 | این مقاله نیازمندویکی‌سازی است. لطفاً با توجه بهراهنمای ویرایش وشیوه‌نامه، محتوای آن را بهبود بخشید. |
 | لحن یا سبک این مقاله بازتاب‌دهندهٔلحن دانشنامه‌ای مورد استفاده در ویکی‌پدیا نیست. لطفاً کلمات ستایش‌گونه و غیر ادبی و عبارت‌های نادانشنامه‌ای را از این مقاله بزدایید. برای راهنمایی بیشترراهنمای نوشتن مقاله‌های بهتر ولحن بی‌طرف را ببینید. (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید) |
پدیدهمهاجرت گسترده تحصیل‌کردگان، دانشگاهیان و دانشمندان یککشور یاجامعه به کشورهای دیگر، اصطلاحاًفرار مغزها گفته می‌شود، که معمولاً به دلیل کمبود موقعیت‌های شغلی، درگیری‌های سیاسی و نظامی و خطرات جانی رخ می‌دهد.
کوچ نخبگان، به عنوان بهترین سرمایه‌های انسانی از مسائل مدیریتی کشورهای توسعه نیافته‌اند و این کشورها درصورتی که نیاز دارند ازسرمایه انسانی برگزیده خود برای جهش اقتصادی استفاده کنند با جریان انتقال سرمایه انسانی به کشورهای توسعه یافته مواجه می‌شوند.
میانگین فرار مغزها در سال ۲۰۲۱، ۵٫۲۵ برآورد شده است. بیشترین میزان خروج نخبگان مربوط بهساموآ با شاخص ۹٫۹ و کمترین مقدار مربوط به استرالیا با شاخص ۰٫۵ بوده است.
ایران از لحاظ میزان خروج نخبگان با ۵٫۳۰ شاخص واحد رتبه ۹۶ را کسب کرده است. این در حالی است میزان مهاجرات نخبگان در کشور اروپایی اوکراین و کشور آمریکاییپرو بیشتر از ایران است.[۱]
طبق آمارسازمان همکاری اقتصادی و توسعه میزان فرار مغزها از کشورآلمان نزدیک به بالاترین میزان تجربه شده فرار مغزها در بینکشورهای صنعتی، پس ازدهه ۱۹۵۰ بوده است[۱]
خروج تحصیلکرده‌های ایرانی هزینه‌های اقتصادی جدی برای این کشور بهمراه داشت. برآورد اخیر بانک جهانی، ضرر مالی پدیده فرار مغزها را۵۰ میلیارد دلار در سال نشان می‌دهد، این رقم چندین برابر ارزش صادرات اخیر نفت ایران است که در سال ۱۳۹۹ کمتر از ۲۰ میلیارد دلار بوده است.[۲] فرار مغزها از ایران به حدی منافع ملی این کشور را تحت تأثیر قرار داده که محمدصادق خیاطیان رئیسمرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری دولت سیزدهم، تشکیل سازمان ملی مهاجرت را پیشنهاد کرده است و اذعان داشته است که کشورهای همسایه با وعده مبالغ کلان به دنبال جذب نخبگان ایرانی می‌باشند.[۳]
با به روی کار آمدنصدام حسین، موجی از مهاجرتنخبگان ازعراق آغاز شد و در نتیجه در حدود ۴ میلیون عراقی از این کشور مهاجرت کردند. کمبود امکانات ابتدایی و نبودامنیت باعث تداوم این روند در سال‌های اخیر شده است. برای مثال گزارش شده است بیش از ۸۹استاد دانشگاه از سال ۲۰۰۶ در این کشورکشته شده‌اند.[نیازمند منبع]
در گذشته دو موج بزرگ درروسیه یکی، خروجانقلابیهایچپگرای دورهروسیه تزاری ونویسندهها وهنرمندانی پس ازانقلاب اکتبر ۱۹۱۷ و دیگری، فرار بزرگ مغزها در آغازدهه ۱۹۹۰ یعنی پس ازفروپاشی اتحاد جماهیر شوروی وجود داشته است.
تازه‌ترین دوره فرار مغزها ناشی از سرکوبی مخالفانلیبرال و رسانه‌های مستقل پس از انتخاب مجددولادیمیر پوتین به عنوانرئیس‌جمهورروسیه در مارس ۲۰۱۲ است. طبق محاسبه اداره آمار دولتی روسیه، در سال ۲۰۱۳ بیش از ۱۸۶ هزار نفر این کشور را ترک کرده‌اند. این رقم پنج برابر کسانی است که در سال ۲۰۱۱ از روسیه مهاجرت کرده بودند. یک گزارش اخیرسازمان ملل متحد نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۳ حدود ۴۰ هزارشهروند روسی درخواستپناهندگی کرده‌اند که در مقایسه با سال ۲۰۱۲ حاکی از یک افزایش ۷۰ درصدی است.[۴]
اولگ کاشین،مقاله‌نویس سابق روزنامه معتبرکامرسانت، آلکساندر شتینین، مؤسسخبرگزاری نووی ریجن، که یکبنگاه خبری مستقل است، گالینا تیموشنکو،سردبیری یک وبسایت مهم خبری روسیه،لئونید برشیدسکی، که با چند نشریه بازرگانی مهم روسیه از جملهودوموستی، همکاری داشته و اخیراً سردبیر یک وبسایت لیبرال شده،گری کاسپارف، قهرمان سابقشطرنج جهان و فعال مخالفدولت روسیه،سرگی گوریفاقتصاددان سرشناس وپاول دورف، یک غولرسانه‌های اجتماعی، از شخصیت‌های مهمی هستند که مهاجرت از روسیه را به ماندن در آن کشور ترجیح داده‌اند.[۵]
حسین راسی مدیرعامل شرکتتوسن فعال در زمینهبانکداری الکترونیکی از نوعیمهاجرت معکوس خبر می‌دهد، مهاجرتی که در آن افراد ازآمریکا به کشورهای همچون:چین واندونزی مهاجرت می‌کنند.[۶]
