| لار | |
|---|---|
     از بالا راست به چپ: میدان امام خمینی،بازار قیصریه،مسجد جامع لار،برج ننه نادر وقلعه اژدهاپیکر، نمای هوایی از شهر جدید | |
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| شهرستان | لارستان |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | لاد |
| سال شهرشدن | ۱۳۱۶ |
| مردم | |
| جمعیت | ۶۲٬۰۴۵ (۱۳۹۵) |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | حدود ۴۱ کیلومتر مربع |
| ارتفاع | ۸۱۸ متر از سطح دریا |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۲۲ درجهٔ سلسیوس |
| میانگین بارش سالانه | ۱۷۳ میلی‌متر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | اصغر فرودی[۲] |
| تأسیس شهرداری | ۱۳۰۸ |
| ره‌آورد | حلوا مسقطی، مهیاوه (مهوه)، کنجه ماستی لاری، نان‌های رگاگ محلی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۷۱[۱] |
| وبگاه | |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران۷۳ - ج،ایران۸۳ - م -ل-۹۳ |
لار شهری از توابعبخش مرکزی و مرکزشهرستان لارستان در جنوب شرقیاستان فارس است که در فاصلهٔ ۳۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرشیراز و ۱۹۰ کیلومتری شمال غرببندرعباس قرار دارد.[۳] شهر لار مرکز منطقهلارستان بزرگ است. این شهر در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۶۲٬۰۴۵ نفر داشته و از این جهتنهمین شهر پرجمعیت استان فارس و پنجمین شهر پرجمعیت نیمهٔ جنوبی استان به‌شمار می‌رود.[۴] بر مبنای آخرین داده‌های سیستم اطلاعات جغرافیایی بیشترین درازای شهر لار ۱۰ کیلومتر در جهت جنوب غربی به شمال شرقی است.[۵]
از کهن‌ترین اثر باستانی شهر لار می‌توان بهقلعه اژدهاپیکر اشاره کرد که قدمت آن دست‌کم به زمانهخامنشیان برمی‌گردد.مردم شهر لار بهزبان لارستانی تکلم می‌کنند. این زبان از شاخهزبان‌های ایرانی جنوب غربی است.[۶]مردم شهر لار باورهای عمیق دینی خود را حفظ کرده‌اند و به آن پایبند هستند.بر اساس افسانه‌های قدیمی یکی از پهلوانان اساطیری ایران فردی به‌نامگرگین میلاد بوده است. این فرد شهری را در ایران پایه‌گذاری می‌کند که با الهام از نام او «لاد» نامیده می‌شود. بر طبق افسانه‌های ایرانی، این شهر به مرور زمان با عنوان شهر لار شناخته می‌شود.[نیازمند منبع] اما در متون تاریخی اولین بار در قرن هشتم هجری از شهری به‌نام لار یاد شده است.حمدالله مستوفی اولین نفری است که از این شهر یاد کرده است. او شهر لار را شهری در کناردریا توصیف کرده که ساکنین آنمسلمان بوده و تجارت در آن رونق داشته است. هم‌زمان با اوابن بطوطه نیز از سفر خود به این شهر در سال ۷۳۰هجری قمری گفته است. او نیز این شهر را شهری آباد با باغ‌های فراوان و بازارهای پررونق توصیف کرده است.
پس اززلزله شهر لار در سال ۱۳۳۹ مسئولان وقت، ساخت شهر جدیدی در فاصله ۴ کیلومتری از شهر قدیم را آغاز کردند. با توجه به تخریب ۷۰ درصدی شهر لار بر اثر زلزله این تصمیم کاملاً درست بود. در همین راستا برای پیشگیری از خطرات احتمالی، شهر جدید با ساختاری بدون کوچه و بن‌بست طراحی شد. به عبارت دیگر شهر جدید لار با خانه‌های کم‌ارتفاع مقاوم در برابر زلزله و خیابان‌های متقاطع به شهری مقاوم در برابر زلزله تبدیل شد و به تنها شهر بدون کوچه در خاورمیانه شهرت یافته است.[نیازمند منبع]
علیرغم ساخت شهر جدید با امکانات مناسب برخی از اهالی شهر زندگی در شهر قدیم را انتخاب کردند. البته وجود بناهای تاریخی با ارزشی چونبازار قیصریه نیز در این تصمیم تأثیرگذار بود. ولی برخی مردم در همان خانه‌های قدیمی و حتی کاهگلی خود ماندگار شدند. در نتیجه در حال حاضر زندگی در هر دو بافت قدیم و جدید جریان دارد. شهر قدیم به محله‌های مختلفی تقسیم شده بود که برخی از آنها هنوز از بین نرفته‌اند. محله نو، پیر غیب، دم گاله، درویشان، سبزکوی، قنبرعلی بیگی، کوریچان، کوهوویه، پاقلعه و آردفروشان از جمله محله‌های این شهر هستند.
بر اساس آنچه در اسطوره‌ها و افسانه‌های قدیم ایران زمین آورده‌اند، گرگین میلاد از پهلوانانِ باستان، بنیان‌گذار شهری بود که با مشتق‌گیری از نام او احتمالاً به لاد شهرت یافت و این نام بعدها به لار دگرگون شد.[۷]
طبق روایات افسانه‌ای موجود، پس از گرگین میلاد فرزندان آن پهلوان افسانه‌ای، نسل اندر نسل به حکومت این منطقه منصوب شده‌اند و تا سال ۱۰۱۵ ق، حکومتشان زیر لقای شاهان ایران بر جای بوده است.[نیازمند منبع]
تأسیس لار کنونی در اواخر قرن ششم قمری بیان شده است[۸] و ذکری از آن تا قرن هفتم و هشتم قمری به میان نیامده است.[۹] اولین بار منابع قرن هشتم هجری از جملهحمدالله مستوفی از لار خبر داده است. بندرلنگه، بندر گمبرون (بندرعباس)، بستک و بحرین در زمان صفویان جزئی از لارستان بوده‌اند.
ساکنان بومی بحرین هنوز هم بعد از سالها، به زبان لارستانی تکلم می‌کنند.
لارستان در دوره صفویه ولایتی مهم و وسیع در جنوب فارس بوده و سکه تجاری مخصوص خود را ضرب می‌کرده است.
منطقه لارستان در دوره صفویه، از حکومت مرکزی جدا بوده و گمرکات جنوب (بندرعباس و قشم) را در اختیار داشته است.شاه عباس صفوی با کمک حاکمکرمان و شیراز، لارستان را پس از محاصره طولانی تصرف می‌کند.بازار قیصریه لار را دیده و به تقلید از این بازار، بازار بزرگ اصفهان را می‌سازد. پس از تصرف لار، بندر گمبرون و گمرکات جنوب را تصرف کرده و به همین دلیل اسم بندر گمبرون به بندرعباس تغییر می‌کند.فرهنگ و زبان لارستانی تأثیر زیادی بر مناطق جنوب و کشورهای حاشیه خلیج فارس داشته و زبان لارستانی در این مناطق با لهجه‌های گوناگون تکلم می‌شود. مردم و حاکمان عربامارات متحده عربی ریشه لارستانی دارند.
وجود راه‌های باستانی که ازفیروزآباد واسطخر از طریقخنج، و علامرودشت وفال واسیر به طرف بندر باستانیسیراف، و جنوب می‌رفته است و آثار آن بر جای مانده در این مسیر، از نشانه‌های وجود فرهنگ و تمدن پیش از اسلام در این منطقه است.
مهم‌ترین بنای تاریخی این شهرستان،بازار قیصریه لار می‌باشد که به مادر بازارهای ایران مشهور است. از جمله بناهای تاریخی پیش از اسلام در لارستانقلعه اژدها پیکر وبرج ننه نادر در لار اشاره کرد.
آثار تاریخی
| آثار ثبت ملی شهر لار | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ردیف | نام بنا | کشور | استان | شهر | کاربری | قدمت | شماره ثبت | تاریخ ثبت |
| ۱ | بازار قیصریه | ایران | فارس | لار | تجاری | اسلامی | ۳۱۵ | ۱۳۱۷/۰۸/۲۱ |
| ۲ | باغ نشاط | ایران | فارس | لار | باغ | افشاریه | ۹۷۳ | ۱۳۵۳/۰۵/۱۳ |
| ۳ | قلعه اژدها پیکر | ایران | فارس | لار | نظامی | ساسانی | ۱۰۵۰۷ | ۱۳۸۲/۰۸/۰۲ |
| ۴ | خانه محمودی | ایران | فارس | لار | مسکونی | زندیه | ۸۶۷۸ | ۱۳۸۲/۰۳/۱۰ |
| ۵ | دهن شیر چهاربرکه | ایران | فارس | لار | آب انبار | صفویه | ۱۲۷۰۳ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۶ | حمام میر در | ایران | فارس | لار | حمام | صفویه | ۱۲۷۴۰ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۷ | حمام پیر غیب | ایران | فارس | لار | حمام | قاجاریه | ۱۲۷۳۳ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۸ | پیر سرخ | ایران | فارس | لار | آرامگاه | صفویه | ۳۴۲۴ | ۱۳۷۹/۱۲/۲۵ |
| ۹ | پیر زاویه | ایران | فارس | لار | آرامگاه | صدر اسلام | ۱۲۷۳۹ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۱۰ | دهن شیر وآب انبار معتمد | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۰۵۰۵ | ۱۳۸۲/۰۸/۰۲ |
| ۱۱ | کاروانسرای معتمد | ایران | فارس | لار | کاروانسرا | قاجاریه | ۲۳۳۶۶ | ۱۳۸۷/۰۶/۱۸ |
| ۱۲ | کاروانسرای نو | ایران | فارس | لار | کاروانسرا | صفویه | ۱۶۱۹ | ۱۳۵۷/۰۴/۲۶ |
| ۱۳ | چهار برکه بگال ۱ | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۲۳ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۱۴ | چهار برکه بگال ۲ | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۲۴ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۱۵ | برکه آقا | ایران | فارس | لار | آب انبار | صفویه | ۱۳۲۵ | ۱۳۵۵/۱۰/۰۶ |
| ۱۶ | برکه فرودگاه | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۰۴ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۱۷ | برکه سید جعفر ۱ و ۲ | ایران | فارس | لار | آب انبار | اسلامی | ۱۳۲۶ | ۱۳۵۵/۱۰/۰۶ |
| ۱۸ | برکه قنبرعلی بیگ | ایران | فارس | لار | آب انبار | صفویه | ۱۲۷۶۲ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۱۹ | آب انبار مدرسه | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۱۵ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۰ | آب انبار آرد فروشان | ایران | فارس | لار | آب انبار | صفویه | ۱۲۷۰۰ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۱ | آب انبار بازار کهنه | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۲۱ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۲ | آب انبار باغچه شیخ | ایران | فارس | لار | آب انبار | صفویه | ۱۲۷۲۹ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۳ | آب انبار باغ نشاط | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۶۴ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۴ | آب انبار پیرغیب | ایران | فارس | لار | آب انبار | صفویه | ۱۲۷۰۸ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۵ | آب‌انبار درب شازده | ایران | فارس | لار | آب انبار | صفویه | ۱۲۷۱۸ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۶ | آب انبار رضا پور | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۵۰ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۷ | آب انبار زیر گز کوریچان | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۶۸ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۸ | حسینیه حاج علی وکیل | ایران | فارس | لار | مذهبی | قاجاریه | ۱۲۶۹۲ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۲۹ | ساباط حاج علی وکیل | ایران | فارس | لار | گذر | قاجاریه | ۱۳۷۴۹ | ۱۳۸۴/۰۸/۲۵ |
| ۳۰ | آب انبار حاجی نظر حاجی ابول | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۶۹۷ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
| ۳۱ | آب انبار تار آباد | ایران | فارس | لار | آب انبار | قاجاریه | ۱۲۷۴۷ | ۱۳۸۴/۰۵/۱۹ |
شهرستان لارستان با مساحتی معادل ۱۲۳۱۱ کیلومتر مربع که حدود ۱۰ درصد از مساحت استان را شامل می‌شود. این شهرستان در جنوباستان فارس و بین نوار ۵۳ درجه و ۸۷ دقیقه تا ۵۵ درجه ۴۴ دقیقه طول شرقی و ۲۷ درجه و ۲۱ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۲۱ دقیقه عرض شمالی واقع شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های داراب و زرین‌دشت از غرب به جویم، اوز،گراش ولامرد و از شرق و جنوب بهاستان هرمزگان محدود می‌باشد. به لحاظ تقسیمات سیاسی شهرستان لار در سال ۱۳۹۸ از تعداد ۵ بخش، ۸ شهر و ۱۱ دهستان برخوردار بوده است. شهر لار مرکز این شهرستان می‌باشد. لارستان یکی از بزرگ‌ترین شهرستان‌های فارس از نظر وسعت در استان فارس است و ارتفاع آن به‌طور میانگین ۵۵۰ متر بالاتر از سطح دریا است.[۷]
 | داراب | زرین‌دشت | جویم | |
| حاجی‌آباد |  | گراش | ||
 لار  | ||||
 | ||||
| بندرعباس،بندر خمیر | بستک | لامرد |
لار از نظر آب و هوا جزو مناطق گرم و خشک به‌شمار می‌رود و دارای زمستان‌هایی معتدل و تابستان‌هایی بسیار خشک است.
 آب و هوای لار | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مـــــه | ژوئـن | ژوئیـه | اوت | سپتامبر | اکتبـر | نوامبر | دسامبر | ||
| گرم‌ترین C° | |||||||||||||
| میانگین گرم‌ترین‌ها C° | |||||||||||||
| میانگین سردترین‌ها C° | |||||||||||||
| سردترین C° | منبع: وبگاه مای فورکست[۱۰] | ||||||||||||
شهر لار در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۶۲٬۰۴۵ نفر داشته و از این جهتنهمین شهر پرجمعیت استان فارس و پنجمین شهر بزرگ جنوب استان به‌شمار می‌رود. شهرستان لارستان نیز با ۱۷۳٬۱۸۹ نفر جمعیت،هفتمین شهرستان پرجمعیت استان است. شهر لار بیشترین درصد کاهش جمعیت را در بین ۲۰ شهر پرجمعیت استان دارا می‌باشد.[۴]
| جمعیت تاریخی | ||
|---|---|---|
| سال | جمعیت | ±% |
| ۱۳۳۵ | ۱۴٬۱۱۸ | — |
| ۱۳۴۵ | ۲۱٬۵۷۶ | ۵۲٫۸٪+ |
| ۱۳۵۵ | ۲۵٬۶۹۸ | ۱۹٫۱٪+ |
| ۱۳۶۵ | ۳۷٬۹۲۳ | ۴۷٫۶٪+ |
| ۱۳۷۰ | ۴۲٬۲۲۶ | ۱۱٫۳٪+ |
| ۱۳۷۵ | ۵۱٬۶۹۰ | ۲۲٫۴٪+ |
| ۱۳۸۵ | ۵۴٬۶۸۸ | ۵٫۸٪+ |
| ۱۳۹۰ | ۶۵٬۴۵۱ | ۱۹٫۷٪+ |
| ۱۳۹۵ | ۶۲٬۰۴۵ | ۵٫۲٪− |
مردم شهر لار بهزبان لارستانی که با نام اچمی نیز شناخته می‌شود سخن می‌گویند که اززبان‌های ایرانی جنوب غربی است.
زلزله‌های فراوان لار را ویران کرده است که از ۷۰۰ سال پیش تاکنون در تاریخ ثبت شده است. تقریباً هر ۴۵سال یا ۹۰ سال یک بار لار ویران شده است. زلزله قبلی در ۴ اردیبهشت ۱۳۳۹ (۲۴ آوریل ۱۹۶۰ میلادی) با ۶٫۷ ریشتر رخداده است و ۴۵۰ تن در لار، کشته شدند. لار در عصرصفویه به‌دلیل واقع شدن در جاده تجارتیاصفهان بهخلیج فارس از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. عصرقاجاریه را در لار می‌توان آرامش قبل از طوفان نامید. با مرگ فتحعلی خان گراشی حاکم قدرتمند منطقه، خلاء قدرت سیاسی در لار نمایان شد و در نهایت منجر به دعوت از آیت‌الله سید عبدالحسین دزفولی نجفی لاری به لار گردید.
بخش قدیمی لار موسوم به شهر قدیم، از محله‌های مختلفی تشکیل می‌شده که هم‌اکنون تعدادی از آنها همچنان پابرجا هستند و تعدادی نیز در زلزلهٔ سال ۱۳۳۹ ش. ویران و به تاریخ پیوستند. نام محله‌های لار قدیم از این قرار بوده است:[۷]
میزان تخریب شهر در زلزلهٔ سال ۱۳۳۹ به‌گونه‌ای بود که مسئولان وقت تصمیم بر ایجاد شهری جدید گرفتند؛ شهر جدید در ۶ کیلومتری جنوب بافت آسیب‌دیده ساخته و تأسیس شد.
بازرگانی، صنعت و خدمات پیشهٔ عمدهٔ اهالی لار است و برخلاف عمدهٔ مناطق کشور، کشاورزی و دامپروری به دلایلی چون کم‌آبی، هوای نامساعد و شوری اراضی این شهرستان (به‌ویژه در نواحی جنوبی) در این منطقه رونق چندانی ندارد.[۷]
لارستان دارای دوشهرک صنعتی به نام‌های شهرک صنعتی لار با ۱۱۹ هکتار مساحت و شهرک صنعتی بخش بیرم با ۴۲ هکتار و دو ناحیه صنعتی حسن‌لری و پشته‌سنگر شهر لار هرکدام با ۱۳ هکتار مساحت و در مجموع ۱۸۷ هکتار فضای صنعتی است.
لارستان از حیث تعداد واحدهای واگذاری و فعالیت پس ازشهرستان شیراز در رده دوم شهرهای استان فارس قرار دارد؛ در شهرک صنعتی شهر لار تا به حال ۱۰۷ واگذاری زمین صورت پذیرفته که از این تعداد ۶۰ واحد دارای پروانه بهره‌برداری، ۲۵ واحد نیمه‌فعال و مابقی در حال ساخت یا تعطیل است. شهرک صنعتی بزرگ شهر لار دارای دو فاز ۶۰ هکتاری است.
تیم‌های لارستانی در ورزشهندبال کشور شناخته شده هستند و در هر دو بخش زنان و مردان فعالیت دارند. تیم هندبال برادران لارستان در سال ۱۳۹۰ موفق به راهیابی بهلیگ برتر کشور شد اما در آن زمان به‌دلیل عدم حمایت مالی از این تیم نتوانست در لیگ برتر بازی کند.[۱۱]باشگاه هندبال شهید چمران لارستان درلیگ برتر هندبال زنان ایران حاضر است. این تیم سابقه قهرمانیلیگ برتر هندبال زنان ایران، شرکت در مسابقات باشگاه‌های آسیا به عنوان نماینده ایران و شرکت درمسابقات قهرمانی هندبال زنان غرب آسیا به‌عنوانتیم ملی هندبال زنان ایران را دارد.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]
فاصله این شهر تا شیراز ۳۳۰ کیلومتر، و تا بندرعباس ۱۹۰ کیلومتر است. از لحاظ دسترسی به دریا کوتاه‌ترین مسیر ۱۶۰ کیلومتر است که آن را به بندر پل متصل می‌کند ولی به شکل خط مستقیم این فاصله به ۹۷ کیلومتر تقلیل می‌یابد.
فرودگاه آیت‌الله آیت‌اللهی لارستان از سال ۱۳۶۰ فعالیت خود را آغاز کرده است. در حال حاضر پروازهایی به مقاصد تهران، دبی، کویت، مسقط، دوحه و شارجه در این فرودگاه برقرار می‌باشد. این فرودگاه از لحاظ تعداد پروازهای خارجی در جایگاه پنجم کشور قرار دارد.[۱۸]
راه‌آهن لار قطعه‌ای از مسیر راه‌آهن شیراز-بندرعباس می‌باشد که در دست احداث می‌باشد. این مسیر راه‌آهن به‌صورت یک خطه از بندرعباس آغاز و پس از گذر از لار و جهرم در منطقهٔ کوار به راه‌آهن شیراز-بوشهر متصل می‌شود.[۱۹]
| بیشتر از ۱۰۰ هزار نفر |  | |
|---|---|---|
| ۵۰ تا ۱۰۰ هزار نفر | ||
| ۲۵ تا ۵۰ هزار نفر | ||
| ۱۰ تا ۲۵ هزار نفر | ||
| کمتر از ۱۰ هزار نفر | ||
| مرکز شهرستان | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بخش‌ها |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
