کردی ملکشاهی یاملگشای از گونه‌های کردی زبانکردی جنوبی است.[۱] دانشنامهٔاتنولوگ از معتبرترین دانشنامه‌های جهان، پروفسور اِوا اِپلر از گروه زبان‌شناسی دانشگاه روهمپتون ودانشگاه کمبریج و همچنین گروه زبان‌شناسیدانشگاه پنسیلوانیا گویش ملکشاهی (ملگشای) را در زیرردهٔ گویشهای جنوبی کردی در کنار گویش‌هایی نظیرفیلی وکلهری تقسیم‌بندی کرده‌اند.[۲][۳][۴][۵] بر اساس تقسیم‌بندی دیگر گویش ملکشاهی از لهجه‌های گویشکردی ایلامی[۶][۷][۸] محسوب می‌شود که گویش رایج مردمایل ملکشاهی است.[۹][۱۰][۱۱]
زبان و گویش کردی ملکشاهی از بکرترین و دست‌نخورده‌ترین گویشهای اصیلزبان کردی محسوب می‌شود که به دلیل عدم استفاده از لغات بیگانه هم‌چنان اصالت خود را حفظ نموده‌است. زبانکردی ایلامی (لهجه ملکشاهی) رابطه نزدیکی با زبان ایرانی میانه (پهلوی اشکانی وپهلوی ساسانی) دارد، از مقایسهٔ واژگان کردی ایلامی (لهجه ملکشاهی) با زبانایرانی میانه، به این نتیجه می‌توان رسید که بسیاری از واژگان پهلوی با واژگان کردی ایلامی (لهجه ملکشاهی) هم ریشه‌اند و ساخت‌های هجایی یکسانی دارند. این هم‌آوایی، در بسیاری از افعال، مفاهیم سیاسی، دینی و اجتماعی، مشاغل، اسامی خاص، اسامی عام، عبارات ساده و حتی اصطلاحات عامیانه دیده می‌شود.[۹][۱۲] همچنینواکه‌های پسین وپیشین و میانی زبان پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی با واکه‌های پسین و پیشین و میانی زبان کردی ایلامی (لهجه ملکشاهی) از نظام آوایی یکسانی برخوردارند.[۱۳] لهجه ملکشاهی شباهت‌هایی را نیز باگویش کرمانجی دارد و در این دو گویش می‌توان ساخت‌های هجایی یکسان و کلمات مشابه فراوانی را مشاهده کرد.[۱۲][۱۴][۱۵]
از نظر تعداد هم‌خوان گویشکرمانجی ۳۲ هم‌خوان و گویشکردی ایلامی ۲۸ هم‌خوان دارد؛ که با توجه به بررسی هم‌خوان‌های دو گویش شباهت‌های بی‌شماری دیده شد. بعضی از همخوانها در گویشهای کردی از جمله گویشکرمانجی خراسان وسورانی نیز وجود دارد؛ اما درکردی ایلامی تنها در بعضی از گونه‌های گویش مانند گونه ملکشاهی حضور دارد.
انفجاری‌ها: گویش کرمانجی نسبت به گویش کردی ایلامی سه هم‌خوان انفجاری بیشتر دارد.
سایشی‌ها: دو گویش هم‌خوان‌های سایشی یکسانی دارند.
انسایشی‌ها: در این دو گویش هم خوان‌های انسایشی به جز در یک مورد با هم مشترکند.
خیشومی‌ها و روان همخوانها نیز همچنین.
نیم‌مصوت‌ها: همانند هم‌خوان‌های روان نیم‌مصوت‌های دو گویش نیز مشترک‌اند که عبارتند از y , w.
از نظر واکه‌هاکرمانجی خراسانی ۱۱ واکه و گویشکردی ایلامی ۱۰ واکه دارد. واکه‌های دو گویش بر اساس جفت‌های کمینه دو گویش که به دست آمده‌اند نیز مشابهت دارند. در واکه‌های پیشین، واکه‌های پسین و واکه‌های میانی این دو گویش نیز شباهت‌های زیادی دیده می‌شود.
در ساخت‌های هجایی زبان کردی شش هجا وجود دارد: ccvvc,ccvc,ccv,cvcc,cvc,cv که با بررسی تطبیقی گویشکردی ایلامی با زبان کردیاردلانی وسورانی این گویش شش هجا دارد، حال آن‌که گویشکرمانجی پنج ساخت هجایی دارد: ccvvc,ccvc,cvcc,cvc,cv.[۹][۱۵][۱۶]
تفاوت عمدهٔگویش کرمانجی و گویشکردی ایلامی در (نادمیدگی) است. این تفاوت در هم‌خوان‌هایی از گویش کرمانجی است که تحت تأثیر زبان ارمنی و ترکی به وجود آمده‌است؛ ولی گویش کردی ایلامی چون تحت تأثیر این دو زبان نبوده‌است این تغییرات را نپذیرفته‌است.[۱۲][۱۵][۱۷]
تاریخچه و پیشینهٔ سیاسی و اجتماعی ایل ملکشاهی. بخش اول و دوم. علیرضا اسدی. هفته‌نامه نجوا، سال چهاردهم، شماره ۵۰۲ و ۵۰۳ یکشنبه ۲۸ اردیبهشت و یکشنبه ۴ خرداد ۱۳۹۳.
اکبری، مرتضی (۱۳۸۶)،تاریخ استان ایلام از آغاز تا سقوط قاجاریه، قم: انتشارات فقه،شابک۹۷۸-۹۶۴-۴۹۹-۲۱۲-۴
