سازمان اطلاعات و عملیات ویژه (بهعبری:המוסד למודיעין וּלתפקידים מיוחדים) مشهور بهموساد (بهعبری:המוסד) نام سازمان اطلاعاتی خارجیاسرائیل است که خنثی‌سازی فعالیت‌های علیه اسرائیل از اقدامات این سازمان مخفی است. این سازمان در فعالیت‌های خود جنبه مخفیانه کار کردن را رعایت می‌نماید. در رابطه با موضوعات مختلفی که توسط این سازمان مورد رسیدگی قرار می‌گیرد، می‌توان از روابط مخفیانه‌ای که کمک زیادی به بستن پیمان‌های صلح بیناسرائیل و کشورهایمصر واردن داشته است، قضیه اسرا و مفقودان، تکنولوژی، پژوهش و تحقیق نام برد. این سازمان یکی از سازمان‌های سه‌گانه اطلاعاتی اسرائیل به همراهشاباک وآمان می‌باشد.
این سازمان در اول آوریل سال ۱۹۵۱ تشکیل شد. موساد توسط نخست‌وزیر وقت اسرائیل،داوید بن گوریون تأسیس شد. او هدف آن را این‌گونه اعلام کرد:
برای کشور ما که از ابتدای تأسیس تحت فشار دشمنانش قرار داشته است، اطلاعات به عنوان خط مقدم دفاع ضروری‌است و ما باید به خوبی بیاموزیم و بدانیم که در اطرافمان چه می‌گذرد.[۱]
دولت اسرائیل مأموریت گردآوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل اطلاعات و انجام عملیات مخفیانه ویژه در خارج از خاک اسرائیل را، به عهده موساد واگذار کرده است، اما برخلاف سایر سازمان‌های مشابه در جهان، وظایف موساد تنها به جمع‌آوری اطلاعات محدود نمی‌شود. موساد این را هم وظیفهٔ خود می‌داند تا «اطلاعات جمع‌آوری شده را به عملیاتهای تحریک‌آمیز، تهاجمی یا فیزیکی تبدیل کند»، که این عملیات‌ها شامل «انفجارها، خرابکاری‌ها و ترورهای هدفمند» نیز می‌شود.[۲]
مقر اصلی موساد در محلی نامعلوم در حومه شمالیتل‌آویو قرار دارد. این سازمان در برآوردهای اخیر دارای ۷٬۰۰۰ نفر کارمند دفتری و اداری می‌باشد.[۳] هویت مدیران ارشد بخش‌های داخلی موساد معمولاً جزو اسرار حکومتی تلقی می‌شود. اما هویت رؤسای موساد همواره اعلام می‌شود.
موساد یک سازمان کشوری است که دستورهای خود را ازنخست‌وزیر اسرائیل و کابینهٔ جنگی دریافت می‌نماید.
تاریخچه
نمایی از مقر سابق موساد در ساختمان هدار-دافنا در خیابان شائول هملخ و نبش خیابان هنریتا سولد درتل‌آویو، اسرائیل.
بلافاصله پس از استقلال اسرائیل،داوید بن گوریون نخستین نخست‌وزیر اسرائیل، نظر خود را در رابطه با برپائی چهارچوب‌هایی کشوری برای نهادهای اطلاعاتی، که در زمان پیش از برپائی رژیم اسرائیل فعال بودند، ابراز داشت.در ۷ ژوئن ۱۹۴۸داوید بن گوریون، نخست‌وزیر اسرائیل، دو نفر را به ملاقات با خود فراخواند:
رئوبن شیلواخ (که یکی از افراد بخش سیاسیآژانس یهود بود)
ایسر بئری (ایسر بیرنتسوایگ، ملقب به «ایسر بزرگ») که عملاً مدیریت «شای» را بعهده داشت و اخیراً جایگزین «داوید شاالتی ال» شده بود)
نتیجه اولیه این ملاقات تعیین حیطه نهادهای اطلاعاتی رژیم نو پای اسرائیل بود. در نهایت به وسیلههاگانا یک سازمان سری ویژه تشکیل شد که دفتر اطلاعات موسوم به شای نام گرفت. در سال ۱۹۳۷ نیز هاگانا سازمان «موساد لیالیفی بیت» (به معنی دفتر مهاجرت) را تشکیل داد.
سازمان اطلاعات اسرائیل در سال ۱۹۵۱ وقتی که برای نخستین بار به صورت رسمی اعلام موجودیت کرد، این اسم را داشت و شبکهٔجاسوسی آن نیز از آن زمانموساد نامیده می‌شوند.
حکم تشکیل موساد
حکمداوید بن گوریون که در آن فرمان برپائی موساد را چنین صادر نموده است:
«محرمانه»
۲۲ کیسلو سال ۵۷۱۰
۱۳ دسامبر ۱۹۴۹
مخاطب: وزارت خارجهاز: نخست‌وزیری
طبق اوامر من، سازمانی به منظور تمرکز و هماهنگی فعالیت‌های سرویسهای اطلاعاتی رژیم (بخش اطلاعات ارتش، بخش سیاسی وزارت خارجه، سرویس اطلاعات کل و غیره)، برپا می‌گردد. وظیفه سازماندهی موساد را بر عهده رئوبن شیلوخ، مشاور امور ویژه در وزارت خارجه، گذاشته و وی را به ریاست این سازمان منصوب می‌نمایم. روبن شیلوخ تحت فرمان من بوده، طبق اوامر من فعالیت نموده و گزارش‌های کار خود را به صورت دائم به من ارائه خواهد داد، لاکن از نظر اداری، مقر اداره‌اش در چهارچوب وزارت خارجه، خواهد بود. به ر. شیلوخ و مدیریت وزارت خارجه دستور داده‌ام که بدین منظور برای سالهای ۱۹۵۱ – ۱۹۵۰ چهارچوبی برای استخدام و اشتغال افراد وبودجه‌ای در حدود ۲۰۰۰۰ لیره اسرائیلی پیشنهاد نمایند، تا مبلغ ۵۰۰۰ لیره اسرائیلی از آن بودجه صرفاً با تأیید قبلی من، صرف عملیات ویژه گردد.۱
از شما درخواست می‌شود که این بودجه را به بودجه وزارت خارجه برای سالهای ۱۹۵۱ – ۱۹۵۰، اضافه نمائید.
(امضا) د. بن گوریون
وظایف موساد
دولت اسرائیل مأموریت گردآوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل اطلاعات و انجام عملیات مخفیانه ویژه در خارج از اسرائیل را، به عهده موساد واگذار نموده است.
در طی سالیان گذشته، سازمان اطلاعات و وظایف ویژه - موساد حریم وظایف خود را گسترش داده است. وظایف محوری موساد در زمینه‌های مشروح ذیل اعلام شده است:
گرد آوری مخفیانه اطلاعات در خارج از خاک کشور اسرائیل.
خنثی سازی تلاش‌های کشورهای متخاصم برای تهیه و تولید تسلیحات غیر متعارف ویا دستیابی به آن.
خنثی سازی عملیات تروریستی علیه اهداف اسرائیلی و یهودی درخارج از خاک اسرائیل.
توسعه روابط مخفیانه ویژه، سیاسی و غیره، در خارج از خاک اسرائیل و حفظ این روابط.
آوردن مهاجرین یهودی به کشور اسرائیل، از اماکنی که امکان مهاجرت یهودیان از آن جا به اسرائیل، توسط سازمان‌های مهاجرتی معمولی اسرائیل، وجود ندارد.
به دست آوردن اطلاعات استراتژیکی، سیاسی و عملی.
انجام عملیات ویژه در خارج از خاک اسرائیل.
بخش‌های موساد
موساد دارای ۸ بخش اصلی‌است. جزئیات سازمان‌های داخلی، کارمندان، مراکز فعالیت و رؤسای آن‌ها همگی جزو اسرار محرمانه کشور اسرائیل است.
بخش جمع‌آوری اطلاعات: بزرگ‌ترین بخش موساد است و مسئولیت عملیات جاسوسی را برعهده دارد.
بخش همکاری و اقدام سیاسی (وادات): فعالیت‌های سیاسی و همکاری با سرویسهای اطلاعات خارجی کشورهای دوست اسرائیل را انجام می‌دهد.
مشاوران خصوصی نخست‌وزیر در امور سیاسی، نظامی، امنیتی و مبارزه با تروریسم
بخش عملیات ویژه (متساوا): ترورهای بسیار حساس کسانی که دشمنان کیان اسرائیل تلقی می‌شوند و اقدامات شبه نظامی دقیق و پروژه‌های ربودن «افراد خاص» بر عهدهٔ آن است.
بخش تبلیغات و ضد تبلیغات: مسئول اجرای جنگ روانی، تبلیغات و عملیات فریب می‌باشد.
بخش تحقیقات: مسئول تولید اطلاعات نظیر گزارش‌های روزانه، خلاصه وضعیت‌های هفتگی و گزارش‌های مشروح ماهانه.
بخش تکنولوژی: مسئول توسعه فناوری‌های پیشرفته برای پشتیبانی فنی از عملیاتهای گسترده موساد است.
کیدون (سرنیزه):یکی دیگر از بخش‌های حساس موساد واحد سرنیزه یا به زبان عبری کیدون می‌باشد تکاوران ویژه موساد در آن برای ترورهای حساس استفاده می‌شوند
عملیات‌ها
به گفته برخی کارشناسان اطلاعاتی اسرائیلی، موساد در کشورهایی که بیش از حد برای فعالیت‌های عملیاتی کادرهایش خطرناک باشند، اغلب از پروکسی‌های محلی استفاده می‌کند.[۴]
عملیات ۱۴۰۴ موساد در ایران
در خرداد ۱۴۰۴،اسرائیل یک کارزار اطلاعاتی و نظامی را در اعماق خاک ایران هماهنگ کرد و خرابکاری مخفیانه با پهپاد توسط موساد را با حملات هوایی گستردهنیروی هوایی اسرائیل به زیرساخت‌هایموشکی سطح‌به‌سطح ایران ترکیب کرد.[۵]عملیات سری موساد، آغازحملات اسرائیل به ایران را ممکن ساخت. این اولین بار است که مقامات اسرائیلی به اداره یک پایگاه مخفی پهپاد در داخلایران اذعان می‌کنند. مأموران موسادپهپادهای انفجاری را که برای از کار انداختن موشک‌اندازها و پدافند هوایی استفاده می‌شدند، قاچاق و مونتاژ کرده بودند. بمباران هوایی که پس از آن انجام شد، ده‌ها لانچر موشک‌های سطح‌به‌سطح، انبارهای تسلیحاتی و سایت‌های فرماندهیسپاه پاسداران انقلاب اسلامی را در مناطق مختلف هدف قرار داد.[۶] این عملیات‌ها در مجموع، تشدید قابل توجهی در درگیری طولانی‌مدت و پنهان بین اسرائیل و ایران را نشان دادند و مدل جدیدی از جنگ ترکیبی را ارائه دادند که جاسوسی، خرابکاری و قدرت هوایی قابل توجهی را در هم می‌آمیزد.[۷][۵][۸]
تروراحمد یاسین رهبر معنوی سازمانحماس در تاریخ ۲۲ مارس ۲۰۰۴. قابل ذکر است این قتل واکنش‌های جهانی را برانگیخت و در این راستا رأی‌گیری برای صدور قطعنامه‌ای در شورای امنیت نیز انجام گرفت که با ۱۱ رای موافق ۳ رای ممتنع و وتوی آمریکا از تصویب بازماند.[۱۳][۱۴]
ترورعبدالعزیز الرنتیسی رهبر جدید سازمانحماس به همراه دو تن از همراهانش، در حملهٔ دیگر در کمتر از یک ماه بعد از قتل احمد یاسین. در این حادثه عده‌ای نیز زخمی‌شدند.[۱۴][۱۵]
بمبگذاری در خودروی عزالدین شیخ خلیل (عضو بلندپایهحماس) در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۴، در شهر دمشق در کشورسوریه که منجر به قتل وی و زخمی‌شدن ۳ تن دیگر شد.[۱۶][۱۷]
موساد متهم به ترورحسان اللقیس، از فرماندهان ارشد و کارشناس لجستیکی و ضداطلاعاتحزب‌الله لبنان[۴] در تاریخ ۴ نوامبر ۲۰۱۳ میلادی (۱۳ آذر ۱۳۹۲) در پارکینگ خانه‌اش در جنوببیروت است.[۲۵] روزنامه معتبرنیویورک تایمز در یک گزارش تحقیقی در تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۱۴ مدعی شد که حسان اللقیس در «فهرست ۵ اولویت اصلی انجام ترور» سازمان موساد قرار داشت.[۴]
موساد متهم به دخالت در بمبگذاری در یک خودرو در تاریخ ۱۳ دسامبر ۲۰۰۴ میلادی دردمشق می‌باشد که باعث مجروح شدن سه نفر شد. هدف از این بمبگذاری قتل یکی از اعضای سازمانحماس بود. مقامات اسرائیل این اتهام را رد می‌کنند.[۱۶]
این سازمان در بهمن ۱۳۸۵ توسط برخی رسانه‌های آمریکایی و انگلیسی متهم به تروراردشیر حسین‌پور، یکی از دانشمندان هسته‌ای ایران شد. روزنامه اسرائیلیهاآرتص، اردشیر حسین‌پور را یکی از دانشمندان بنام جهانی در زمینه الکترومغناطیس نامید. مقامات ایران گفتند که اسرائیل از اشراف اطلاعاتی قابل توجهی در ایران برخوردار نیست و ترور وی توسط موساد را تکذیب کردند و دولت اسرائیل در برابر این اتهامات سکوت کرد. حسین پور به گفته دولت ایران بر اثر گازگرفتگی در منزل جان سپرده بود.[۲۶][۲۷]
