار،تابستان،پاییز وزمستان. فصل‌ها در نیم‌کره شمالی با نیم‌کره جنوبی مخالف‌اند. مثلاً وقتی درایالات متحده یااروپا تابستان است، دراسترالیا یاآرژانتین زمستان است. بلندترین روز سال حدود ۲۱ ژوئن (انقلاب تابستانی) و کوتاه‌ترین روز سال حدود ۲۱ دسامبر (انقلاب زمستانی) است. در اعتدال‌های بهاری و پاییزی (حدود ۲۰ مارس و ۲۲ سپتامبر)، طول شب و روز تقریباً برابر است.[۳]

بیشتر رشته‌کوه‌های بزرگ جهان، مانندهیمالیا وراکی، در نیم‌کره شمالی قرار دارند.

اقیانوس منجمد شمالی که بیشتر سطح آن با یخ پوشیده شده، به‌طور کامل در نیم‌کره شمالی قرار دارد.

در دوران‌های یخبندان گذشته، یخچال‌های عظیمی بخش‌های بزرگی از نیم‌کره شمالی، به‌ویژهآمریکای شمالی واروپا را پوشانده بودند.[۴]

زمان و دما

[ویرایش]

از آغازبهار تا آغازتابستان چون میل خورشید زیاد می‌شود، دایرهٔ روشنایی دیگر مدارها را نصف نمی‌کند و در تمام نقاط نیمکرهٔ شمالی قوس روز از قوس شب بیشتر است.

در فصل بهار در نیمکرهٔ شمالی روزها بلند می‌شود و شب‌ها کوتاه می‌گردد و در نیمکرهٔ جنوبی وضع بر عکس است.هرچه نقطه‌ای از استوا دورتر باشد اختلاف شب و روز آن بیشتر است. دراستوا قوس شب و روز برابر است. در قطب شمال روز و درنیمکرهٔ جنوبی شب است.

در فصل تابستان وضع مانند بهار است اما در جهت وارونه. میل خورشید کم می‌شود و در نیمکرهٔ شمالی روزها به‌تدریج کوتاه و شب‌ها بلند می‌شود و در نیمکرهٔ جنوبی بر عکس شب‌ها رفته‌رفته کوتاه و روزها بلند می‌شود. در قطب شمال همواره روز است و در قطب جنوب همواره شب و در استوا وضع به یک منوال می‌باشد.

دمای هر مکان باعرض جغرافیایی آن مکان بستگی دارد یعنی هر اندازه از استوا دورتر شویمگرما کم‌تر خواهد شد. افزون‌بر این بلندی و کوتاهی روزها در این مسئله دخالت کامل دارد چنان‌که در اوایلتیر با این‌که آفتاب نسبت به نیمکرهٔ شمالی تقریباً عمودی‌تر می‌تابد، با این وجود در اوایلمرداد هوا گرم‌تر است. چرا که در این مدت همواره روزها بلندتر از شب‌هاست و گرمای روزها متراکم می‌شود.

جغرافیا و اقلیم

[ویرایش]

بادهای بسامان بلافاصله بالایاستوا از شرق به غرب می‌وزند. این بادها آب‌های سطحی را با خود می‌کشند و جریان‌هایی را ایجاد می‌کنند که به‌سبباثر کوریولیس به‌سمت غرب روان می‌شوند. سپس این جریان‌ها به سمت راست منحرف شده و به‌سوی شمال می‌روند. در حدود عرض جغرافیایی ۳۰ درجهٔ شمالی، مجموعه‌ای دیگر از بادها به نامبادهای غربی، جریان‌ها را دوباره به‌سمت شرق می‌رانند و بدین ترتیب یک حلقهٔ بستهٔ ساعت‌گرد شکل می‌گیرد.[۵]

۶۰٫۷٪ از سطح آن را آب تشکیل می‌دهد، در حالی‌که این مقدار درنیم‌کره جنوبی ۸۰٫۹٪ است؛ همچنین این نیم‌کره دارای ۶۷٫۳٪ از خشکی‌هایزمین است.[۶] قاره‌هایآمریکای شمالی و بخش اصلیاوراسیا به‌طور کامل در نیم‌کره شمالی قرار دارند، به‌همراه حدود دوسومآفریقا و بخشی کوچک ازآمریکای جنوبی.

در طی ۲٫۵ میلیون سال گذشته ازعصر پلیستوسن، فازهای سرمایشی متعددی به‌نامدوره یخبندان (عصر یخبندان کواترنری) دراروپا وآمریکای شمالی رخ داد که در فواصل تقریباً ۴۰٬۰۰۰ تا ۱۰۰٬۰۰۰ سال روی می‌داد. این دوره‌های یخبندان بلندمدت با دوره‌های گرم‌تر و کوتاه‌ترمیان‌یخبندان به‌مدت حدود ۱۰٬۰۰۰ تا ۱۵٬۰۰۰ سال از هم جدا می‌شدند. آخرین اپیزود سرد ازآخرین دوره یخبندان حدود ۱۰٬۰۰۰ سال پیش پایان یافت.[۷] زمین هم‌اکنون در یک دورهٔ میان‌یخبندان ازکواترنری قرار دارد کههولوسن نامیده می‌شود.[۸] یخچال‌های طبیعی که در طی این دوره‌ها شکل گرفتند، بسیاری از نواحی نیم‌کره شمالی را پوشاندند.

یخ‌پوشه‌های نیم‌کره شمالی در دوران‌هاییخبندان گذشته. ضخامت ۳ تا ۴ کیلومتری یخ باعث کاهش سطحدریا تا حدود ۱۲۰ متر شد.

منطقه شمالگان پیرامونقطب شمال (۹۰ درجه عرض جغرافیایی) قرار دارد و اقلیم آن با زمستان‌های سرد و تابستان‌های خنک شناخته می‌شود. بارش عمدتاً به‌شکل برف است. نواحی واقع دردایره شمالگان (عرض جغرافیایی ۶۶°۳۴′) در تابستان روزهایی دارند که خورشید هرگز غروب نمی‌کند، و در زمستان روزهایی که خورشید هرگز طلوع نمی‌کند. مدت این پدیده‌ها از یک روز در لبهٔ دایره شمالگان تا چند ماه در نزدیکی قطب متفاوت است. میان دایره شمالگان ومدار رأس‌السرطان (۲۳°۲۶′ عرض جغرافیایی)،منطقه معتدل شمالی قرار دارد. تغییرات فصلی در این منطقه‌ها معمولاً ملایم‌اند، اما اقلیم معتدل می‌تواند آب‌وهوای بسیار ناپایداری داشته باشد.

مناطقگرمسیری (بین مدار رأس‌السرطان و استوا) معمولاً در تمام طول سال گرم‌اند و در ماه‌های تابستانفصل بارانی و در زمستانفصل خشک را تجربه می‌کنند.

رشته‌کوه راکی کانادا در آمریکای شمالی

در نیم‌کره شمالی، اجسامی که در سطح یا بالای سطح زمین حرکت می‌کنند، به‌دلیلاثر کوریولیس گرایش دارند که به‌سمت راست منحرف شوند. در نتیجه، جریان‌های افقی بزرگ‌مقیاس هوا یا آب، تمایل دارند به‌صورتگردش ساعت‌گرد درآیند.[۹] این جریان‌ها در الگوهای چرخش اقیانوسیاقیانوس اطلس شمالی واقیانوس آرام شمالی به‌خوبی مشاهده می‌شوند.[۹]

در همین نیم‌کره، جریان‌های اقیانوسی می‌توانند الگوهای آب‌وهوایی را تغییر دهند که عوامل گوناگونی را در سواحل شمالی تحت تأثیر قرار می‌دهند.[۱۰] همچنین، حرکت هوا به‌سمت پایین و سطح زمین در نیم‌کره شمالی تمایل دارد به‌صورت ساعت‌گرد پخش شود؛ ازاین‌رو، گردش ساعت‌گرد هوا از ویژگی‌هایسامانه پرفشار در این نیم‌کره است. برعکس، زمانی که هوا از سطح زمین بالا می‌رود و یکسامانه کم‌فشار ایجاد می‌کند، هوا به‌صورت پادساعت‌گرد به‌سوی آن جذب می‌شود.توفندها وتوفان‌های حاره‌ای (سامانه‌های کم‌فشار عظیم) نیز در نیم‌کره شمالی به‌صورت پادساعت‌گرد می‌چرخند.[۱۱]

سایهٔ یکساعت آفتابی در عرض‌های شمالی ازنقطه زیرخورشیدی به‌سمت ساعت‌گرد حرکت می‌کند، و در عرض‌های جنوبی پادساعت‌گرد. در این عرض‌ها، خورشید در طی روز در موقعیتی جنوبی‌تر به اوج می‌رسد. میان مدار رأس‌السرطان و استوا، خورشید در هنگام ظهر می‌تواند در شمال، بالای سر یا جنوب دیده شود که به زمان سال بستگی دارد. در نیم‌کره جنوبی، خورشید در ظهر معمولاً در شمال قرار دارد.

ماه زمانی‌که از نیم‌کره شمالی مشاهده می‌شود، نسبت به نمای آن از نیم‌کره جنوبی وارونه به‌نظر می‌رسد.[۱۲][۱۳]قطب شمال در جهت مخالفمرکز کهکشانراه شیری قرار دارد، و این باعث می‌شود که نوار راه شیری در نیم‌کره شمالی کم‌نورتر و پراکنده‌تر باشد؛ ازاین‌رو، نیم‌کره شمالی برای رصد اعماق فضا مناسب‌تر است زیرا با نور راه شیری «کور» نمی‌شود.

جمعیت

[ویرایش]

تا سال ۲۰۱۵، حدود ۶٫۴ میلیارد نفر در نیم‌کره شمالی زندگی می‌کردند که معادل تقریباً ۸۷٪ از جمعیت ۷٫۳ میلیارد نفری کل زمین است.[۱۴][۱۵][۱۶] این نیم‌کره شامل نواحی‌ای چون شمالاروپا وآمریکای شمالی است.

قاره‌ها، کشورها یا قلمروها و اقیانوس‌ها در نیم‌کره شمالی

[ویرایش]

در میان قاره‌ها،آفریقا حدود دوسوم مساحت خود را در نیم‌کره شمالی جای داده است؛ این بخش از شماللیبرویل درگابون در غرب آغاز شده و تا جنوبموگادیشو درسومالی در شرق امتداد دارد.آسیا به‌طور کامل در نیم‌کره شمالی قرار دارد. همچنین بخشی ازاندونزی و ۲۴آب‌سنگ از ۲۶ آب‌سنگمالدیو دراقیانوس هند نیز در این نیم‌کره جای گرفته‌اند. تمامیآمریکای شمالی،آمریکای مرکزی و جزایرکارائیب در نیم‌کره شمالی قرار دارند. افزون بر این، حدود یک‌پنجمآمریکای جنوبی، از شمالکیتو دراکوادور در غرب تا شمال دهانهٔرود آمازون دربرزیل در شرق نیز به این نیم‌کره تعلق دارند.اروپا به‌طور کامل در نیم‌کره شمالی واقع شده است.

در میان کشورهایآفریقا، کشورهایی چونالجزایر،بنین،بورکینافاسو،کامرون،کیپ ورد،جمهوری آفریقای مرکزی،چاد،جیبوتی،مصر،اریتره،اتیوپی،گامبیا،غنا،گینه،گینه بیسائو،ساحل عاج،لیبریا،لیبی،مالی،موریتانی،مراکش،نیجر،نیجریه،سنگال،سیرالئون،سودان جنوبی،سودان،توگو وتونس به‌طور کامل در نیم‌کره شمالی هستند. کشورهایی چونگینه استوایی،کنیا،سائوتومه و پرینسیپ،سومالی واوگاندا بیشتر مساحت خود را در این نیم‌کره دارند.جمهوری دموکراتیک کنگو،گابون وجمهوری کنگو نیز بخشی از خاک خود را در این نیم‌کره دارند.

درآسیا، کشورهای بسیاری به‌طور کامل در نیم‌کره شمالی قرار دارند، از جمله:افغانستان،ارمنستان،جمهوری آذربایجان،بحرین،بنگلادش،بوتان،برونئی،کامبوج،چین،قبرس،گرجستان،هند،ایران،عراق،اسرائیل،ژاپن،اردن،قزاقستان،کویت،قرقیزستان،لائوس،لبنان،مالزی،مغولستان،میانمار،نپال،کره شمالی،عمان،پاکستان،فلسطین،فیلیپین،قطر،عربستان سعودی،سنگاپور،کره جنوبی،سری‌لانکا،سوریه،تاجیکستان،تایلند،ترکیه،ترکمنستان،امارات متحده عربی،ازبکستان،ویتنام ویمن.مالدیو بیشتر، واندونزی بخشی از مساحت خود را در نیم‌کره شمالی دارد.

درقاره آمریکا، کشورهایی چونبلیز،کانادا،کاستاریکا،السالوادور،گواتمالا،گویان،هندوراس،مکزیک،نیکاراگوئه،پاناما،سورینام،ونزوئلا وایالات متحده به‌طور کامل در نیم‌کره شمالی قرار دارند.کلمبیا بیشتر مساحتش و کشورهایبرزیل واکوادور بخشی از خاک خود را در این نیم‌کره دارند.

دراروپا، تمامی کشورهای این قاره در نیم‌کره شمالی قرار دارند. از جمله:آلبانی،آندورا،اتریش،بلاروس،بلژیک،بوسنی و هرزگوین،بلغارستان،کرواسی،جمهوری چک،دانمارک،استونی،فنلاند،آلمان،یونان،مجارستان،ایسلند،ایرلند،ایتالیا،لتونی،لیختن‌اشتاین،لیتوانی،لوکزامبورگ،مالت،مولداوی،موناکو،مونته‌نگرو،هلند،مقدونیه شمالی،لهستان،پرتغال،رومانی،روسیه،سان مارینو،صربستان،اسلواکی،اسلوونی،اسپانیا،سوئد،سوئیس،اوکراین وواتیکان. کشورهایی مانندفرانسه،نروژ وبریتانیا نیز بیشتر خاکشان در نیم‌کره شمالی است، اگرچه برخی از سرزمین‌های فرادریایی آن‌ها در نیم‌کره جنوبی واقع شده‌اند.

در میان اقیانوس‌ها، مناطقی ازاقیانوس منجمد شمالی که کاملاً در نیم‌کره شمالی قرار دارند، شاملیان ماین (نروژ)،جزیره کافه‌کلوبن (دانمارک)،جزایر ملکه الیزابت (کانادا)،جزایر قطبی روسیه (روسیه) وسوالبار (نروژ) هستند.

دراقیانوس اطلس، مناطقی که کاملاً در نیم‌کره شمالی قرار دارند شاملآکروتیری و دکلیا (سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا)،آنگویلا،آنتیگوا و باربودا،آروبا،باهاما،گرنزی وجرزی (وابسته به تاج بریتانیا)،باربادوس،بلیز،برمودا،بیوکو (گینه استوایی)،بونیر،جزایر ویرجین بریتانیا،دماغه سبز،جزایر کیمن،کوراسائو،قبرس،دومینیکا،جمهوری دومینیکن،جزایر فارو (دانمارک)،گرینلند،گرنادا،گویان،هائیتی،ایسلند،جزیره من،جامائیکا،مونت‌سرات،پورتوریکو،سابا،سنت کیتس و نویس،سنت لوسیا،سنت مارتن (قلمروی فرادریایی فرانسه)،سنت وینسنت و گرنادین‌ها،سینت یوستاتیوس،سینت مارتن،ترینیداد و توباگو،جزایر تورکس و کایکوس وجزایر ویرجین ایالات متحده هستند. کشورسائوتومه و پرینسیپ بیشتر مساحت خود را در این اقیانوس و در نیم‌کره شمالی دارد.

دراقیانوس هند، مناطق کاملاً واقع در نیم‌کره شمالی شاملبحرین،جزایر آندامان (هند)،سری‌لانکا،سقطری (یمن) وسنگاپور هستند.سوماترا (اندونزی) ومالدیو نیز بیشتر مساحت خود را در این نیم‌کره دارند.

دراقیانوس آرام، مناطقی که کاملاً در نیم‌کره شمالی قرار دارند عبارت‌اند از:گوام،های‌نان (چین)،هاوایی،جزایر ماریانای شمالی،پالائو،فیلیپین وتایوان (فرموزا). جزیرهبورنئو (برونئی و مالزی یا کالیمانتان در اندونزی) وجزایر مالوکو (اندونزی) بیشتر در این نیم‌کره هستند، درحالی‌کهکیریباتی،سولاوسی وگینه نو غربی (همگی در اندونزی) فقط بخشی از خود را در این نیم‌کره دارند.

پانویس

[ویرایش]
  1. Life on Earth: A - G.. 1.ABC-CLIO. 2002. p. 528.ISBN 978-1-57607-286-8. Retrieved8 September 2016.
  2. "90% Of People Live In The Northern Hemisphere – Business Insider".Business Insider. 4 May 2012.Archived from the original on 19 January 2018. Retrieved10 November 2015.
  3. {{یادکرد وب |عنوان=Northern Hemisphere facts for kids |نشانی=https://kids.kiddle.co/Northern_hemisphere |وبگاه=Kiddle |بازبینی=۲۶ ژوئیه ۲۰۲۵}}
  4. {{یادکرد وب |عنوان=Northern Hemisphere facts for kids |نشانی=https://kids.kiddle.co/Northern_hemisphere |وبگاه=Kiddle |بازبینی=۲۶ ژوئیه ۲۰۲۵}}
  5. "Ocean Currents".National Geographic Society(به انگلیسی). 2019-07-01. Archived fromthe original on 2021-11-20. Retrieved2020-10-16.{{cite web}}:Unknown parameter|وضعیت= ignored (help)
  6. Life on Earth: A – G.. 1.ای‌بی‌سی-کلایو.۲۰۰۲. ص. ۵۲۸.شابک ۹۷۸۱۵۷۶۰۷۲۸۶۸. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۳. دریافت‌شده در۸ سپتامبر ۲۰۱۶.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)
  7. «Quaternary Period».National Geographic.۲۰۱۷-۰۱-۰۶. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۰۲۰-۱۱-۲۹. دریافت‌شده در۲۰۲۲-۰۵-۰۶.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)
  8. «How long can we expect the present Interglacial period to last?». وزارت کشور ایالات متحده. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۰۲۲-۰۷-۲۶. دریافت‌شده در۲۰۲۲-۰۵-۰۶.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)
  9. ۹٫۰۹٫۱وزارت بازرگانی ایالات متحده، سازمان ملی اقیانوسی و جوی.«Boundary Currents – Currents: NOAA's National Ocean Service Education».oceanservice.noaa.gov (به انگلیسی). بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۰۱۰-۰۵-۱۵. دریافت‌شده در۲۰۲۰-۰۷-۳۱.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)
  10. «How does the ocean affect climate and weather on land?». NOAA Ocean Exploration. دریافت‌شده در۲۱ نوامبر ۲۰۲۳.
  11. «Hurricanes: Science and Society: Primary Circulation».www.hurricanescience.org. بایگانی‌شده ازاصلی در ۲۰۱۰-۱۲-۲۸. دریافت‌شده در۲۰۲۱-۰۸-۱۱.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)
  12. Laura Spitler.«Does the Moon look different in the northern and southern hemispheres? (Beginner) – Curious About Astronomy? Ask an Astronomer».cornell.edu. بایگانی‌شده ازاصلی در ۴ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در۱۰ نوامبر ۲۰۱۵.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)
  13. «Perspective of the Moon from the Northern and Southern Hemispheres». بایگانی‌شده ازاصلی در ۹ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در۲۲ اکتبر ۲۰۱۳.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)
  14. بر اساس محاسبات از Yearbook 2019جمعیت کل جهان: ۷٬۳۵۹٬۹۷۰جمعیت نیم‌کره شمالی: ۶٬۴۰۵٬۰۳۰ (۸۷٫۰٪)جمعیت نیم‌کره جنوبی: ۹۵۴٬۹۴۰ (۱۳٫۰٪)توضیح: در مورد کشورهایی که در دو نیم‌کره قرار دارند، جمعیت آن‌ها به نسبت تقسیم شده است.
  15. «۹۰٪ از مردم در نیم‌کره شمالی زندگی می‌کنند – بیزنس اینسایدر».Business Insider.۴ مه ۲۰۱۲. بایگانی‌شده ازاصلی در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در۱۰ نوامبر ۲۰۱۵.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)
  16. «GIC – مقاله».galegroup.com. بایگانی‌شده ازاصلی در ۱۸ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در۱۰ نوامبر ۲۰۱۵.از پارامتر ناشناخته|وضعیت= صرف‌نظر شد (کمک)

منابع

[ویرایش]
درویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔنیم‌کره شمالی موجود است.
  • جعفری، عباس،فرهنگ بزرگ گیتاشناسی (اصطلاحات جغرافیائی). تهران: انتشارات گیتاشناسی، چاپ اول، خرداد ۱۳۶۶.
  • لغت‌نامهٔ دهخدا، سرواژهٔ چهارفصل، (در مالکیت عمومی).
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=نیم‌کره_شمالی&oldid=42295071»
رده‌ها:
رده‌های پنهان:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp