 | این مقالهبه هیچمنبع و مرجعیاستناد نمی‌کند. لطفاً باافزودن یادکرد به منابع قابل اعتماد برطبقاصول تأییدپذیری وشیوه‌نامهٔ ارجاع به منابع، بهبهبود این مقاله کمک کنید. مطالب بدون منبع را می‌توان به چالش کشید وحذف کرد. یافتن منابع: "عطاری" – اخبار ·روزنامه‌ها ·کتاب‌ها ·آکادمیک ·جی‌استور(نوامبر ۲۰۱۳) (چگونگی و زمان حذف پیام این الگو را بدانید) |
دَواکده یاعَطّاری (بهانگلیسی:Apothecary)داروخانه و عطرفروشی‌هایسده‌های میانه درجهان اسلام بوده‌اند که امروزه نیز ارزشداروشناسی خود را بیشتر بر پایهٔادویه و داروهایطب سنتی وگیاهی نگه داشته‌اند. از آنجا کهگیاهان دارویی دارایعطر (بوی) ویژهٔ خود هستند این داروخانه‌ها بهعطّاری شهرت یافته‌اند.
در ایران حدود ۸۰۰۰ گونه گیاهی موجود است که از این تعداد ۲۳۰۰ گونه جزء گیاهان معطر و دارویی هستند و از این تعداد ۴۵۰ گونه در عطاری‌های ایران به فروش می‌رسد.[۱] محصولات عطاری می‌توانند به عنوان طعم دهنده غذا مورد مصرف قرار بگیرند و در روند بهبودرژیم غذایی خانواده نقش داشته باشند.
عَطّاری[۲] وعَطّار[۳]وام‌واژه‌های زبان عربی در فارسی محسوب می‌شوند.در اصلعطاری محل فروش عطر است وعطار شخصی است که عطر می‌فروشد. این معنا در متن‌های عربی و حتی در برخی کتاب‌های فارسی قدیمی نیز به همین مفهوم به کار رفته است. با گذشت زمان و تحول فرهنگی در ایران، نقش عطار در جامعه دچار دگرگونی شد. به‌ویژه دردوران طلایی اسلام و پس از گسترش طب سنتی، عطاری‌ها به مراکزی تبدیل شدند که بجز عطر و مواد خوشبو، بلکه گیاهان دارویی، ادویه‌ها، عرقیجات،روغن‌های گیاهی،دانه‌های روغنی وسیگارهای گیاهی را نیز عرضه میکنند. امروزه عطاری‌ها طیف وسیعی از محصولات درمانی و بهداشتی، مبتنی بر گیاهان را میفروشند.
عطاری ریشه در طب سنتی و درمانی دارد که از زمان های بسیار دور ازگیاه‌درمانی برای درمان امراض استفاده میشده. در زمان حال این عطاری ها به صورت فروشگاه های بزرگ و مغازه به فعالیت خود ادامه داده اند و حتی بسیاری از آن ها به عنوانعطاری آنلاین و به صورت اینترنتی خدمات ارائه میکنند.[۴]
در اصل عطاری ها عرضه کننده گیاهان درمانی و ادویه جات هستند.
عطاری‌ها به دلیل دسترسی آسان به گیاهان دارویی و ارائه محصولات ارگانیک، جایگاه ویژه‌ای در سبک زندگی سالم دارند.
برخی از مهم‌ترین فواید این مراکز عبارت‌اند از:
عطارها می‌بایست برخی از تخصص‌ها و مهارت‌های لازم را برای اداره عطاری داشته باشند:
تمدن‌های باستانی درک عمیقی از خواص گیاهان، هم برای مصارف دارویی و هم برای ساخت عطر و رایحه داشتند.عطاری‌ها در آن دوران، مراکز مهم دانش گیاه‌شناسی و شیمی بودند.
مصریان باستان از اولین تمدن‌هایی بودند که به طور گسترده از گیاهان معطر و دارویی استفاده می‌کردند. قدیمی‌ترین شواهد به حدود 3500 سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. آن‌ها در معابد خود کارگاه‌هایی برایاستخراج عصاره گیاهان و ساخت روغن‌های معطر، پمادهای دارویی و بخور داشتند که هم در مراسم مذهبی و مومیایی کردنفراعنه و هم برای مصارف آرایشی و پزشکی به کار می‌رفت. معروف‌ترین ترکیبات آن‌ها شامل "کیفی" (Kyphi)، نوعی بخور مقدس با ترکیبی پیچیده از گیاهانی چونکندر، مر وسرو کوهی بود. اینعطاری‌های معبدی، در واقع اولین داروخانه‌ها و عطرسازی‌های سازمان‌یافته تاریخ به شمار می‌روند.
در تمدن دره سند، که قدمت آن به بیش از 3000 سال پیش از میلاد می‌رسد، شواهد باستان‌شناسی نشان‌دهنده استفاده پیشرفته از گیاهان دارویی و معطر است. متون کهن "وداها" و به‌ویژه "آیورودا" (علم زندگی)، دانش گسترده هندیان باستان در مورد خواص درمانی گیاهان را مستند کرده‌اند. عطاران یا "বৈদ্য" (Vaidya) در آن دوران، نه تنها به درمان بیماری‌ها با گیاهان می‌پرداختند، بلکه در تقطیر و استخراج اسانس‌های پیچیده از چوب صندل،یاس وگل رز برای مصارف عبادی و شخصی نیز مهارت داشتند. این مراکز، دانش گیاه‌شناسی را با فلسفه‌ای عمیق برای حفظ تعادل جسم و روح ترکیب می‌کردند.
دربین‌النهرین، لوح‌های گلی کشف‌شده به خط میخی که قدمتشان به حدود 2600 سال پیش از میلاد می‌رسد، دستورالعمل‌های دارویی و عطرسازی را ثبت کرده‌اند.بابلی‌ها وآشوری‌ها از روغنسدر، سرو و مر برای ساخت عطر و دارو استفاده می‌کردند. آن‌ها اولین کسانی بودند که روش‌های ابتدایی تقطیر را برای استخراج عصاره گیاهان به کار گرفتند. عطاران این دوره، که اغلبکاهنان بودند، نقشی کلیدی در جامعه داشتند و دانش خود را به صورت سینه به سینه یا بر روی اینلوح‌های گلی به نسل‌های بعد منتقل می‌کردند.
پیش از آنکه عطاری‌ها به شکل امروزی وجود داشته باشند، مرکز علمیگندی‌شاپور (جندی‌شاپور) در نزدیکی شهردزفول امروزی، به عنوان اولین و مهم‌ترین مرکزداروسازی سازمان‌یافته درتاریخ ایران شناخته می‌شود. این دانشگاه که در دورانساسانیان (قرن سوم تا هفتم میلادی) به اوج شکوفایی خود رسید، یک بیمارستان مجهز و یک دانشکده پزشکی داشت که در آن دانش پزشکی ایران باستان با علوم یونانی و هندی تلفیق شد. در دل این مجموعه، بخشی ویژه برای تهیه، شناخت و ترکیب داروهای گیاهی وجود داشت که عملاً پیشرفته‌ترینعطاریجهان در زمان خود بود. پزشکان و داروسازان گندی‌شاپور، که به آن‌ها «دروپ تخش» (Drup-takhsh) یا متخصص داروها گفته می‌شد، به صورت علمی به تحقیق بر روی خواص گیاهان و فرموله‌کردن داروها می‌پرداختند و این دانش را به نسل‌های بعدی و سپس به جهاناسلام منتقل کردند.
پس از اسلام، میراث علمی گندی‌شاپور به بیمارستان‌های بزرگ در شهرهای مهم ایران مانند ری، اصفهان و بغداد (که پایتخت خلافت و تحت نفوذ شدید دانشمندان ایرانی بود) منتقل شد. این بیمارستان‌ها دارای بخشی به نام «شربت‌خانه» بودند که معادل داروخانه‌های امروزی وعطاری‌های پیشرفته عمل می‌کرد. شربت‌خانه‌ها تحت نظر یک داروساز متخصص به نام «شربت‌دار» یا «صیدلانی» اداره می‌شدند و مسئولیت تهیه دقیق داروها بر اساسنسخه‌های پزشکان را بر عهده داشتند. به عنوان مثال،بیمارستان عضدی در بغداد و بیمارستان بزرگ شهر ری کهزکریای رازی در آن فعالیت داشت، دارای شربت‌خانه‌های بسیار مجهزی بودند که در آن‌ها انواع داروهای ترکیبی (معجون‌ها، شربت‌ها، حب‌ها و روغن‌ها) از منابع گیاهی، حیوانی و معدنی ساخته و به بیماران ارائه می‌شد.
در قرون طلایی اسلامی، حکیمان و پزشکان برجسته‌ای مانند محمد بن زکریای رازی (کاشف الکل و جوهر گوگرد) در شهر ری (قرن سوم و چهارم هجری)، نه تنها به طبابت می‌پرداختند بلکه خود داروسازانی برجسته بودند. مطب یا محل کار این حکیمان، یکی از اولین نمونه‌های «عطاری /مطب» شخصی محسوب می‌شود. رازی با دقت علمی بی‌نظیری به آزمایش خواص مواد مختلف می‌پرداخت و ابزارهای جدیدی برای تقطیر و استخراج عصاره گیاهان ابداع کرد. او در کتاب مشهور خود «الحاوی»، به تفصیل درباره خواص دارویی گیاهان و روش ساخت داروهای ترکیبی نوشته است. این مراکز شخصی، که هم محل ویزیت بیمار و هم کارگاه داروسازی بودند، نقش کلیدی در پیشبرد علم داروسازی و ثبت دانشگیاه‌درمانی داشتند و پایه‌های علمی حرفهعطاری را استحکام بخشیدند.
یک عطاری تخصصی فرآورده‌های گیاهی با سبد محصول متنوع (ادویه، گیاهان دارویی، روغن‌ها،عسل طبیعی و درمانی وعرقیات) و کنترل کیفیت پیش از عرضه هر محصول گیاهی و دارویی، آن را بررسی می‌کند. انبار مرکزیعطاری زادمهر در شهر تهران مستقر است و امکان ارسال زیر 24 ساعت در این شهر و در چند روز به سراسر ایران فراهم است؛ همچنین این سایت با دارا بودن نشان اینماد و ساماندهی در سایت خود، اعتبار اینترنتی خود را تحکیم بخشیده است. عطاری زادمهر نه تنها دروب‌سایت، بلکه دراینستاگرام هم به صورت رسمی فعالیت دارد. محصولات این عطاری همکاری با 60+پزشک متخصصطب سنتی را دارد و محصولاتی که ارائه می‌کند با تأیید این پزشکان و متخصصان است.[۵]
مجموعه‌ای که به‌صورت رسمی اعلام کرده آغاز فعالیتش با تولید گلاب و عرقیات درفین کاشان (1398) بوده و اکنون بیش از 800 قلم کالا از گیاهان کمیاب تا روغن‌ها و ادویه‌ها عرضه می‌کند؛ ارسال سراسری و طرح ارسال رایگان سفارش‌های بالای یک حد مشخص را نیز اطلاع‌رسانی می‌کند. در گزارش‌های خبری داخلی، مشکستان به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین عطاری‌های اینترنتی کشور معرفی شده و سابقهٔ فعالیت از حوالی 1397 ذکر شده است.
به‌عنوان یک فروشگاه اینترنتی متمرکز بر فرآورده‌های طب سنتی، در معرفی خود آغاز فعالیت از سال 1392 را ذکر می‌کند و تمرکز ویژه بر عرضهٔ محصولات «مورد تأییدحکیم دکترحسین روازاده» دارد؛ ویترین محصولات، طیفی از عرقیات، شربت‌های گیاهی و فراورده‌های مرتبط را شامل می‌شود.
محصولات عطاری بسیار متنوع‌اند و بسته به منطقه، فرهنگ و تخصص عطار ممکن است متفاوت باشند. در ایران، عطاری‌ها معمولاً ترکیبی از داروهای گیاهی، مواد خوراکی سنتی، و محصولات طبیعی را عرضه میکنند.[۶]
