آرکئن (بهانگلیسی:Archean) یانخست‌زیستی یکی ازابردوران‌های زمین‌شناسی است. سن قدیمی‌ترین سنگهای زمین را آغاز این ابردوران قرار داده‌اند. نخست‌زیستی از ۴ تا ۲.۵ میلیارد سال پیش ادامه داشت. نخست‌زیستی یکی از زمان‌های پیش ازکامبرین است که همگی با همپرکامبرین (پیش از کامبرین) نامیده می‌شوند.
مهمترین رویدادهای ابردوران نخست‌زیستی تحولات زیستی بوده‌است. در بین مولکول‌های مختلف موجود در سطح زمین اولیه، احتمالاً مولکول‌های آلی کربن‌دار وجود داشته‌است. ولی فرایند پیشرفت از چنین مولکولی تا حتی ساده‌ترینموجود زنده باید به زمان بسیار طولانی نیاز داشته باشد.
اولین و مهمترین ماده شیمیایی حیاتی ئیدراتکربن بوده‌است. باکتری‌های ابتدایی که احتمالاً اولین موجود زنده بوده‌اند که در حدود ۳٫۸ میلیارد سال پیش طی فرایند تخمیر ئیدرات کربن انرژی خود را بدست می‌آوردند. از مولکول‌های مهم آن زمان احتمالاًاسید آمینه‌ها بودند، که با ترکیب و اتصال آن‌ها مولکول‌های پیچیده مانندپروتئین که بیشتر مواد سازنده بافت موجودات زنده‌اند وفرایند شیمیایی نیاز به وجود آن‌ها دارند، به وجود آمده‌اند.
شاید مهم‌ترینمولکول آلی تولید شدهکلروفیل باشد که باعث شد موجودات زنده ساده اولیه قادر به تأمین غذای خود شوند (تولیدکننده). اولین موجود زندهفتوسنتز‌کنندهسیانوباکتری بودند، که به سیانوباکتری‌های امروزی مثلنوسترک شباهت داشتند.
در این دوران همچنان تحولات حیاتی ادامه یافته‌است. از تحولات حاصل در باکتری‌ها گروه‌هایی به وجود آمدند. برخی از این گروه‌ها که از جنسپروتئین بودند، که بیشتر آن‌هافتوسنتز‌کننده بودند و احتمالاً شبیهجلبکهای امروزی بودند. برخی از این جلبک‌ها که تنفس‌کننده بودند، احتمالاً ظاهری شبیهپروتوزوآهای امروزی داشته‌اند. از تحولات این پروتوزوآها در طی ۱۵۰ میلیون سال، موجودات ساده پرسلولی به وجود آمدند. آن‌ها مجموعه‌ای از چندیاخته ساده بودند که کار و فرایند در آن‌ها متمایز شده بود. بیشتر این موجودات مانندمرجانهای امروزی بودند. از تحولات آن‌ها موجودات دریایی که دارای پوشش خارجی مثلصدف بودند به وجود آمد. بدین ترتیب زمینه تحولات شدیدآبزی برای دوران بعد پی‌ریزی شد.
سنگهای رسوبی آرکئن غالباً از نوع تخریبی درشت دانه و سنگهای رسی تیره است. مواد سازنده این سنگ‌ها از تخریبسنگ‌های آذرین حاصل شده‌اند. موجودات زنده اولیه از نوع تک‌سلولی بوده‌اند.استروماتولیتها از نمونه‌های فسیلی هستند که به تعداد نسبتاً زیاد در رسوبات پرکامبرین بر جای مانده‌اند. امروزه استروماتولیتها در حاشیه دریاهای گرم دیده می‌شوند ولی تعداد آن‌ها نسبت به پرکامبرین بسیار کم است. امروزه استروماتولیتها را دراسترالیا مشاهده می‌کنیم.
