طلوع خورشید یابرآمدن خورشید که به اشتباهطلوع آفتاب (آفتاب یعنینور خورشید) نیز گفته می‌شود، لحظه‌ای است که لبهٔ بالاییخورشید در بالای خطافق درشرق (خاور) پدیدار می‌شود. به آنشروق،[۱] و نیزشبگیر،سحرگاه،خورخیز یاخورخاست نیز گفته می‌شود.[۲]
طلوع را نباید باسحرگاه (سپیده) اشتباه گرفت، که هنگامی است کهآسمان شروع به روشن‌شدن می‌کند، اندکی پیش از آنکه خود خورشید نمایان شود، که باشفق پایان می‌گیرد. به دلیل اینکهشکست نور در جو باعث دیدن خورشید در حالی که هنوز در زیر افق است می‌شود، هر دوی طلوع وغروب از یک دیدگاه،خطای دید هستند.
اگرچه به نظر می‌رسد خورشید از افق «طلوع» می‌کند، اما در واقع این حرکت زمین است که باعث ظهور خورشید می‌شود. توهم یک خورشید متحرک ناشی از قرار گرفتن ناظران زمین در یکدستگاه مرجع چرخان است. این حرکت ظاهری باعث شد که بسیاری از فرهنگ‌ها، اسطوره‌ها و مذاهب نظریه مبتنی بر الگویزمین‌مرکزی داشته باشند، تا زمانی که ستاره‌شناسنیکلاس کوپرنیک در قرن شانزدهم نظریه خورشیدمرکزی خود را فرموله کرد.[۳]
معمارباکمینستر فولر عبارات «دید خورشید» و «آفتابگیر» را برای نشان دادن بهتر نظریه خورشیدمرکزی پیشنهاد کرد، اگرچه این اصطلاحات به زبان مشترک وارد نشده‌اند.[۴]
از دید نجومی، طلوع خورشید تنها برای یک لحظه رخ می‌دهد: لحظه‌ای که در آن اندام فوقانی خورشید مماس بر افق ظاهر می‌شود با این حال، اصطلاح طلوع خورشید معمولاً به دوره‌های زمانی قبل و بعد از این نقطه اشاره دارد:
گرگ‌ومیش، دوره‌ای در صبح که در طی آن آسمان در حال روشن شدن است، اما خورشید هنوز قابل مشاهده نیست. آغاز گرگ‌ومیش صبح راسحر نجومی می‌گویند.
دوره‌ای پس از طلوع خورشید که در طی آن هنوز رنگ‌های چشمگیر و اثرات جوی دیده می‌شود.
این نمودار از خورشید در طلوع (یا غروب خورشید) اثرات شکست اتمسفر را نشان می‌دهد.
مرحله طلوع خورشید که به طلوع کاذب معروف است در واقع قبل از رسیدن خورشید به افق اتفاق می‌افتد زیرااتمسفر زمین تصویر خورشید را می‌شکند. در افق، میانگین میزان شکست ۳۴دقیقه قوسی است، اگرچه این مقدار بر اساس شرایط جوی متفاوت است.[۵]
همچنین، برخلاف بسیاری از اندازه‌گیری‌های خورشیدی دیگر، طلوع خورشید زمانی رخ می‌دهد که اندام فوقانی خورشید، به جای مرکز آن، از افق عبور می‌کند. شعاع ظاهری خورشید در افق ۱۶ دقیقه قوسی است.[۵]
این دو زاویه با هم ترکیب می‌شوند تا طلوع خورشید را ایجاد کنند و زمانی رخ می‌دهد که مرکز خورشید ۵۰ دقیقه قوسی پایین‌تر از افق یا ۹۰٫۸۳ درجه از سرسو باشد.[۵]
در اواخر زمستان و بهار، طلوع خورشید همان‌طور که از عرض‌های جغرافیایی معتدل دیده می‌شود، هر روز زودتر رخ می‌دهد و به اولین زمان خود در نزدیکیانقلاب تابستانی می‌رسد. اگرچه تاریخ دقیق بر اساس عرض جغرافیایی متفاوت است. پس از این نقطه، زمان طلوع خورشید هر روز دیرتر می‌شود و در نزدیکیانقلاب زمستانی به آخرین زمان خود می‌رسد. انحراف بین تاریخ انقلاب و اولین یا آخرین زمان طلوع خورشید ناشی از گریز از مرکز مدار زمین و انحراف مداری آن است و با آنالما توصیف می‌شود که می‌توان از آن برای پیش‌بینی تاریخ‌ها استفاده کرد.
تغییرات در شکست اتمسفر می‌تواند زمان طلوع خورشید را با تغییر موقعیت ظاهری آن تغییر دهد. در نزدیکی قطب‌ها، تغییرات زمان روز مبالغه آمیز است، زیرا خورشید با زاویه‌ای بسیار کم از افق عبور می‌کند و بنابراین کندتر طلوع می‌کند.[۵]
محاسبه انکسار اتمسفر و اندازه‌گیری از لبه جلویی، میانگین طولروز را نسبت بهشب کمی افزایش می‌دهد. با این حال، معادله طلوع خورشید، که برای استخراج زمان طلوع و غروب خورشید استفاده می‌شود، از مرکز فیزیکی خورشید برای محاسبه استفاده می‌کند و از شکست اتمسفر و زاویه غیرِصفری که توسط دیسک خورشیدی فرورفته است، استفاده می‌کند.
ویدیوی زمان‌گریز از گرگ‌ومیش و طلوع خورشید درگیوویک، نروژ در فوریه ۲۰۲۱
نادیده گرفتن اثرات شکست و اندازه غیر صفر خورشید، هر زمان که طلوع خورشید رخ دهد، درمناطق معتدل همیشه در ربع شمال شرقی ازاعتدال بهاری تااعتدال پاییزی و در ربع جنوب شرقی از اعتدال پاییزی تا اعتدال بهاری است. طلوع خورشید تقریباً در شرق در اعتدال بهاری و پاییزی برای همه بینندگان روی زمین رخ می‌دهد. محاسبات دقیقآزیموت‌ها طلوع خورشید در تاریخ‌های دیگر پیچیده‌است، اما می‌توان آن‌ها را با دقت معقول با استفاده از آنالما تخمین زد.
شکل سمت راست با استفاده از روال هندسه خورشیدی[۷] به شرح زیر است:
برای عرض جغرافیایی معین و تاریخ معین، انحراف خورشید را با استفاده از محاسبه کنید،طول جغرافیایی و زمان ظهر خورشیدی به عنوان ورودی‌های روال.
زاویه ساعت طلوع خورشید را با استفاده از معادله طلوع خورشید محاسبه کنید.
زمان طلوع خورشید را محاسبه کنید، که زمان ظهر خورشیدی منهای زاویه ساعت طلوع خورشید بر حسب درجه تقسیم بر ۱۵ است.
از زمان طلوع خورشید به عنوان ورودی روال هندسه خورشیدی استفاده کنید تا زاویه آزیموت خورشیدی در طلوع خورشید را به‌دست آورید.
↑Zhang, T., Stackhouse, P.W., Macpherson, B., and Mikovitz, J.C., 2021. A solar azimuth formula that renders circumstantial treatment unnecessary without compromising mathematical rigor: Mathematical setup, application and extension of a formula based on the subsolar point and atan2 function.Renewable Energy, 172, 1333-1340. DOI:https://doi.org/10.1016/j.renene.2021.03.047
↑Zhang, T. , Stackhouse, P.W. , Macpherson, B. , and Mikovitz, J.C. , 2021. A solar azimuth formula that renders circumstantial treatment unnecessary without compromising mathematical rigor: Mathematical setup, application and extension of a formula based on the subsolar point and atan2 function.Renewable Energy, 172, 1333-1340. DOI:https://doi.org/10.1016/j.renene.2021.03.047
_%25D9%2588%25DB%258C%25DA%25A9%25DB%258C_%25D8%25AF%25D9%2588%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25AF%25D8%25A7%25D8%25B1_%25DB%258C%25D8%25A7%25D8%25AF%25D9%2585%25D8%25A7%25D9%2586_2018_02.jpg)
