لیپیدها ردهای ازترکیبات آلی دارایهیدروکربن هستند که از مواد بنیادین برای ساختار و کارکردسلولهای زنده بهشمار میآیند و ازمولکولهای زیستی هستند. لیپیدها ترکیبات آلی نامتجانسی (هتروژنی) هستند که معمولاً در آب نامحلول ولی عمدتاً درحلالهای غیرقطبی محلول هستند و به کمک حلالهای آلی میتوان آنها را ازبافتهای مختلف استخراج کرد. تعریف بالا که به وسیلهٔ بلور Bloor ارائه شدهاست در تمام موارد صادق نیست؛ زیرا محلول بودن این ترکیبات در حلالهای آلی عمومیت ندارد و نمیتواند پایه و اساس تقسیمبندی قرار بگیرد. برای نمونه فسفاتیدها؛اسفنگومیلینها وسربروزیدها که از ترکیبات لیپیدی هستند به ترتیب نامحلول دراستون واتر هستند. لیپیدها دارای اتمهایاکسیژن،نیتروژن،فسفر وهیدروژن علاوه برکربن در ساختار خود هستند.
لیپیدها در ساختمانغشاهای زیستی شرکت میکنند. مادهٔ ذخیرهای جهت تاُمینانرژی هستند. بهترین حلال برایویتامینهای محلول در چربی هستند.اسیدهای چرب ضروری بدن را تأمین میکنند. در پدیدهٔ شناسایی سلول نقش مهمی دارند. مواد مناسبی برای حفظ جاندارانخونگرم که در قطبین زندگی میکنند بهشمار میآیند و دربیوسنتز ترکیبات شبههورمون بهخصوصپروستاگلندینها شرکت میکنند.
لیپیدها را از دیدگاههای مختلفی تقسیمبندی میکنند:
ساده و مرکب (صابون شدنی و صابونی نشدنی):
بر اساس بود و نبود اسید چرب در ساختمان چربیها آنها را به دو دستهٔ لیپیدهای ساده و مرکب تقسیم میکنند. وجود اسید چرب در ساختمان لیپیدهای مرکب امکان تهیهٔصابون از این ترکیبات را میدهد. از این رو به چربیهای قابل صابونی شدنی (Saponifiable lipids) معروف شدهاند. عدم وجود اسید چرب در ساختمان لیپیدهای ساده این ترکیبات را صابونی نشدنی (Non-saponifiable) میکند.
لیپیدهای مرکب خود به گروههای مختلف تقسیم میشوند. در آسیل گلیسرولها وفسفوگلیسریدها الکل مشترک،گلیسرول است که با اسیدهای چرب تولیداستر میکنند. دراسفنگولیپیدها الکل آمینداری که به الکل اسفنگوزینی معروفاند با اسید چرب استر میشوند و بالاخرهمومها استر اسیدهای چرب با الکلهای بزرگمولکول هستند.
الکل سه عاملی است که به هر نسبتی در آب حل میشود ولی دراتانول و سایر حلالهای آلی بسیار کم محلول است.مایعی است شیرین؛ شفاف؛ بدون رنگ و بو؛ در حضور مواد آبگیر مانند HSO4K و در مجاورت گرما؛ آب از دست داده بهآلدئید دودکننده با بوی بد کهمخاط را به شدت آزار میدهد تبدیل میشود. بهوجود آمدنآکرولئین با این مشخصات راهی برای تشخیص گلیسرول است.
اسیدهای چرب
فرمول کلی اسیدهای چرب به صورت RCOOH است و فرمول عمومی آنها را با بنیانهای سیر شده میتوان به صورت CH3(CH2)n_COOH نوشت که در آن n از دو تا چهل تغییر میکند و در بیشتر موارد زوج است. شاید فراوانی اسیدهای چرب زوج کربن در طبیعت یکی به دلیل آسانی سنتز آنها و دیگری به علت سنتز آنها از ترکیبات دو کربنه باشد.
متجاوز از صد نوع اسید چرب ازآبکافت (هیدرولیز) لیپیدهای مختلف به دست آمدهاست که عموماً در داشتن یک عاملکربوکسیل انتهایی و یک زنجیرهٔ طویلهیدروکربنی مشترک هستند. گاهی انشعابات جانبی در زنجیرهٔ هیدروکربنی دیده میشود اما اکثراً به صورت خطی و بدون انشعاب هستند. برخی اسیدهای چرب به صورت حلقوی نیز دیده میشوند اما چون در ساختمان چربیها شرکت نمیکنند از این رو به چربیهای غیرطبیعی معروفند. مثل اسید شولموگریک که غیر اشباع بوده و از ۱۸ اتمکربن ساخته شدهاست یا پروستاگلندینها که از حلقوی شدنآراشیدونیک اسید تولید میشوند.