قطار تندرو یا سامانه قطارراه‌آهن پرسرعت، قطاری است که نسبت بهقطار معمولی به‌طور چشمگیری از سرعت بالاتری برخوردار است. تعریف قطار تندرو و مرز میان این گونه ازترابری ریلی و قطار معمولی بسته به استانداردهای مختلف، متفاوت است.
راه‌آهن پرسرعت نوعی شبکهحمل و نقل ریلی است که از قطارهایی استفاده می‌کند که به طور قابل توجهی سریع‌تر از قطارهای ریلی سنتی حرکت می‌کنند و از یک سیستم یکپارچه شامل ناوگان ریلی تخصصی و خطوط اختصاصی بهره می‌برند. در حالی که هیچ تعریف یا استاندارد واحدی در سراسر جهان وجود ندارد، خطوطی که برای سرعت‌های حداقل ۲۵۰ کیلومتر بر ساعت (۱۵۵ مایل بر ساعت) ساخته شده‌اند یا خطوط ارتقا یافته با سرعت حداقل ۲۰۰ کیلومتر بر ساعت (۱۲۵ مایل بر ساعت) به طور کلی پرسرعت در نظر گرفته می‌شوند.[۱][۲]
اولین سیستم راه‌آهن پرسرعت،توکایدو شینکانسن، در سال ۱۹۶۴ در هونشو، ژاپن، آغاز به کار کرد. به دلیل دماغه مخروطی شکل و آیرودینامیک (شکل اسپیتزر) قطارها، این سیستم با نام مستعار انگلیسی خود،قطار گلوله‌ای، نیز شناخته شد. مثال ژاپن توسط چندین کشور اروپایی دنبال شد، ابتدا در ایتالیا با خط دیرِتّیسیما، و اندکی پس از آن توسط فرانسه، آلمان و اسپانیا. امروزه، بخش عمده‌ای از اروپا دارای شبکه گسترده‌ای با اتصالات بین‌المللی متعدد است. ساخت‌وساز از قرن بیست و یکم منجر به پیشتازی چین در راه‌آهن پرسرعت شده است. تا سال ۲۰۲۳، شبکه راه‌آهن پرسرعت چین بیش از دو سوم کل جهان را به خود اختصاص داده بود.
قطارهای پرسرعت بیشتر بر روی خطوطریل استاندارد از ریل‌های پیوسته جوش داده شده در مسیرهای اختصاصی جداسازی شده از نظر ارتفاع و با شعاع انحنای بزرگ حرکت می‌کنند. با این حال، برخی مناطق با راه‌آهن‌های قدیمی عریض‌تر، از جمله روسیه و ازبکستان، به دنبال توسعه شبکه راه‌آهن پرسرعت با ریل روسی بوده‌اند. هیچ راه‌آهن پرسرعت با ریل باریک وجود ندارد. کشورهایی که شبکه قدیمی آنها به طور کامل یا عمدتاً دارای عرض ریلی متفاوت از ۱۴۳۵ میلی‌متر است – از جمله ژاپن و اسپانیا – اغلب تصمیم گرفته‌اند خطوط پرسرعت خود را به جای عرض ریل قدیمی، با ریل استاندارد بسازند.
راه‌آهن پرسرعت سریع‌ترین و کارآمدترین روش حمل و نقل تجاری زمینی است. به دلیل نیاز به پیچ‌های بزرگ در مسیر، شیب‌های ملایم و خطوط جداسازی شده از نظر ارتفاع، ساخت راه‌آهن پرسرعت پرهزینه‌تر از راه‌آهن معمولی است و بنابراین همیشه مزیت اقتصادی نسبت به راه‌آهن با سرعت معمولی ندارد.
نخستین حرکت این قطار یک طرفه از شهرچنگدو در استان سیچوان بهلهستان نیز در ماه آوریل سال ۲۰۱۴ انجام گردید،چین پرجمعیت‌ترین کشور جهان با ۱۴ کشور مرز مشترک دارد. افغانستان، بوتان هندوستان، قزاقستان، قرقیزستان، لائوس، مغولستان، میانمار، نپال،کره شمالی، پاکستان، روسیه،تاجیکستان و ویتنام همسایگان چین هستند و این قطار در مسیر خود از کشورهایقزاقستان،روسیه و بلاروس عبور کرد.[۴][۵] مدت زمان حرکت قطارهای عادی برای مسافت ۹۸۲۶ کیلومتری این کشورها ۸ تا ۱۰ روز به طول می‌انجامد.[۶]
بسیاری از شهرهای مهمچین در سراسر این کشور اکنون از قطارهای تندرویی استفاده می‌کنند که سرعتی معادل ۳۰۰ کیلومتر در ساعت دارد.[۷] قطاری با سرعت ۴۶۵ کیلومتر در ساعت که از طرح‌هایراه‌آهن تندرو چین محسوب می‌شود.[۸] برای کنترل و راه افتادن قطار و تأمین ایمنی آن از فناوری مغناطیسی استفاده شده‌است.[۷]
CRH380A، مسیرشانگهای تاپکن را که ۱۰۳۰ کیلومتر فاصله دارند، در مدت چهار ساعت ۴۸ دقیقه طی کند. این قطار می‌تواند با سرعتی برابر با ۴۸۰ کیلومتر بر ساعت، ۵۰۰ مسافر را جابه‌جا کند،[۹] قطار «شانگهای مَگلِو» از کشور چین یکی از سریع‌ترین قطارهای جهان نام دارد، رکورد ثبت شده از این قطار سرعتی بالغ بر ۵۰۱ کیلومتر در ساعت است. طولانی‌ترین خط قطار تندرو جهان نیز در چین راه اندازی شده‌است، این قطار با سرعت ۳۰۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کند و مسیر ۲ هزار و ۲۹۸ کیلومتری میان پکن و گوانگژو در جنوب این کشور تنها طی هشت ساعت طی می‌شود.[۱۰]
UTR۹۱۰۰ ترن در تایوان قرار دارد و می‌تواند ۹۸۹ مسافر را با سرعت ۳۳۵ کیلومتر جابجا کند. این ترن در میان دو شهرتایپه و کاهوسیونگ قرار دارد و مسیر ۲۴۴ کیلومتری را یک ساعت و ۳۶ دقیقه طی می‌کند.[۹]
ایتالیا چندین خط با قطارهای تندرو دارد، یکی از سریع‌ترین قطارهای جهان نیز در ایتالیا قرار دارد. این قطار می‌تواند با سرعت ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت به حرکت بپردازد. این قطار میان دو شهر فلورانس و میلان کار می‌کند و می‌تواند مسیر ۳۰۶ کیلومتری را در مدت ۱ ساعت و ۴۵ دقیقه طی کند.[۹]
TR-۰۹ می‌تواند با سرعت ۴۵۰کیلومتر بر ساعت ریل‌هایآلمان را درنوردد و مسافران را از کلن به فرانکفورت منتقل کند. این قطار مسیر ۲۰۰ کیلومتری را تنها در نیم ساعت طی می‌کند.[۹]
قطارمادرید بهبارسلون یکی از سریع‌ترین قطارها می‌باشد. این قطار می‌تواند با سرعت ۳۳۰ کیلومتر بر ساعت ۳۱۸ مسافر را جابه‌جا کند. با این قطار می‌توانید مسیر ۶۱۸ کیلومتری را در مدت دو ساعت و ۳۰ دقیقه طی کنید.[۹]
راه‌آهن فدرالایالات متحده به سرعت بیش از ۱۴۵ کیلومتر در ساعت راه‌آهن سریع می‌گوید. هر چند هیچ استاندارد ویژه‌ای نیست و بسته به محدودیت‌های محلی سرعت‌های پایین‌تر در نظر گرفته می‌شوند.
شینکانسن که در ژاپن قرار دارد. این قطار با سرعت ۴۴۳ کیلومتر بر ساعت حرکت می‌کند و می‌تواند مسیر ۷۱۳ کیلومتریتوکیو تا آموری را در سه ساعت و ۱۰ دقیقه طی کند.[۹]
درایران در سال ۱۳۵۵ شمسی خورشیدی سرعت ۱۶۰ کیلومتر در ساعت به عنوان مرز میان قطار تندرو و قطار معمولی تعریف شد اما در اثر پیشرفت در زمینه ساخت قطار و نیز نوع ریل اکنون سرعت ۲۵۰ کیلومتر در ساعت به عنوان حد تعریف شده‌است.
در ایران نخستین پروژه‌های قطار تندرو در مسیرتهران-قم-اصفهان واراک-قم در حال اجرا می‌باشند که طراحی آنها بر اساس سرعت ۳۰۰ کیلومتر بر ساعت می‌باشد و پس از بهره‌برداری از این پروژه‌ها زمان جابجایی مسافر میان تهران تا اصفهان کمتر از ۲ ساعت و میان اراک تا قم کمتر از بیست دقیقه خواهد بود.[۱۱]
↑Leboeuf, Michel (May 2018). "HIGH SPEED RAIL - FAST TRACK TO SUSTAINABLE MOBILITY" (PDF). INTERNATIONAL UNION OF RAILWAYS.
↑"High-speed rail | Definition, History, Technology, Development, & Facts | Britannica". www.britannica.com. 17 January 2025. Retrieved 19 January 2025.
↑"High Speed Lines in the World" (PDF). International Union of Railways. 27 February 2020. Archived from the original (PDF) on 17 January 2021. Retrieved 18 March 2021.
_in_Shanghai.jpg)
