| اسلام در ایران |
|---|
 |
| تاریخ |
| افراد |
| فرقه‌ها |
| فرهنگ |
| بناها |
| تشکیلات |
نظامیهناممدارسی است که درزمانسلجوقیان دردوران طلایی اسلام برایآموزشعلوم و فنونروز درشهرهای بزرگ آندوره یعنی نه شهرنیشابور،بغداد،قاهره،موصل،اصفهان،آمل،مرو،بلخ وهرات تأسیس شد. برخیکارشناسان وصاحب‌نظران، نظامیه ها رااولینسیستمغیرمتمرکزآموزش عالی درسرزمین ایران می دانند که پس ازمکتب یامکتب‌خانه هاافرادداناگزینش شده وقبول می شدند تاچندینسالادامهتحصیل عالی دهند.[۱]
اولین مدارس از این دست به همت وزیر برجستهٔآلب ارسلان سلجوقی،خواجه نظام الملک توسی تأسیس گردیدند. به همین خاطر به این مدارس نامنظامیه دادند.
کلمهٔ نظامیه به همین معنا در این بیت ازسعدی*[۱] نیز به کار رفته‌است. تأسیس مدارس نظامیه آغاز نهضتی چشم گیر در گسترش دامنه مدارس اسلامی گردید و بسیاری از بزرگان علمی و سیاسی را بر آن داشت که به تاسی از روش خواجه نظام الملک به تأسیس مراکزی از این نوع مبادرت ورزند، چنان‌که فاصله نیمه دوم قرن پنجم تا حمله مغول در نیمه دوم قرن هفتم در تاریخ علم به وفور مدارس ممتاز و مشهور گردیده‌است. در مدارس نظامیه به مدرسان، مدیران و کارکنان نظامیه‌ها، حقوق پرداخت می‌شد. این مدارس مقررات خاصی داشتند و استادان و شاگردان با دقت خاصی گزینش می‌شدند و رقابت شدیدی برای رسیدن به مقام استادی در این مدارس وجود داشت.
مدرسه نظامیه دربغداد توسط «خواجه نظام الملک» بنیان نهاده شد. نظامیه همچنان تحت تأثیر آرای افرادی همچون اماممحمد غزالی است. آموزش در نظامیه، تعالیماشاعره بود.نظامیه یکی از معروف‌ترین مدارسبغداد بود کهحجرههایی به سکونت طلاب افراشته داشت. این مدرسه به تدریس مذهبشافعی می‌پرداخت. شایع است کهخلیفه به شکایت بعضی از مخالفان این مدرسه را مدتی بسته‌است.
. این مدارس با نظامات خاصی که خواجه نظام الملک در وقف نامه تعیین کرده بود اداره می‌شد و استادان آن باید از اعلم و افقه دانشمندان عصر انتخاب می‌شدند که حسن رفتار و کردار سرلوحه اعمال آن‌ها باشد. امور نظامیه بعد ازنظام‌الملک به دست پسرش و بعدها به دست حکام و پادشاهان بعدی اداره می‌شد.