ماجی‌شان (麦积山) یاغارهای مایجیشان (چینی ساده‌شده:麦积山石窟;چینی سنتی:麥積山石窟;پین‌یین:Màijīshān Shíkū)، که پیش‌تر به‌صورتمایچی‌شان رومی‌سازی شده بود، مجموعه‌ای از ۱۹۴غار صخره‌ای هستند که در تپهٔ مایجیشان درتیانشوی، استانگانسو در شمال غربیچین ایجاد شده‌اند. این غارها شامل بیش از ۷۲۰۰مجسمه بودایی و بیش از ۱۰۰۰ متر مربعنقاشی دیواری هستند.
ناممایجی‌شان از سه واژهٔ چینی (麦积山) تشکیل شده است:مای (麦) که اصطلاح عمومی برای اکثر غلات است،جی (积) به معنای «توده» یا «انباشته»، وشان (山) به معنای «کوه».مایجیشان اغلب به‌صورت «کوه انباشتهٔ گندم» یا «کوه توده‌ای ذرت» ترجمه می‌شود.
این کوه از ماسه‌سنگ سرخ مایل به بنفش تشکیل شده است. ساخت غارها در دورهٔچین پسین (۳۸۴–۴۱۷ میلادی) آغاز شد. در سال‌های ۱۹۵۲–۱۹۵۳، تیمی از باستان‌شناسان چینی از پکن نخستین بررسی مدرن این غارها را انجام دادند و سیستم شماره‌گذاری که امروزه نیز استفاده می‌شود را ایجاد کردند. غارهای شماره ۱ تا ۵۰ در بخش غربی صخره و غارهای شماره ۵۱ تا ۱۹۱ در بخش شرقی آن قرار دارند. بعدها، این غارها توسطمایکل سالیوان ودومینیک داربوا عکاسی شدند و آنان نخستین اثر مهم انگلیسی‌زبان دربارهٔ این غارها را منتشر کردند.
غارهای مایجیشان تنها یکی از مجموعه‌ای از غارهای بودایی در این منطقه از شمال غرب چین هستند که تقریباً در مسیر اصلی اتصال چین و آسیای مرکزی قرار دارند. این مکان‌ها، همراه با دیگر محوطه‌های باستان‌شناسی در امتدادجاده ابریشم شرقی، در سال ۲۰۱۴ به عنوان بخشی از «جاده‌های ابریشم: شبکه راه چانگ‌آن-تین شان» دریونسکومیراث جهانی ثبت شدند.[۱]
مایجیشان در نزدیکی مسیر شرقی-غربی کهشی‌آن را بهلانژو و در نهایتدون‌هوانگ متصل می‌کند، و همچنین در مسیر جنوبی که شی‌آن را بهچنگدو درسیچوآن و مناطق جنوبی تا هند متصل می‌سازد، قرار دارد. در این تقاطع، برخی از مجسمه‌های مایجیشان که متعلق به حدود قرن ششم میلادی هستند، دارای ویژگی‌های هندی و جنوب شرق آسیایی هستند که احتمالاً از طریق همین مسیرهای شمالی-جنوبی به اینجا رسیده‌اند. بااین‌حال، نخستین تأثیر هنری از سمت شمال غربی و آسیای مرکزی از طریقجاده ابریشم وارد شد. در دوران دودمان‌هایسونگ ومینگ، در جریان بازسازی‌ها، تأثیرات هنری از مناطق مرکزی و شرقی چین افزایش یافت و مجسمه‌ها بیشتر رنگ و بوی چینی به خود گرفتند.
به نظر می‌رسد که غارهای نیایشگاهی در چین دو کاربرد داشتند: پیش از ورودبودیسم به چین، ممکن بود به عنوان مکان‌های پرستش اجداد یا خدایان طبیعت مورد استفاده قرار گیرند.[۲] با ورود بودیسم و تأثیر سنت کهن غارهای نیایشگاهی هندی (مانندغارهای آجانتا) و آسیای مرکزی (عمدتاً افغانستان)، این غارها بخشی از معماری مذهبی چین شدند.
این غارهای مربوط به دودمانوی شمالی طراحی ساده‌ای دارند و عمدتاً شامل یکبودای نشسته در میانبوداسف‌ها و همراهان دیگر، گاه همراه با راهبان یا عبادت‌کنندگان غیرروحانی هستند. متداول‌ترین بودا،آمیتابه، بودای اصلیسرزمین پاک است که امکان تولد مجدد تمامی پیروان خود را در بهشت «سرزمین پاک» فراهم می‌کند. این مکتب در دورهٔ موردنظر یکی از مکاتب محبوببودیسم مهایانه بود.
بوداسف‌هایی که او را همراهی می‌کنند معمولاًآوالوکیته‌سورا در سمت راست وماهاستاما پرابتا در سمت چپ هستند. آوالوکیته‌سورا را می‌توان از روی تاج او که حاوی تصویر کوچکی از بودای آمیتابه است و همچنین از طریق همراه داشتن یک کوزهٔ کوچک تشخیص داد. ماهاستاما پرابتا شناسایی دشوارتری دارد، اما معمولاً با آوالوکیته‌سورا جفت می‌شود. آوالوکیته‌سورا در چند قرن بعدی تغییر جنسیت داده و بهگوان یین، الههٔ رحمت، تبدیل می‌شود.
در نزدیکی درگاه‌ها، اغلب جفتی ازدوراویراپالاها یا چهارپادشاه آسمانی (لوکاپالا) ایستاده‌اند که از بودا و همراهانش محافظت می‌کنند.
تقریباً تمامی پیکره‌های مایجیشان ازخاک رس به همراه نوعی مادهٔ چسباننده برای افزایش ماندگاری ساخته شده‌اند. هنگامی که مجسمه‌های سنگی در برخی غارها (مانند غارهای ۱۱۷، ۱۲۷، ۱۳۳ و ۱۳۵) مشاهده می‌شوند، معمولاً از جنسماسه‌سنگ هستند و بسیاری از آن‌ها بسیار ظریف ساخته شده‌اند. گزارش شده است که این ماسه‌سنگ بومی نیست و منشأ آن نامعلوم است. همچنین مشخص نیست این مجسمه‌ها در کجا ساخته شده‌اند یا چگونه به داخل غارها منتقل شده‌اند. غار ۱۳۳ با ۲۳ استلای سنگی، از نمونه‌های برجستهٔ این مجموعه است.
