| لواسان لواسون | |
|---|---|
   | |
| کشور |  ایران |
| استان | تهران |
| شهرستان | شمیرانات |
| بخش | لواسانات |
| سال شهرشدن | ۱۳۴۹[۱] |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۸٬۱۴۶ (۱۳۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۷۰ کیلومتر مربع |
| ارتفاع | ۱۷۰۰ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین بارش سالانه | ۳۵۰ میلی‌متر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | سید علی حسینی[۲] |
| ره‌آورد | گردو،گیلاس وآلبالو و سیب |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۲۱ |
| وبگاه | |
  لواسان | |
لَواسان یکی از شهرهایشهرستان شمیرانات دراستان تهران وبخش لواسانات است. لواسان در درّه‌ای واقع در دامنه‌های جنوبیکوه‌های البرز ساخته شده کهرودخانه جاجرود و شعبه‌های آن (بخشی ازحوضه آبریز دریاچه نمک) در همسایگی آن قرار دارد. شهر لواسان در ۱۱ کیلومتری شمال شرقتهران قرار دارد. فاصله لواسان تااتوبان بابایی تهران حدود ۷ کیلومتر می‌باشد که در کمتر از ۳۰ دقیقه می‌توان به آن دسترسی داشت. همچنین این باغشهر از طریقجاده لشگرک،جاده تلو وبلوار استخر بهتهران دسترسی دارد.
| زبان پهلوی هر کو شناسد | خراسان آن بود کز وی خور آسد | |
| خور آسد پهلوی باشد خور آید | عراق و پارس را خور زو بر آید | |
| خورآسان را بود معنی خورآیان | کجا از وی خورآید سوی ایران |
دیگر موارد نیز اثبات می‌نماید که شبهه‌ای در این که آسان به معنی برآینده و سرزننده است، وجود ندارد، مثلاً به همین معنی کلمه آسغ در لهجه بلوچی و آسین در لهجه استرآبادی (گرگانی) که به معنی آمدن می‌باشند در این گویش‌ها وجود دارند و در لهجه بلوچی نیز آسان با کلمه روش (از ریشه روشن و روشنائی) ترکیب شده و به صورت "روش آسان" معنی برآمدن آفتاب و برخاستن خورشید گرفته است. در زبان ارمنی نیز کلمه اَسَن که از زبان‌های ایرانی (پهلوی) به عاریت گرفته شده به همین معنی موجود است. همچنین استادپورداوود در مقاله خورشید، مندرج در یشتها ذکر کرده است: «خراسان نیز که از قدیم تا به امروز اسم ایالت شرقی ایران است به معنی مشرق است، که جزء اخیر این اسم (آسان) به معنی برآینده و بالارونده است»، با توجه به تفصیلات فوق لواسان نیز به همان صورت به معنای لبه یا جایی است که در آن «بالا آمدن» (اشاره به خورشید) صورت می‌پذیرد بنابراین با لفظی بهتر می‌توان گفت لواسان به معنایتیغه کوهی است که محل برآمدن خورشید می‌باشد زیرا در اصطلاح و شیوه ایرانیان اینطور بوده است که آغاز بامداد را به برآمدن خورشید از پشت کوه یاد می‌کرده‌اند و به ویژه رشته کوهالبرز را جایگاه طلوع خورشید می‌دانسته‌اند که مثال از این باب فراوان است. در اوستا، البرز محل طلوع و غروب خورشید دانسته شده و در مهریشت بند ۱۱۸ آمده است: (با ستایش پسین، یا ستایش پیشین، من تقرب می‌جویم مادامی که خورشید از بالای آن (کوه) بلند هرا (هرابرز یا البرز) طلوع کند و غروب نماید) و در وندیداد چنین آمده است: (برخیز ای خورشید با اسبان تندرو از میان کوه البرز عبور کن و جهان را منور و روشن گردان).[۳][۴][۵][۶][۷][۸]
شهر لواسان در دامنهٔرشته کوه البرز و در موقعیت ۳۵٫۸° عرض شمالی و ۵۱٫۶° طول شرقی واقع شده است. متوسط ارتفاع شهر ۱۷۰۰ متر از سطح دریا است که در ساحل دریاچه سد لتیان به ۱۶۰۰ متر و در شمالی‌ترین نقاط شهر به ۱۸۵۰ متر می‌رسد.[۱۲]
شهر لواسان را از شمال، کوه‌هایورجین، باغدره، کند و سینک*افجه، از سمت باختر کوه‌های قصران، از سمت شمال خاوری و خاور کوه‌های ایرا، فیل زمین، لواسانکوه و جاجرود و از جنوب کوه‌های تلو،قوچک، زینکوه و اراکوه در بر می‌گیرند.
این شهر مرکز بخشلواسانات می‌باشد. بخشلواسانات مناطق زیادی را دربر می‌گیرد امابدنهٔ شهر لواسان را از باختر به خاور محله‌هایلشگرک، باغ سرهنگ قریب، نوشانی،اصطلک،توک مزرعه،اصطلک پایین (کشفیا)،چناربن،احمدآباد،باستی،شورکاب،جائیج (جاج)،گلندوک (گلهم دو رودک)،نجارکلا (شامل سیدپیاز)،دستگرد،قاضی‌آباد،ناران،کلاک،باغ دره،سبو کوچک،تیمورآباد،ناظم آباد وسبو بزرگ وافجه، تشکیل می‌دهند. هر یک از محله‌های نامبرده فوق تا قبل از تأسیس شهرداری لواسان در سال ۱۳۴۹ توسط باغات و مزارع احاطه شده بودند اما با رشد شهرنشینی و مهاجرت و گسترش شهر لواسان که ناگزیر همراه با تخریب باغات و مزارع و تبدیل آن‌ها به ساختمان‌های مسکونی و ویلاها بوده است؛ به مرور بزرگتر شده و به همدیگر چسبیده، یکپارچه و ادغام گردیده‌اند.
این شهر در سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای ۱۸٬۱۴۶ نفر جمعیت بوده است که شامل ۹۳۱۸ نفر مرد، ۸۸۲۸ زن و ۶۱۳۰ خانوار بوده است.
نام شهر لواسان بدون پسوند یا پیشوند می‌باشد و نباید آن را با دهستان لواسان کوچک یا دهستان لواسان بزرگ که دیگر مناطق بخش لواسانات هستند، اشتباه گرفت. گاهی اشتباهاً آن را شهر گلندوک یا شهر لواسان کوچک می‌نامند که این اسامی غیررسمی بوده و کاربرد ندارند زیرا دهستان لواسان بزرگ یا مرکز آن یعنی روستای لواسان بزرگ، شهر نیستند که برای رفع تشابه اسمی با آن‌ها از پسوند استفاده شود و اگر هم روزی شهر شوند وسعت آن‌ها به اندازه‌ای نیست که بزرگتر از شهر لواسان باشند. گذاشتن نام: «محله گلندوک» بر کل شهر لواسان که تنها یکی از چندین محله شهر لواسان است نیز یک غلط مصطلح دیگر است که در برخی موارد دیده می‌شود در حالی که برخی محله‌های شهر لواسان مثلنجارکلا و سبو از وسعت بیشتری برخوردارند و تنها دلیل این امر این است که شهرداری لواسان در بدو تأسیس در محلهگلندوک احداث گردیده است. شهرفرحناز نام سابق لواسان بود که در دورهپهلوی دوم برای مدت کوتاهی بر روی این شهر نهاده بودند که با اعتراض اهالی شهر مجدداً به صورت شهر لواسان نامگذاری شد.[۱۳]
بومیان لواسان و بیشتر آبادی‌ها بخش لواسانات بهگویش لواسانی صحبت می‌کنند با این حال برخی آبادیهای لواسان همچون همچونایرا ووسکاره به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند.[۱۴]گویش لواسانی گونه ای ازگویش‌های فارسی-مازندرانی می‌باشد که شباهت بسیاری بهزبان مازندرانی دارد.دانشنامه ایرانیکا درباب زبان مردم لواسان آورده است: مردم لواسان زبان بومی آمیخته‌ای اززبان فارسی وزبان‌های کاسپین دارند تا جایی که بهزبان مازندرانی در روستاهای جنوب شرق لواسان چونوسکاره وایرا می‌رسد[۱۵]گیتی دیهیم در کتاببررسی خرده‌گویش‌های منطقهٔ قصران به انضمام واژه‌نامهٔ قصرانی آورده است: البته زبان رایج درلالان ماننداوشان، فشم، میگون و لواسان، کاملاًتاتی نیست وزبان مازندرانی بسیار در آن نفوذ یافته است. گویش مردم لالان به گویش روستاهایامامه،زایگان،آبنیک،گرمابدر،میگون وشمشک در قصران بسیار نزدیک است. نفوذمازندرانی در زبان تاتی قصران به این دلیل است که قصران در گذشته تحت حاکمیتطبرستان قرار داشته اما در تقسیمات کشوری معاصر جزواستان تهران محسوب می‌شود.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]
.jpg)
نژاد مردم بومی شهر لواسان و مناطق دیگر لواسانات آریائی و همانند شهرری باستان از شاخهمادها می‌باشد که به مرور زمان در پی مهاجرت‌های اقوام بنا به دلایل گوناگونی مثل جنگ، تجارت، کار، تبعید، حکمرانی و… اختلاط‌هایی با یونانی‌ها، سادات هاشمی و نیز اقوام دیگر ساکن در فلات ایران داشته است.[۲۰][۲۱]
در جنوب لواسانسد لَتیان قرار دارد که در سال ۱۳۴۶ به بهره‌برداری رسیده است. این سد بتونی نقش بسزایی در تأمین آب و برق شهر تهران دارد. نام این سد قبل از انقلابفرحناز بوده است.رودخانهٔ جاجرود که از ارتفاعات کوه‌هایدربندسر،گرمابدر، ایگل،زایگان و قسمت جنوبیتوچال (بخشی از کوه‌هایالبرز مرکزی) سرچشمه می‌گیرد، آبریز اصلی سد است.رودخانه‌های لوارک (کند)،افجه ولار (برگ جهان) ونیکنامده که قبل از احداث سد شاخه‌هایی از رود جاجرود بودند و به جاجرود می‌ریختند با گذر از لواسان، امروزه به خود دریاچهٔ سد می‌ریزند.قبل از احداث سد در مکان امروزی دریاچهٔ سد، روستایآباد گارکلو و باغستانی که به آن شانی (شاهانی) می‌گفتند وجود داشته کهدولت با قیمت خوبی زمین‌های اهالی را در سال ۱۳۴۳ خریداری نمود و اهالی در محله‌هاینجارکلا،شورکاب،ناران وکلاک ساکن شدند.[نیازمند منبع]
در شهر لواسان سه امامزاده بنام‌هایامامزاده عبدالله وامامزاده فضلعلی و امامزاده پیرعطا به ترتیب در محله‌های جائیچ (جاج)، ناران و سبو بزرگ شهر مدفون هستند. متولیان امامزاده‌های لواسان اغلب افراد بومی هستند. هر محله شهر لواسان حداقل یک مسجد و چند حسینیه و تکیه دارد. حسینیهعلی پروین در منزل شخصی اش واقع در محله شورکاب لواسان احداث گردیده است.[۲۲]
|نشانی= را بررسی کنید (کمک).[پیوند مرده]|نشانی= در موقعیت 78 (کمک)
