نظامی عروضی سمرقندی | |
|---|---|
| نام اصلی | احمد بن عمر بن علی نظامی عروضی سمرقندی |
| زاده | سمرقند |
| پیشه | نویسنده و شاعر |
| ملیت | ایرانی |
نظامی عروضی سمرقندینویسنده وشاعرایرانی سدهٔ ششم هجری قمری و نویسندهٔ کتابچهار مقاله است. احمد بن عمر بن علی سمرقندی، باکنیهٔ ابوالحسن، ملقب به نظام‌الدین یا نجم‌الدین، و معروف بهنظامی عروضی است. تمام آنچه از زندگی شخصی وی می‌دانیم برگرفته از همینچهار مقاله است.[۱] نظامی، پس از کسبعلوم مقدماتی درسمرقند، در سال‌های ۵۰۴ تا ۵۰۶ رهسپارخراسان شد، و در سال ۵۰۶ دربلخ به خدمتعمر خیام و در سال ۵۱۰ درطوس به خدمتامیر معزی رسید. وی به دربار ملوکآل شنسب پیوست و سال‌ها مداحی شاهان آن سلسله را کرد. نظامی کتاب معروف خویش،مجمع‌النوادر مشهور بهچهار مقاله، را در حدود سال‌های ۵۵۱–۵۵۲ه.ق به نام ابوالحسن حسام‌الدین علی بن فخرالدوله مسعود برادرزاده ملک شمس‌الدین محمد، پادشاهغوری تألیف کرد. این کتاب شامل چهار «مقالت» (= «گفتار») دربارهٔ چهار فن مختلفِ دبیری و شاعری و نجوم و طبابت است که هرکدام یک مقدمه و چند حکایت را شامل می‌شود. نظامی بر آن است که « دبیر و شاعر و منجم و طبیب از خواص پادشاه‌اند و از ایشان چاره‌ای نیست.»[۲] او، پیش از پرداختن به این فنون، در مقدمه کتاب، پس از حمد خدا و تقدیم اثر خود به ممدوح، از منظر خویش، طی پنج فصل، دربارهٔ آفرینش جهان و انسان سخن می‌گوید. نظامی درچهار مقاله مدعی شده است که دراخترشناسی و پزشکی نیز دستی دارد.[۳]
چهار مقاله به اردو،انگلیسی،فرانسوی،ایتالیایی،اسپانیایی،ژاپنی[۴] وسوئدی ترجمه شده‌است.
از نظامی عروضی است:
| ایا بدیع زمانه که در سخا و هنر | تو را نظیر ندانیم جز نیا و پدر | |
| چو هفت‌هشت حریفیم در یکی خانه | شناخته به خراسان به هفت‌هشت هنر | |
| دبیر و شاعر و درزی، طبیب و دانشمند | ادیب و نحوی و قوال و گازر، آهنگر | |
| سه‌چار گندهٔ نیکو دراوفتاده‌ستند | ز باده‌های گران مست گشته جای دگر | |
| شرابمان برسیده‌ست و ما ز اندیشه | بمانده‌ایم سرانگشت‌ها به دندان در | |
| به یک‌دو دور دگر هر سه‌چار گاده شوند | به پنج‌شش من می هفت‌هشت بنده بخر |
| عمومی | |
|---|---|
| کتابخانه‌های ملی | |
| پایگاه‌های دادهٔ علمی | |
| سایر |
|
