قالی،فرش نوعی گستردنیِ بافته شده از الیافپنبه،پشم و در بعضی مواردابریشم است که معمولاً برای پوشش زمین به‌کار می‌رود. به دست‌بافتهٔ پُرزدار و گره‌دار، قالی گفته می‌شود. از آن‌جا که قالی و فرش، بیشتر اوقات نقش‌های زیبا بر خود داشته‌اند، امروزه به جنبهٔ تزئینی آن نیز توجه می‌شود. در نیمهٔ دوم سدهٔ پانزده میلادی و دردوران صفوی، فرش از حالتی روستایی بههنر پیشرفتهٔدرباری تبدیل شد. در طراحی فرشهای ایرانی، بهره‌گیری از نقوش سنتی همچون بته‌جقه، اسلیمی، ختایی، و هندسی رایج است که هرکدام ریشه در نمادها و باورهای فرهنگی و تاریخی دارند.
در دوران معاصر نیز طراحی فرش به‌عنوان یک زمینهٔ آموزشی و هنری برای بسیاری از هنرمندان مورد توجه قرار گرفته‌است.
درزبان فارسی میانه واژه‌های گوناگونی برای اشاره به انواع گستردنی‌ها به‌کار برده می‌شد، برای قالی نفیس ازبَت یابوپ، براینمد و فرش ازنمت استفاده می‌شد و برای فرش و بستر ازویستَرْگ که ازویستردن (wistardan) گرفته شده که در فارسی امروز،گستردن گفته می‌شود.
اما واژهٔقالی یاغالی از نام شهری به نامکالین (اصل نام شهر مشخص نیست هرچند قلعه و نه شهری وجود دارد که به انگلیسی غالین جاکار و بِرداوان می‌نامند و در خود ارمنی برداوان می‌گویند) درارمنستان که در آن دوران بخشی از ایران باستان بوده‌است، گرفته شده‌است. البتّه فرهنگ واژه های اوستا کلمهٔقالی را برگرفته از کلمهٔفارسیکالین به معنای فرشِ پُرزدار که با نخ و پشم به رنگ‌های مختلف بافته می‌شود، معنی کرده‌است.[۱]∗[۲]
فرش و بساط خانه… فرشی که آن را انبوب نیز گویند… در ارمنی، بوب و پهلوی، بوپ. درتاریخ طبری ازابوجعفر محمد بن جریر طبری (حدود ۲۶۶–۳۱۰) و ترجمه و تألیفابوعلی محمد بلعمی (۳۲۵) واژهٔ «بساط» مترادف فرش آمده‌است. در آن‌جا از «فرش بهارستان» سخن می‌رود که درحملهٔ اعراب به ایران ازکاخ تیسفون به‌دست آمده‌است. درمعجم‌البلدان ازیاقوت حموی (اوایل سدهٔ هفتم هجری قمری) چنین می‌آید: «بساطی یافتند از دیبا، شصت آرش اندر شصت آرش». درنُزهَة القُلوبحمدالله مستوفی (۷۵۰) از قول ابوعون صاحب کتاب الذیج چنین آمده‌است: «در قالی‌قلا فرشی بافته می‌شود که آن را قالی نامند و قالی نسبت اختصاری است به شهر قالی‌قلا و قالی‌قلا شهری است درارمنستان کبیر... از عهدانوشیروان، هنوز ارمنستان به‌دست ایرانیان بود تااسلام آمد… «ارمینیاغس» یکی از مردم ارمنستان زمام حکومت… را در دست گرفت. پس از وی زنی به حکومت رسید به‌نام «قالی» و شهری ساخت و آن را «قالی‌قاله» نامید که به معنای احسان است.»
فرش پازیریک متعلق به قرن پنجم قبل از میلاد(کشف شده در پازیریک سیبری)
به دست‌بافتهٔ پُرزدار و گره‌دار قالی می‌گویند. همهٔ پژوهشگران بدون چون و چرا بر این نکته اعتراف دارند که قالی و قالی‌بافی ازآسیا شروع شده‌است. پژوهشگران بر این عقیده‌اند کهترکستان،ایران وقفقاز می‌باید مهد اولیهٔ اینهنر بوده باشند. از عباراتی که درانجیل وادبیات کلاسیک آمده به این نتیجه رسیده‌اند که هنر شرقی قالی‌بافی مدت‌ها قبل ازمیلاد مسیح شناخته شده و وجود داشته‌است.[۳]
هومر حماسه‌سرای معروف سدهٔ هفتم پیش از میلادیونان صحبت از «کاناپه‌ای که با یک قالی ارغوانی مفروش شده بود» می‌کند. یاگزنفون مورخ، فیلسوف و سردارآتنی که در سال ۴۰۱ پیش از میلاد به جنگ با ایرانیان باستان پرداخته، گزارش کرده‌است که ایرانیان عادت دارند روی قالی‌های نرم استراحت کنند. با نگاهی به نقشهٔ جغرافیا امروزه منطقهٔ وسیعی شامل کشورهایآسیای صغیر،ترکیه، قفقاز، ایران،ترکمنستان،پاکستان،افغانستان،هند،تبت،چین،مصر،اسپانیا و حتی کشورهایشبه‌جزیرهٔ بالکان مانندرومانی را می‌یابیم که هنر و صنعت قالی‌بافی در آنها وجود دارد؛ ولی آن‌طور که پژوهشگران گفته‌اند،ایرانیان نخستین قومی بوده‌اند که به قالی‌بافی پرداختند و در این زمینه سرآمد جهانیان شدند. چنان‌که آخرین پژوهش‌های باستان‌شناسی هم دال بر این موضوع هستند. منظور اشاره به قدیمی‌ترین قالیِ پُرزدارِ شناخته‌شدهٔ موجود در جهان یعنیفرش پازیریک است که در سال ۱۹۴۹ میلادی برابر با ۱۳۲۷ هجری شمسی توسط گروهی از باستان‌شناسان روسی به سرپرستی پروفسور رودنکو در حفاری‌هایی در منطقهٔ آلتایسیبری جنوبی دردرهٔ پازیریک کشف شد.[۳]
تاریخچهٔ بافت قالی (یا فرش) تا آن‌جا که دانسته شده‌است، به هزارهٔ پنجم و ششمِ پیش از میلاد درآسیای مرکزی برمی‌گردد. قالی ایرانی پازیریک، قدیمی‌ترین قالیِ دستبافِ یافته‌شدهٔ جهان است که درسیبری کشف شده و بافته شده درایران در دورانهخامنشیان است. قالی‌بافی درسدهٔ ۱۰ میلادی به وسیلهٔمورها بهاسپانیا شناسانده شد.جنگ‌های صلیبی باعث شد تا قالی‌های ترکی بهاروپا برده شوند که در آن‌جا بیشتر از دیوارها آویزان می‌شد یا بر روی میزها قرار می‌گرفت؛ بنابراین، از آغاز آشناییِاروپاییان با قالی، آنها به آن به دیدهٔ یک اثر هنری و نه یکزیراَنداز می‌نگریستند. پس از گسترش تجارت درسدهٔ ۱۷،قالی‌های ایرانی به شکل چشمگیری بهاروپای غربی شناسانده شدند.
پیشینهٔ درهم‌تنیدنِ الیاف در ایران برای تولید منسوجات به‌خصوصپارچه، بههزارهٔ پنجم پیش از میلاد می‌رسد. آثار گران‌بها و زیبایی که از بخش‌های مختلف ایران به دست آمده، گواه آن هستند که منسوجات ارزشمند و بحث‌برانگیزی در این دوران وجود داشته‌اند، از جمله تابوت سفالی دوران دالما، همچنینآینهٔ مسیِ زنگ‌زدهٔ نوعِ ایلامی درسیلک و سایر مناطق.
بعد از گذشت سالیان متمادی، تقریباً درهزارهٔ دوم پیش از میلاد، انسان توانست چگونگیِ به‌هم‌ریسیدنِنخ‌ها و ساختنِطناب را کشف کند. این اکتشاف مانند تمام اکتشاف‌های تاریخ فواید بسیار سودمندی برای هنر وصنعتِ آن دوران داشت. از جمله آن‌که از رشته‌های درهم‌تنیدهٔ طناب‌مانندی برای زیباییِ ریشه‌های فرش استفاده می‌کردند. آثار به‌دست‌آمده از مناطقی مانند گورهایمارلیک، قلعهٔ کوتی دردیلمان، و همچنینتپه حسنلو نزدیکنقده شاهدهایی بر این ادعا هستند.
قدمت فرش‌بافی و به‌طور کل منسوجات در ایران بسیار زیاد است. آثار زیبا و تفکربرانگیزی از دوره‌های مختلف کشف شده‌اند که نمی‌توان آنها را به‌طور دقیق به یک دورهٔ خاص نسبت داد. گاهی یک اثر طیِ گذشتِ سالیانِ دراز و طی سلسله‌های مختلف ساخته شده‌است.
ایلخانیان و تیموریان
فرشهای دورهٔایلخانان زیاد شناخته‌شده نیستند. در این مورد محققی به نام آرمی برینگز نظریه‌ای ارائه داده که دارای نقاط ضعف بسیاری است و در درستی آن به دیدهٔ تردید باید نگریست. بر پایهٔ نظر اونقاشیهایِ فرشهای دورهٔتیموریان دقیقاً خصوصیاتِ فرشهای این دوران را بازمی‌تابند. به عبارت دیگر با دیدن این نقاشی‌ها میتوان به تمام ویژگی‌های بافتی و ظاهری و به‌طور کل تاریخچهٔ آنها پی‌برد. اما از آن‌جا که نقاشی‌های به‌دست‌آمده ازهنر فرش‌بافی این دوران بسیار محدود هستند، پس اطلاعات زیادی از فرشهای این دوره در دست نیست و درست همین‌جاست که سستیِ نظریهٔ برینگز هویدا می‌شود.
دورهٔ صفویان
فرشهای ایران دردورهٔ صفویان به بالاترین حد خود در زیبایی و بافت رسیدند که این مهم به‌دلیل پشتیبانی شاهان قدرتمندی چونشاه عباس و دسترسی فراوان به مواد مورد نیاز برای بافت فرش و همچنین به‌رسمیت‌شناختنِ فرش به‌عنوان کالایی برای تجارت بوده‌است.[۵]
با وجود شهرت و قدمت هزاران ساله ولی باز همفرش ایرانی بین مردم ایران ناشناخته است؛ کمتر کسی می‌تواند با دیدن فرشی محل بافت آن را حدس بزند و در مورد خصوصیات باارزش آن صحبت کند، در حالی‌که با اتمام یک فرش، شناسنامهٔ آن نیز همراه با خودش صادر می‌شود. عدم آگاهی نسبت به ویژگی‌های فرش، سبب معضلاتی می‌شود. در استانفارس و منطقهٔ ایالت پارس سه فرش داراب، بوشهر و خرمی قنقری دارای شهرت جهانی بوده‌است. خرمی فارس بزرگ‌ترین مرکزرنگرزی فرش جنوب ایران بوده‌است.
نوعی از قالی ایرانی است که درتبریز تولید می گردد. قالی بافی در تبریز قدمتی بیش از هزار سال دارد و یکی از وجه های شهرت این شهر است . از الگو های بافت این نوع قالی به الگوی هریس میتوان اشاره کرد.
گونه‌ایقالی ایرانی است که درکاشان تولید می‌شود. سالانه بیش از ۱۵۰۰ متر فرش دستباف در کاشان تولید می‌شود. بناست موزهٔ فرش نیز در کاشان پایه‌گذاری شود. ۶۵ درصد تولید فرش ماشینی ایران در کاشان و ۷۰ درصد صادرات فرش ماشینی ایران از کاشان صورت می‌گیرد. فرش کاشان از مشهور ترین قالی های ایران میباشد.
این فرش در تملک سان مارکو قرار دارد و ۴ فرش دیگر در سال ۱۶۲۲ و همچنین سه فرش زربافت ابریشمی نیز به‌وسیلهٔ ایرانیان در سال ۱۶۳۶ بهونیز راه یافتند.[۶]
قالی سلطان‌آباد (قالی اراک) از گونه‌های قالی دستباف ایران است که در شهر اراک (سلطان‌آباد پیشین) و نواحی پیرامون آن مانند ساروق و فراهان بافته می‌شود. پژوهش‌های تاریخی دربارهٔ دورهٔ قاجار نشان می‌دهد که تولید این قالی از نیمهٔ دوم قرن نوزدهم با سازمان‌یافتن کارگاه‌ها و حضور شرکت‌های بازرگانی، از جمله زیگلر، گسترش یافت و در صادرات فرش ایران به اروپا و آمریکا نقش داشت.[۷][۸]
قالیچهٔ مود خراسان به شیوهٔ قالی‌های مشهد بافته می‌شود. شهرمود در نزدیکی شهربیرجند است و در بین تولیدات خراسان از بهترین‌هاست و شهرت جهانی دارد. اما از آن‌جا که تولیدات آن بسیار ناچیز است، تعداد بسیار کمی روانهٔ بازار می‌شود. اندازهٔ قالیچهٔ مود ۸متر مربع است. رنگ قالی‌ها هم‌خوان و معمولاً تیره است.[۹]
قالی مشهد در کارگاه‌های این شهر و اطراف آن بافته می‌شود. این قالی از مرغوبیت چشمگیری برخوردار است و معمولاً به بازارهایغرب وانگلستان می‌رود. نقش‌های به‌کاررفته در آنها نقش‌های ترنج، اسلیمی و پیچک مانند هستند.[۱۰]
قالی‌بافی در شهرمشهد حدود پنج قرن قدمت دارد. یکی از قدیمی‌ترین فرشهای مشهد که موجود است، نوعی فرش نماز (سجاده) است که توسطشاه تهماسب یکم به سلیمان باشکوه در سال ۱۵۵۶ میلادی هدیه شده‌است. این فرش‌ها در سه درجهٔ کیفیتی در کارگاه سلطان ابراهیم میرزا، فرزندسام میرزا و برادرزادهٔ شاه طهماسب، ساخته می‌شده‌است. یکی از انواع درجه یک آن تا چند سال پیش درلندن بود و به اعتقاد برخی در اختیار کلکسیونر معروف، شیخ سعود آل ثانی قطری است. تعدادی از نمونه‌های درجه دوم و سوم هنوز در موزهٔتوپکاپی موجود است.
در سدهٔ ۱۹ و ۲۰ میلادی محبوبیت قالی مشهد به حدی رسید که از آن علاوه بر استفاده در داخل کشور، برایصادرات نیز بهره می‌جستند؛ الیاف پشمی به کار رفته در این فرش‌ها به‌شدت صیقل داده می‌شدند تا رنگ را بهتر به خود جذب کنند، اما این عمل از دیگر سو باعث کاهش عمر فرش‌ها نیز می‌گشت، و این عاملی بود که تصویر بدی از قالی مشهد در اذهان شکل گیرد، تا جایی‌کهصادرات این فرش بهاروپا به‌طور چشمگیری کاهش یافت. قالی‌های به‌جای‌مانده از آن دوران نیز همگی در معرض فرسایش قرار دارند.
فرش‌بافی در زنجان یکی از صنایع با قدمت زیاد است که نقش قابل توجهی در صادرات فرش ایران ایفا می‌کند. قدمت فرش‌بافی را میتوان از اوایل بنای این شهر نام برد، یعنی از زمان پادشاهیاردشیر بابکان. فرشهای صادراتی زنجان از بهترین جلوه‌های فرهنگی این استان هستند. فرش افشار زنجان یکی از پْرطرفدارترین فرشهای ایرانی است به‌طوری‌که به‌دلیل زیبایی طرح و رنگ در کشورهای اروپایی بسیار مورد استقبال قرار گرفته‌است.
قالی بافی تاریخی بس طولانی درسیستان دارد تا جایی که فرش سیستانی از شهرت خاصی برخوردار است.قالیسیستان گوهری است کمیاب که تنها در دریای درخشان و مواج فکر مردمان سختکوش و هنرمند این دیار با اندیشه های بلند و اساطیری یافت می شود. هنری کهن که هرگز کهنه نشده و نخواهد شد.تصویری از رویای نزدیک شکل گرفته از عناصر و نقش مایه های جادویی با پشتوانه هایی از فرهنگ و تمدنیاسطوره ای و هوش و توانایی و ظرافتی مثال زدنی، آنچنان که مردمان امروز از نگاه نو و خلاقیت ایشان در هزاران سال پیش به اعجاب آمده و انگشت به دهان می مانند.قالیسیستان سرشار از نقوش هندسی ساده شده و شکسته شده حیوانی و گیاهی است، آنچه که امروز در دنیای هنر و نقد هنری به عنوان انتزاع، تخریب و دفرمه در سبک های هنری می شناسیم و آثار بزرگان هنر را با استناد به این عوامل ارزشیابی می کنیم و از آنها در قالب هنر مدرن یاد می شود.
جالب است بدانید که قالیسیستان از لحاظ مبنای تاریخی به 3 دسته مختلف تقسیم می شود:قالی تاریخی یا کهن، میانی و نو سه نوع زیرانداز سیستانی هستند.
قالی کهن سیستان به بافته هایسکایی می پیوندد و دارای گره متقارن است که نشانه ای از کهن ترین قالی جهان یعنی فرش پازیریک می باشد.[نیازمند منبع]
مهم ترین رنگ های به کار رفته در این قالی ها سرمه ای، فیروزه ای، زرد، سرخ و نقش های آن خشتی، دو خشتی، خشته خشته(ترنج ترنج )، گلدانی و درختی است.
قالی میانی گره مورد استفاده نامتقارن و رنگ بندی آن شبیه نوع کهن است و نقش های آن سبک جنگلی، گل قندانی، چپات اشتر، مددخانی و قاب قابی است.
قالی بختیاری قالی بختیاری گونه‌ایقالی ایرانی است که توسط هنرمندان و بافندگان ایل بزرگ بختیاری در استان‌های مختلف بختیاری نشین مثل خوزستان، اصفهان، لرستان، چهارمحال و بختیاری و مرکزی تولید می‌شود. فرش بختیاری هم اینک ثبت جهانی شده است. در همهٔ شهر و روستاهای استان چهار محال و بختیاری فرش بافی رایج است. این کار از دیر باز به صورت سنتی انجام میشده و بیشتر توسط زنان و دختران در خانه انجام می‌شود. این قالی از دیر باز به خاطر نقش، رنگ و همچنین دوام بالا از محبوبیت خاصی برخوردار بوده‌است.
قالی‌های بختیاری:
خشتی (خشتی جانوری خشتی گل و گیاه)
ترنجی (لچک و ترنج)
سرو و کاج قابی سماوری (حقه‌ای)
گل مینا (گل اشرافی)
گلدانی شرابه (گل پتو، گلدانی خمره‌ای)
گلدانی و درختی
رنگ‌بندینوع رنگ لاکی مورد استفاده و همچنین سبز خاص قالی بختیاری از مهمترین ویژگی رنگ‌های فرش این استان است که با سایر موارد مشابه در دیگر فرشهای ایران تفاوت دارد. رنگ‌های مورد استفاده در این قالی‌ها بیشتر در زمینه‌های قرمز، آبی روشن، آبی سیر، سبز، نارنجی و زرد است.
در گذشته زنان عشایر بختیاری در اوقات خاص یا هنگام جابه‌جایی‌های سالانه خود گیاهان رنگدار طبیعی را جمع آوری و خشک می‌کردند. سپس با شناختی که از خاصیت رنگ دهی آنها داشتند٬ آنها را در آب جوشانده و مایع رنگین آنها را استخراج کرده و همراه با دندانه آب انار ترش مورد استفاده قرار می‌دادند و رنگ‌های با ثباتی به دست می‌آوردند. امروزه متأسفانه رنگ‌های باثبات گیاهی جای خود را به رنگ‌های درخشان ولی بی‌ثبات شیمیایی داده‌اند. این روش رنگرزی باعث تندی رنگ‌های خامه می‌شود. در بعضی موارد برای کاستن شدت تندی و پختگی رنگ‌ها، از خاکستر استفاده می‌کنند.
نی‌ریز در شرق و در کناردریاچه بختگان دراستان فارس قرار دارد. این ناحیه قالی‌هایی با کیفیت گوناگون و رنگ‌آمیزی زنده دارد و تیرگی رنگ‌ها از ویژگی‌های خاص قالیچه‌های افشاری است، از بوته‌های متنوع تزئینی به‌صورت تک و تکراری استفاده می‌شود و ساختارتار و پود آن ازکتان است.
بسته به کیفیت پشم، پرز قالیچه‌ها را نیمه‌بلند می‌چینند. قالی خرمی در رنگ شهرت دارد.[۱۱]
بیرجند در میانهٔ راه مشهد وزاهدان است. همچون بخش‌های دیگر شرق ایران قالیچه‌های این ناحیه نیز با گره جفتی و چهارتار بافته می‌شوند. فرشهای بیرجندی معمولاً با طرح خشتی و ریز ماهی است. قالی‌های بزرگ بیرجندی تا ۲۰ متر مربع نیز بافته می‌شوند. از رنگ‌هاینارنجی، قرمز، زرد و آبی برای ایجاد تضاد با بژ در زمینه استفاده می‌شود. تار و پود آن پیشتر از پشم بوده‌است. اما در قالی‌های جدید، بیشتر از کتان استفاده می‌شود. این قالیچه دوام چندانی ندارد و پرزهای آن نیمه‌بلند و بلند چیده می‌شوند.[۱۲]
درقالی بلوچی نقوش گیاهی، حیوانی، هندسی، انسانی،طبیعت واعتقادات مذهبی و اشیاء مورد علاقه و استفاده مردم عشایر و روستاییان در این نقوش به تصویر کشیده می‌شود[۱۴] که از ویژگی‌های طرح‌ها و نقوش که بیشتر به صورت شکل‌های هندسی و غیر هندسی با خطوط و سطوح طراحی می‌شوند، و الگوهای غیرانتزاعی را به ساده‌ترین شکل ممکن به تصویر می‌کشند.[۱۵]
نقش‌های این فرش‌ها بسیار متنوع است، خیلی از آنها از نقوش مکرر تشکیل شده‌اند.سجاده‌های نماز با طرح طاق مستطیل‌شکل ساده در یک انتها (برای نشان دادن جهت مکه) رایج است.[۱۶][۱۷]
در این نوع قالی دست بافت رنگ‌های مصنوعی کمتر به‌کار رفته و بیشتر از رنگ‌های طبیعی استفاده می‌شود.[۱۸]
قالی‌های بلوچ معمولاً به طول هشت فوت محدود می‌شوند و همین امر باعث سبک‌تر شدن و حمل و نقل آنها می‌شود.[۱۹]
فرش راور از مشهورترین نقش‌های فرش ایرانی است. درکاخ نیاوران انواع گوناگون فرش راور در معرض دید قرار گرفته‌است. قالی کلارک بافتراور عنوان گران‌ترین قالی جهان را به خود اختصاص داده‌است. این فرش درحراج ساتبی نیویورک به مبلغی حدود ۳۳ میلیون دلار فروش رفت.[نیازمند منبع] همچنین این فرش دارای گره خاصی است که به فرش، استحکام بالایی می‌دهد. طرح و نقش فرش راور بسیار ریز و سخت بافت است و بافتن آن زمان زیادی می‌گیرد. ریس‌هایی که در بافت این فرش استفاده می‌شوند معمولاً با رنگ طبیعی، رنگرزی و آماده شده‌اند که کیفیت بهتری نسبت به رنگ مصنوعی دارد.[نیازمند منبع]
امروزهاصفهان از مراکز مهم بافت فرش است که در زمینهٔ طراحی نقشهٔ فرش با نام افرادی چونعیسی بهادری وجواد رستم شیرازی روبه‌رو هستیم. از معروف‌ترین طرح‌های فرش ایرانی در اصفهانلچک و ترنج وتابلو فرش است که این نمونهٔ اخیر همچون تابلوهاینقاشی است کهالیاف و کُرک و پشم، جایگزین مواد اولیهٔ معمول نقاشی شده‌اند.
اندازهٔ بازار جهانی منسوجات خانگی در سال ۲۰۱۸ معادل ۹۴٫۷۳ میلیارد دلار ارزیابی شده‌است و انتظار می‌رود از ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۵نرخ رشد مرکب سالیانه‌ای برابر با ۵٫۰۱٪ داشته باشد و به ۱۳۳٫۳۷ میلیارددلار برسد. رشد در بخش‌هایی مانند مهمان‌نوازی و مسکن و افزایش آگاهی در مورد تغییراتدکوراسیون عوامل احتمالی این رشد پیش‌بینی شده هستند. فعالان عمدهٔ بازارفرش ماشینی، سرمایه‌گذاری بیشتری در زمینهٔتحقیق و توسعه انجام می‌دهند تا تقاضای متغیر مصرف‌کننده را برآورده کرده و سبد محصولات خود را افزایش دهند. نوآوری‌هایی مانند پرده‌های چوبی و الیاف مقاوم در برابر پرتویفرابنفش، بازار جهانی را نیز به خود جلب می‌کند.[۲۰]
.jpg)
![فرش بلوچی بافته شده در بلوچستان، قرن بیستم سال 1961میلادی، جزء آثار هنری به نمایش گذاشته شده موزه هنر کلیولند کشور آمریکا[۲۱].](/mt/?noimg=&dark=on&url=https%3a%2f%2ffa.wikipedia.org%2fwiki%2f%25D9%25BE%25D8%25B1%25D9%2588%25D9%2586%25D8%25AF%25D9%2587%3aCarpet%2c_Iran%2c_Vicinity_of_Mashhad_(Baluchistan)%2c_20th_century.jpeg)
