قفقاز جنوبی که روس‌ها بدانماورای قفقاز (بهروسی:Закавка́зье) می‌گویند، نیمه جنوبی سرزمینقفقاز است. قفقاز ناحیه‌ای میاندریای خزر ودریای سیاه است که به دو بخش قفقاز جنوبی (ماورای قفقاز) وقفقاز شمالی تقسیم می‌شود.
این منطقه که در حاشیهایران،روسیه وترکیه واقع شده‌است، قرن‌ها عرصه رقابت‌های سیاسی، نظامی، مذهبی و فرهنگی و توسعه طلبی بوده‌است. قفقاز جنوبی در طول تاریخ خود تحت کنترل امپراتوری‌های مختلفی از جمله امپراتوریهخامنشی، نوآشوری،اشکانی،رومی،ساسانی،بیزانسی،مغول،عثمانی،صفوی،افشاری،قاجار وروسیه بوده‌است. امپراتوری‌هایی که همگی اعتقادات و فرهنگ‌های خود را معرفی کردند. در طول تاریخ، بیشتر قفقاز جنوبی معمولاً تحت سلطه مستقیم امپراتوری‌های مختلف مستقر در ایران بوده‌است. در طول قرن نوزدهم،ایران قاجاری مجبور شد این منطقه (در کنار قلمروهای خود در داغستان، قفقاز شمالی) را در نتیجهدو جنگ روسیه و ایران در آن قرن به‌طور غیرقابل برگشت بهروسیه تزاری واگذار کند.
پادشاهی‌های باستانی منطقه شاملکولخیس،اورارتو،ایبریا، ارمنستان وآلبانیای قفقاز و غیره بودند. این پادشاهی‌ها بعداً در امپراتوری‌های مختلف ایرانی از جمله امپراتوری هخامنشی، امپراتوری اشکانی و ساسانی گنجانده شدند که طی آن‌ها دینزرتشتی به دین غالب در منطقه تبدیل شد. با این حال، پس از ظهور مسیحیت و تبدیل پادشاهی‌های قفقاز به دین جدید، دین زرتشتی رواج خود را از دست داد و تنها به دلیل قدرت و نفوذ ایران در منطقه باقی ماند؛ بنابراین، قفقاز جنوبی نه تنها به منطقه همگرایی نظامی، بلکه مذهبی نیز تبدیل شد که اغلب به درگیری‌هایی با امپراتوری‌های متوالی ایرانی (و بعداً امپراتوری‌های تحت حکومت مسلمانان) از یک طرف وامپراتوری روم (و بعداًامپراتوری بیزانس) منجر شد.[۲]
