Movatterモバイル変換


[0]ホーム

URL:


پرش به محتوا
ویکی‌پدیادانشنامهٔ آزاد
جستجو

مدارگان

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
«حاره» و «حاره‌ای» به اینجا تغییرمسیر دارند. برای دیگر کاربردها،حاره (ابهام‌زدایی) وحاره‌ای (ابهام‌زدایی) را ببینید.
نقشه جهان که در آن منطقه درون‌حاره‌ای با رنگ زرشکی مشخص شده است.
مناطق دارایاقلیم حاره‌ای در جهان.

مدارگان[۱] (بهانگلیسی:Tropics) یامدارات[۲] کهمنطقه حارّه[۳][۴][۵] نیز نامیده می‌شود، آن بخش از زمین است که در میانمدارهای رأس‌السرطان ورأس‌الجدی واقع شده است، این منطقه معمولاً آب‌وهوا یا اقلیم گرم و مرطوب دارد.

مناطق مدارگانی، ۴۰ درصد از مساحت و ۳۶ درصد ازخشکسار زمین را شامل می‌شوند. در سال ۲۰۱۴، این محدوده محل زندگی حدود ۴۰ درصد ازجمعیت جهان بوده است و پیش‌بینی شده که این رقم تا سال ۲۰۵۰ به ۵۰ درصد برسد.

ویژگی‌ها

[ویرایش]

مدارگان یا منطقه حارّه بین مدارهای رأس‌السرطان و رأس‌الجدی قرار دارد. مدارگان هم‌جوارخط استوا است و هر روزخورشید بر روی یکی از مدارهای این ناحیه به‌طور مستقیم می‌تابد وبالای سر ناظر زمینی قرار می‌گیرد. این مناطق در میان دومنطقه معتدله نیم‌کره‌های شمالی و جنوبی قرار دارند. مناطق مدارگانی شمالی میان خط استوا و مدار رأس‌السرطان و مناطق مدارگانی جنوبی میان خط استوا و مدار رأس‌الجدی واقع شده‌اند.در داخل این منطقه خورشید دو بار در سال به‌صورت مستقیم در بالای سر است. پرتو خورشید در این منطقه عمودی و هوا همیشه گرم است. این اصطلاح تا حدود ۳۰ درجه شمالی و ۳۰ درجه جنوبی را که دارای شرایط حارّه‌ای است، دربردارد.[۶]

تعریف نجومی

[ویرایش]
رابطه شیب محوری زمین (ε) و مدارهای حارّه‌ای (رأس‌السرطان و رأس‌الجدی) و قطبی (شمالگان وجنوبگان): مدار رأس‌السرطان تنها درانقلاب تابستانی و مدار مدار رأس‌الجدی فقط درانقلاب زمستانی یکنقطه زیرخورشیدی هستند.[۷]

مدارگان به‌عنوان منطقه‌ای میانمدار رأس‌السرطان درنیم‌کره شمالی درعرض جغرافیایی۲۳°۲۶′۰۹٫۳″ (یا ۲۳٫۴۳۵۹۲°) شمالی ومدار رأس‌الجدی درنیم‌کره جنوبی در عرض جغرافیایی۲۳°۲۶′۰۹٫۳″ (یا ۲۳٫۴۳۵۹۲°) جنوبی تعریف می‌شود.[۸] این عرض‌های جغرافیایی مطابق باانحراف محوری زمین است.

مدار رأس‌السرطان شمالی‌ترین و مدار رأس‌الجدی جنوبی‌ترین عرض‌های جغرافیایی هستند که می‌توان در آنجا خورشید را مستقیماً درسرسو مشاهده کرد.[۸] این بدان معنی است که منطقه مدارگان شامل همه جای زمین است که حداقل یک بار در طولسال اعتدالی به‌عنوان یکنقطه زیرخورشیدی به‌شمار می‌روند؛ بنابراین حداکثر عرض‌های جغرافیایی مناطق مدارگان در دو طرف از خط استوا فاصله مساوی دارند. به همین ترتیب، عرض‌های جغرافیایی مناطق مدارگان با مقدار تقریبی زاویه انحراف محوری زمین برابر است. زاویه انحراف محوری زمین، عمدتاً به دلیل تأثیر ماه، کاملاً ثابت نیست، اما حدود مناطق مدارگانی (حارّه‌ای) یک قرارداد جغرافیایی است و اختلاف آنها با عرض‌های جغرافیایی واقعی بسیار اندک است.

تغییرات و نوسان‌ها

[ویرایش]
اطلاعات بیشتر:پیش‌روی محوری

مدارگان از جانب شمال و جنوب به‌طور مساوی با خطاستوا فاصله دارد، مرز مداری این منطقه در سال ۲۰۰۰ موازی از دو سو "۲۱٬۵ '۲۶ °۲۳ در فاصلهاستوا بوده و طی نوساناتی تا سال ۲۰۱۴ این فاصله "۱۴٬۹ '۲۶ °۲۳ و تا سال ۲۰۲۰ به میزان "۱۲٬۱ '۲۶ °۲۳ رانده خواهد شد. این مرز دوسویه نوسانات پیچیده‌ای دارد؛ طبق اطلاعات در دست در سال ۴۷۱۳قبل از میلاد این فاصله "۵۸٬۶ '۰۸ °۲۴ بوده (و به‌نظر می‌رسد پیش از آن چنان در میل زیادی داشته که موجب دوران یخبندان شده است[نیازمند منبع]) تا سال ۱۲۰۳۱ میلادی به نزدیک‌ترین حد خود به استوا یعنی "۴۱٬۳۰۷ '۳۶ °۲۲ می‌رسد و سپس مجدداً به تدریج میل بیشتر پیدا می‌کند و در سال ۱۸۷۳۹ به جایگاه کنونی می‌رسد، آنگاه همچنان میل بیشتر را ادامه می‌دهد و در سال ۲۰۰۰۰ اندکی از ۲۴ درجه می‌گذرد. در سال ۲۵۰۰۰ آن‌سوتر از مدار ۳۳ قرار دارد (بنظر می‌رسد که در دوره دیگری از یخبندان باشد[نیازمند منبع]) و در سال ۳۰۰۰۰ در ۸۳ درجه نزدیک دو قطب می‌رسد و در سال ۳۰۷۳۵ گویی بر فراز دو قطب متمرکز می‌شود.[۹] در دهه‌های اخیر این مدار سالانه "۰٬۴۷ (۰٬۴۷ ثانیه قوسی) یعنی حدود ۱۵ متر به جنوب عقب می‌کشد.[۱۰] این عرض‌های جغرافیایی باانحراف محوری زمین مطابقت دارد.

فصل‌ها و آب و هوا

[ویرایش]
دید هوایی ازبورا بورا درپلی‌نزی فرانسه
غروب منطقه مدارگان درکوتا کینابالو،مالزی

بسیاری از مناطق مدارگانی هم فصل خشک و هم فصل مرطوب دارند.فصل مرطوب، فصل بارانی یا فصل سبز زمانی از سال است که شامل یک یا چند ماه می‌شود که در آن بیشتر میانگین بارندگی سالانه در یک منطقه می‌بارد.[۱۱] مناطقی که فصل‌های مرطوب دارند در بخش‌هایی از مناطق مدارگان وجنب‌مدارگان و برخی حتی درمناطق معتدل پراکنده شده‌اند.[۱۲]اقلیم حاره‌ای درسامانه طبقه‌بندی اقلیمی کوپن اگر در یک یا چند ماه میانگین بارندگی ۶۰ میلی‌متر (۲٫۴ اینچ) یا بیشتر باشد، آن ماه به‌صورت یک ماه فصل مرطوب تعریف می‌شود.[۱۳] برخی مناطق با فصول بارانی مشخص، در اواسط فصل شاهد وقفه در بارندگی هستند، زمانی کهمنطقه همگرایی درون‌حاره‌ای یاناوه موسمی در اواسط فصل گرم، به سمت قطب نیمکره جغرافیایی محل استقرار خود حرکت می‌کند.[۱۴] پوشش گیاهی معمول در این مناطق ازجنگل حاره‌ای موسمی تاساوان متغیر است.

هنگامی که فصل مرطوب در طول فصل گرم یاتابستان رخ می‌دهد،بارش عمدتاً در اواخر بعد از ظهر و ساعات اولیه شب رخ می‌دهد. فصل مرطوب زمانی است که کیفیت هوا و آب شیرین بهبود می‌یابد و پوشش گیاهی به دلیل فصل مرطوب که مکمل گیاهان است، به‌طور قابل توجهی رشد می‌کند و منجر به برداشت محصول در اواخر فصل می‌شود. سیل و باران باعث طغیان رودخانه‌ها و فرار برخی از حیوانات به مناطق مرتفع‌تر می‌شود. مواد مغذی خاک شسته شده و فرسایش افزایش می‌یابد. میزان ابتلا بهمالاریا در مناطقی که فصل بارندگی با دمای بالا همزمان است، افزایش می‌یابد. حیوانات برای رژیم آب‌وهوایی مرطوب‌تر، استراتژی‌های سازگاری و بقا دارند. فصل خشک قبلی منجر به کمبود غذا در فصل مرطوب می‌شود، زیرا محصولات هنوز بالغ نشده‌اند.

با این حال، مناطق مدارگانی ممکن است آب و هوای حارّه‌ای نداشته باشند. طبق طبقه‌بندی اقلیمی کوپن، بخش عمده‌ای از منطقه جغرافیایی مدارگان نه به عنوان «حارّه‌ای» بلکه به عنوان «خشک» (اقلیم بیابانی یانیمه‌خشک) طبقه‌بندی می‌شوند که از جمله آنها می‌توانصحرای بزرگ آفریقا،بیابان آتاکاما وصحرای استرالیا را نام برد. همچنین مناطقی با پوششتوندرای کوهستانی و قله‌های پوشیده از برف مانندمائونا کیا،کلیمانجارو،پونچاک جایا وکوه‌های آند تا جنوبی‌ترین نقاطشیلی وپرو در منطقه مدارگان یافت می‌شوند.

تغییر اقلیم

[ویرایش]
همچنین ببینید:تأثیرات تغییر اقلیم بر مناطق حاره‌ای

آب و هوا در مناطق مدارگانی، مانند سایر نقاط جهان، در حال تغییر است.[۱۵] اثرات افزایش پیوسته غلظتگازهای گلخانه‌ای بر آب و هوا ممکن است برای ساکنان مناطق حارّه‌ای کمتر مشهود باشد، زیرا این مناطق با تنوع طبیعی قابل توجهی پوشیده شده‌اند. بخش عمده‌ای از این تغییرپذیری توسط پدیدهال نینو–نوسان جنوبی هدایت می‌شود. مناطق مدارگانی در طول قرن گذشته ۰٫۷ تا ۰٫۸ درجه سلسیوس گرم‌تر شده است یعنی تنها کمی کمتر از میانگین جهانی، اما وقوع یک ال نینوی قوی سال ۱۹۹۸ را در بیشتر مناطق به گرم‌ترین سال تبدیل کرد، و از آن زمان تاکنون گرمایش قابل توجهی مشاهده نشده است. مدل‌های اقلیمی، افزایش دمای ۱ تا ۲ درجه سلسیوس دیگر را تا سال ۲۰۵۰ و ۱ تا ۴ درجه سلسیوس را تا سال ۲۱۰۰ پیش‌بینی می‌کنند.

زیست‌بوم و اکوسیستم‌ها

[ویرایش]
پراکندگیجنگل‌های پهن‌برگ مرطوب حاره‌ای و جنب‌حاره‌ای

گیاهان و جانوران حاره‌ای آن گونه‌هایی هستند که بومی مناطق مدارگانی هستند. اکوسیستم‌های مدارگانی ممکن است شاملجنگل بارانی حاره‌ای،جنگل حاره‌ای موسمی،جنگل‌های پهن‌برگ خشک حاره‌ای و جنب‌حاره‌ای، جنگل‌های خاردار، بیابان‌ها، گرم‌دشت‌ها، علفزارها و سایر انواع زیستگاه‌ها باشند. اغلب گستره وسیعی ازتنوع زیستی و گونه‌هایبوم‌زادی، به ویژه در جنگل‌های بارانی و جنگل‌های فصلی مدارگان وجود دارد. برخی از نمونه‌های مهم تنوع زیستی و اکوسیستم‌های بومی عبارتند ازجنگل ملی ال‌یونک در جنگل‌های بارانیپورتوریکو،کاستاریکا ونیکاراگوئه. قلمروجنگل‌های آمازون در چندین کشورآمریکای جنوبی،جنگل‌های خزان‌دار خشک ماداگاسکار،ذخیره‌گاه زیست‌کره واتربرگ در جنگل‌های بارانیآفریقای جنوبی و شرقماداگاسکار. اغلب خاک‌های جنگل‌های مدارگانی از نظرمواد مغذی فقیر هستند که آنها را در برابربریدن و سوزاندن وجنگل‌زدایی بسیار آسیب‌پذیر می‌کند که گاهی یک عنصر مهم در شیوهکشاورزی نوبتی هستند.

درجغرافیای زیستی مدارگان به دوقلمرو زیست‌جغرافیاییدیرین‌حاره‌ای (آفریقا، آسیا و استرالیا) ونوحاره‌ای (کارائیب، آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی) تقسیم می‌شود. گاهی این دو قلمرو با هم به عنوانسراسرحاره‌ای شناخته می‌شوند. سامانه قلمروهای زیست‌جغرافیایی تا حدودی متفاوت است؛ قلمرو نوحاره‌ای شامل مناطق نوحاره‌ای و معتدل آمریکای جنوبی می‌شود و قلمرو دیرین‌حاره‌ای با قلمروهایآفریقای حاره‌ای،قلمرو اقیانوسیه و بخش حاره‌ایقلمرو استرالزی مطابقت دارد.

گیاهان

[ویرایش]
همچنین ببینید:باغ حاره‌ای

گیاگان گیاهانی هستند که در یک منطقه خاص و در یک زمان خاص یافت می‌شوند. برخی از گیاهان شناخته‌شده‌ای که منحصراً در مناطق مدارگانی یا استوایی یافت می‌شوند، از آنجا سرچشمه می‌گیرند یا اغلب با آنها مرتبط هستند عبارتند از:

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  1. «مدارگان» [علوم جَوّ] هم‌ارزِ «tropics»؛ منبع:گروه واژه‌گزینی.دفتر دوم. فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان.تهران: انتشاراتفرهنگستان زبان و ادب فارسی.شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۳۷-۰ (ذیل سرواژهٔمدارگان)
  2. محمدی، حسین (۱۳۸۶).مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.شابک ۹۶۴-۰۳-۵۰۴۶-X.
  3. فرهنگ جامع علوم زمین.فرهنگ معاصر.۱۳۹۱.شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۰۵-۰۴۰-۴.
  4. محمدی، حسین (۱۳۸۶).مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.شابک ۹۶۴-۰۳-۵۰۴۶-X.
  5. کاویانی، محمدرضا؛ علیجانی، بهلول (۱۳۸۴).مبانی آب و هواشناسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت).شابک ۹۶۴-۴۵۹-۳۸۹-۸.
  6. محمدی، حسین (۱۳۸۶).مفاهیم و اصطلاحات آب و هواشناسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.شابک ۹۶۴-۰۳-۵۰۴۶-X.
  7. "What is the significance of the Tropic of Cancer, Tropic of Capricorn, Arctic Circle and Antarctic Circle?".Ask an Astronomer. Retrieved19 November 2022.
  8. ۸٫۰۸٫۱"Tropical zone".meteoblue. Retrieved19 November 2022.
  9. «Obliquity of the Ecliptic and Nutation in Obliquity». PHP Science Labs. دریافت‌شده در۵ دسامبر ۲۰۱۲.
  10. مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Tropic of Capricorn». دردانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۰ آذر ۱۳۹۲.
  11. Glossary of Meteorology (2009).Rainy season.بایگانی‌شده در ۲۰۰۹-۰۲-۱۵ توسطWayback Machine American Meteorological Society. Retrieved on 2008-12-27.
  12. Michael Pidwirny (2008).CHAPTER 9: Introduction to the Biosphere. PhysicalGeography.net. Retrieved on 2008-12-27.
  13. "Updated world Koppen-Geiger climate classification map"(PDF). Archived fromthe original(PDF) on 2007-10-24.
  14. J. S. 0guntoyinbo and F. 0. Akintola (1983).Rainstorm characteristics affecting water availability for agriculture.بایگانی‌شده در ۲۰۰۹-۰۲-۰۵ توسطWayback Machine IAHS Publication Number 140. Retrieved on 2008-12-27
  15. Intergovernmental Panel on Climate Change, ed. (2014-03-24).Climate Change 2013 – The Physical Science Basis.doi:10.1017/cbo9781107415324.ISBN 978-1-107-05799-9.
سیماشناسی
عرض جغرافیایی
بر پایه اقلیم
بر پایه ارتفاع
بر پایه برگ
رشدمایه
جستارهای وابسته
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=مدارگان&oldid=42957692»
رده‌ها:
رده‌های پنهان:

[8]ページ先頭

©2009-2025 Movatter.jp