بلدیهٔ شیراز در سال ۱۲۹۰ خورشیدی، در زمان استانداریمهدی‌قلی هدایت تأسیس شد.شهرداری شیراز به ۱۱ منطقهٔ مستقل شهری تقسیم شده و جمعاً مساحتی بالغ بر ۲۴۰ کیلومتر مربع را شامل می‌شود. نام شیراز در کتاب‌ها و سندهای تاریخی، با نام‌های مختلفی نظیر: «تیرازیس»، «شیرازیس» و «شیراز» به ثبت رسیده است. محل اولیهٔ این شهر در محلقلعهٔ ابونصر بوده است. شیراز در دورانبنی‌امیه به محل فعلی منتقل می‌شود و به بهای نابودیِشهر استخر — پایتخت قدیمیِفارس — رونق می‌گیرد. این شهر در دورانصفاری،آل بویه وزندیه، پایتخت ایران بوده است.
شیراز از دیرباز به واسطهٔ مرکزیت نسبی‌اش در منطقهٔزاگرس جنوبی و واقع‌شدن در یک منطقهٔ به نسبت حاصل‌خیز، محلی طبیعی برای مبادلات محلی کالا بین کشاورزان، یکجانشینان وعشایر بوده است. همچنین این شهر در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بندرهای جنوب مانندبندرعباس وبندر بوشهر قرار گرفته است. شیراز به سبب جاذبه‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و طبیعی فراوان، همواره گردشگران بسیاری را به سوی خود فرامی‌خواند. بیشینه مردم شیرازفارسی‌زبان هستند و بهلهجهٔ شیرازی سخن می‌گویند.
اولین اشاره به نام شیراز، بر روی لوح‌های گلیایلامی به ۲۰۰۰ سالپیش از میلاد بازمی‌گردد که در ژوئن ۱۹۷۰ در هنگام کندن زمین برای ساختکوره آجرپزی، در گوشهٔ جنوب غربی شهر یافت شده است. لوح‌های نوشته شده درایلام قدیم به شهری به نام تیرازیس اشاره دارد.[۶]با توجه به آواشناسی چنین برداشت می‌شود: تیراسیس یا سیراسیس،این اسم از نام سیراجیس درفارسی قدیم، گرفته شده است که بر اثر تغییر منظم صداها در زبانفارسی مدرن به شیراز تغییر نام داده است. نام شیراز بر روی سفال‌های پیداشده از ویرانه‌های دورهٔ ساسانی در سدهٔ دوم پس از میلاد نیز، رؤیت شده است. بر اساس نوشته‌های برخی از نویسندگان بومی، با توجه بهشاهنامه، نام شیراز از نام پسر سومین شاه جهان یعنیتهمورث مشتق شده است.[۷]در کاوش‌های باستان‌شناسی درتخت جمشید، به سرپرستیجورج کامرون در سال ۱۳۱۴ خورشیدی، به پیدایش خشت‌نبشته‌هاییایلامی انجامید که بر روی چند فقره از آن‌ها به قلعه‌ای به نام «تیرازیس» یا «شیرازیس» اشاره شده است.[۱][۸] همچنین مهرهایی مربوط به اواخرساسانی و اوایل اسلام در محلقصر ابونصر یافت شده است که حاوی نام «شیراز» است.[۹]ابن حوقل، جغرافی‌دان مسلمان سدهٔ چهارم هجری، وجه تسمیهٔ شیراز را شباهت این سرزمین به اندرونِ شیر می‌داند؛ چرا که به قول او عموماً خواربار نواحی دیگر بدان‌جا حمل می‌شد و از آن‌جا چیزی به جایی نمی‌بردند. براساس تحقیقات تدسکو، شیراز به معنای مرکز انگور خوب است. هرچند این نظر توسط پژوهشگران دیگر مانند بنونیست و هنینگ رد شده است.[۱۰]
طبق تاریخ ایران، چاپدانشگاه کمبریج، «سکونت دایمی در محل شهر شیراز شاید به دورانساسانی و حتی پیش از آن برسد. اما اولین اشاره‌های معتبر در مورد این شهر به اوایل دوران اسلامی بر می‌گردد.»[۱۱] به نوشته دانشنامهٔ اسلامی نیز شیراز شهری است بناشده در دوران اسلامی در محلی که از زمانساسانی یا احتمالاً پیش از آن سکونت‌گاه دایمی انسان بوده است.[۱۲]
به گفتهٔشاپور شهبازی در دانشنامهٔ ایرانیکا «این ادعا که شیراز اردوگاه مسلمانان بوده تا این‌که برادرزاده یا برادر حجاج ابن یوسف آن را در سال ۶۹۳ پس از میلاد به شهر تبدیل کرد، اثبات نشده است.»[۱۳]
جان لیمبرت، چنین جمع‌بندی می‌کند که هر چند تاریخ‌نگاران اسلامی بر این عقیده هستند که شیراز در سدهٔ اول هجری توسط عبدالملک مروان بنیان نهاده شده است، اما باید دانست که شهری با نامی نزدیک به نام شیراز پیش ازاسلام در محل یا نزدیک شهر وجود داشته است که نام خود را به شهر فعلی شیراز داده است. خصوصاً با توجه به اشاره‌ای کهحمدالله مستوفی داشته است.[۹] مستوفی درنزهت‌القلوب (۷۴۰ ق) معتبرترین روایت را این می‌داند که شهر شیراز را محمد برادر حجاج ابن یوسف به زمان اسلام تجدید عمارتش کرد.حمدالله مستوفی روایت دیگری هم آورده است که تجدید بنا بر دست عم‌زادهٔ حجاج محمد بن قاسم بن ابی عقیل صورت پذیرفته است.[۱۴]آثاریعیلامی (شامل یک سه‌پایه برنزی) مربوط به هزارهٔ دوم پیش از میلاد در جنوب شرقی شیراز یافت شده است. همچنین در تعدادی لوح‌هایعیلامی مکشوفه درپارسه (تخت جمشید) به کارگاه‌های مهمی در تی/شی-را-ایز-ایز-ایش (تیرازیس یا شیرازیس) اشاره می‌کند که بی‌شک همان شیراز امروزی است.[۱۳]
لیمبرت، شهبازی وآرتور آربری هر سه فهرستی از نشانه‌های متعددی از سکونت دایم در دشت شیراز و اطراف محل کنونی شیراز در دوران پیش از اسلام را ذکر کرده‌اند. مانند نگاره‌های سنگی مربوط به اوایلساسانی، اشارات موجود به دوآتشکده (به نام‌های هرمزد و کارنیان) و قلعه‌ای باستانی به نام شاه موبد و آثار کشف‌شده در قلعهٔساسانی در محل فعلیقصر ابونصر.[۹][۱۳][۱۵]
شهبازی می‌گوید که شواهد بالا چنین می‌نمایاند که شیراز تا پایان دورهٔساسانی شهری با جمعیتی عمده و احتمالاً مرکزی اداری بوده است.[۱۳] آرتور آربری چنین نتیجه می‌گیرد که بزرگی شیراز به هر اندازه بوده، این شهر در زمان داریوش زیر سایهٔپارسه و پس از حملهٔاسکندر مقدونی زیر سایهٔ شهر همسایه استخر بوده است.[۱۵]
همچنین نام شیراز همراه بخش اردشیر خوره دورهساسانی به مرکزیتفیروزآباد ذکر شده است و شیراز جزئی از آن بوده است.[۹][۱۵] اردشیر خوره یکی از پنج بخشی بوده است که استان فارسساسانیان را تشکیل می‌داده است.[۱۵] این اطلاعات در مهرهای ساسانی مربوط به اواخرساسانی و اوایل دوران اسلامی کشف شده در محلقصر ابونصر در شرق محل کنونی شهر شیراز به‌دست آمده است و لیمبرت چنین پیشنهاد می‌نماید که استحکامات موجود در محلقصر ابونصر همان قلعه تیرازیس یا شیرازیس یاد شده در لوح‌هایعیلامیپارسه است و بعدها پس از آن‌که شهر فعلی شیراز در نزدیک این قلعه بنیان نهاده شده، این شهر نام خود را از این قلعه در حوالی شهر به یادگار گرفته است.[۹]
باستان‌شناسانموزهٔ متروپولیتن نیویورک نیز با توجه به نتایج حفاری‌های خود در محلقصر ابونصر، این استحکامات و احتمالاً روستاهای اطراف را به عنوان محل شیراز پیش از اسلام پیشنهاد می‌کنند. آن‌ها گفته‌های بلخی در سده ۱۲ را نقل می‌کنند که می‌گوید: در محلی که شیراز کنونی وجود دارد، منطقه‌ای بوده است با چند قلعه در میان دشتی باز. آنان در مورد داستان بنیان نهاده‌شدن شهر جدید شیراز و انتقال آن به محل جدید چنین نظر می‌دهند که انتقال یک شهر در بسیاری جاهای دیگر مانندنیشابور وقاهره نیز اتفاق افتاده است. در این حالت پس از تحولات یا تغییراتی سیاسی، شهر به محلی در نزدیکی شهر قدیم منتقل شده و شهر قدیمی رها گشته تا به شهری حاشیه‌ای یا تلی از خرابه تغییر پیدا کند.[۱۶]
طبق روایتی سنتی بنای شیراز توسطتهمورث، از پادشاهانپیشدادی صورت گرفت و با گذشت زمان این شهر رو به ویرانی گذاشت.[۱۵][۱۷] همچنین طبق روایت سنتی دیگری در محل شهر شیراز شهری به نام فارس بوده است که برگرفته از نام فارس پسرماسور، پسر شِم، پسرنوح است.[۱۵]
استان فارسساسانیان شاملاستان فارس،یزد، حاشیهخلیج فارس و جزایر آن و بخشی ازخوزستان کنونی بود، و طی حملات اعراب بین سال‌های ۶۴۰–۶۵۳ میلادی که ازبصره سازمان‌دهی می‌شد به تسخیر درآمد. در آن زمان در محل شیراز کنونی شهری نبود.[۹] اما قلعه‌هایی در حوالی شیراز کنونی وجود داشت که در سال ۶۴۱ میلادی به تسخیر اعراب درآمد.[۱۸] در طی این دوران اعراب حملات متعددی از محل این قلعه به استخر تدارک دیدند.استخر، پایتخت فارس تا سال ۶۵۳ میلادی مقاومت کرد. «شهر اصلی فارس، استخر، پیوندهایی نزدیک با سلسلهساسانی و دینزردشتی داشتند. حکمرانان عرب می‌خواستند که مرکزی رقیب و اسلامی در قلمرو تازه فتح شده خود درست کنند.» هنگامی که اعراب شهر شیراز را بنیان نهادند، شهر را به‌گونه‌ای بنیان گذاشتند که بزرگ‌تر ازاصفهان باشد.[۹]
شهبازی می‌نویسد که به سبب قرار داشتن شیراز در محل تلاقی راه‌های منتهی بهیزد،کرمان،خوزستان،اصفهان وخلیج فارس، شیراز به پایگاه (سپاه مسلمانان) درفارس و مقر دولت و کارگزاران ارشد نظامی و اداری تبدیل شد و برای دو سده محل استقرار فرمانداران عرب فارس بود.[۱۳]هرچند تا دو سده شیراز زیر سایه شهر رقیب، استخر بود. اما به تدریج با اسلام آوردن ایرانیان و انحطاط شهراستخر، اهمیت شهر استخر به شیراز منتقل شد. از این دوران اطلاعات کمی در دسترس است ولی مشخص است که تا سده نهم میلادی شیراز دارای مسجد جامع نبوده است؛ یعنی تا زمانی کهصفاریان شیراز را پایتخت حکومت خود قرار دادند.[۹]
در سده چهارم و پنجمهجری قمری سلسلهٔآل بویهفارس، شیراز را به پایتختی برگزیدند و مساجد، قصرها، کتابخانه و کانال آب‌رسانی از رودخانه کر در آن بنا نمودند. در این دوران شیراز به بزرگ‌ترین شهر استان فارس (شاملیزد و سواحل شمالیخلیج فارس) تبدیل شده بود. آل بویه پیرو شیعه ۱۲ امامی بودند وشیعه را تبلیغ نموده و مراسمی مانندمحرم و عیدغدیر را پاس می‌داشتند. با این‌حال آل بویه سیاست‌مدارا و پذیرا بودن با سایر مذاهب مانند اهل سنت را در پیش داشتند. در زمان آن‌ها غیر مسلمانان مانندزردشتی‌ها مجبور نبودند که علامت مشخص‌کننده به تن داشته باشند یا در محله‌های خاصی زندگی کنند. در زمان آل بویه بازار شهر در هنگامجشن مهرگان ونوروز نورانی می‌شد و هنگامی که در سال ۳۶۹ هجری مصادف با ۹۸۰ میلادی مسلمانان شیراز علیهزرتشتیان به اغتشاش پرداختند، عضدالدوله لشکری برای تنبیه اغتشاش‌کنندگان به شیراز فرستاد.[۹]
اتابکان فارس (سَلغُریان) از نیمهٔ سدهٔ ۶ هجری (۱۲ میلادی) بر شیراز مستولی شدند. در دورهٔ آن‌ها شیراز شکوفا شد و بناهای متعددی نظیر مدرسه، بیمارستان، بازار اتابک ساخته شد. به تدبیر اتابکان در حملهچنگیز خان مغول، شیراز از تخریب و قتل‌عام در امان ماند چرا که حکمرانان سلغری، ابوبکر بن سعد به پرداخت مالیات به مغولان رضایت دادند. آخرین حکمران اتابک اَبِش بنت سعد بود که به همسری پسر هلاکوخان مغول درآمد. مهریه او بخشش خراج شیراز بود و بدین ترتیب اتابکان فارس در سال ۶۸۵ هجری (۱۲۸۷–۱۲۸۶ میلادی) منقرض شد.[۱۲] شیراز همچنین از قتل‌عامتیمور نیز در امان ماند زیراشاه شجاع مظفری، فرماندارفارس تسلیم شد.[۱۹] در سده سیزدهم میلادی، شیراز مرکزی پیشرو در علم و هنر بود. به‌خاطر تشویق حاکمان و وجود دانشمندان و هنرمند، این شهر توسط جغرافی‌دانان قدیمی دارالعلم نامیده می‌شد.[۱۹]
شیراز به‌سال ۹۰۹ هجری (۱۵۰۳ میلادی) به دستصفویه افتاد.شاه اسماعیل در راه توسعه تشیع رهبران مذهبی اهل سنت شهر را از دم تیغ گذرانید. در این دوران بناهای متعددی در شیراز مانند مدرسه خان، قصری در محل «میدان» و حصاری بدور شهر ساخت. شهر شیراز در دوران صفویه دو گروه رقیب را در خود جای داده‌بود. حیدری‌ها که پیروشیخ حیدر صفوی بودند و در شرق شهر سکنا داشتند و نعمتی‌ها که در غرب شیراز ساکن بودند و پیروشاه نعمت‌الله ولی بودند.[۱۲]
پس از حمله افغان‌ها به ایران و سقوطصفویه در سال ۱۷۲۲ میلادی، سپاه افغان در سال ۱۷۲۳ روانه شیراز شد. شیراز پس از نه ماه محاصره و تحمل قحطی تسلیم شد. گفته می‌شود طی این محاصره حدود ۱۰۰ هزار تن از مردم شیراز کشته شدند.نادرشاه توانست در سال ۱۷۲۹ شیراز را از دست افغان‌ها درآورد و خرابی‌های به بار آمده را ترمیم نماید. اما با شورش حکمرانان محلی در دورهافشاریان علیهنادرشاه، نادرشاه سپاهی را روانه شیراز کرد و شهر پس از چهار ماهمحاصره سقوط کرد. پس از این حمله بسیاری از مردم شیراز از دم تیغ گذشتند و دو کله مناره در اطراف شهر برپا شد و باغ‌های اطراف شیراز نابود شد.[۱۲]
کریم‌خان زند شیراز را در سال ۱۱۸۰ هجری قمری (۷–۱۷۶۶ میلادی) به‌عنوانپایتخت سلطنت خود برگزید. در این دوران شیراز رونقی دوباره یافت و بر جمعیت آن افزوده‌شد. شیشه ساخت شیراز به تمام ایران صادر می‌شد وشراب شیراز که عمدتاً توسط ارمنیان و یهودیان ساخته می‌شد از طریقخلیج فارس به بازارهند صادر می‌شد. در دوره کریم‌خان استادکاران و کارگران از سراسر ایران به شیراز آورده شدند.[۱۲] گفته شده است که تنها ۱۲٬۰۰۰ تن در ساختنخندق جدید دور شهر شرکت داشتند. به دستور کریم‌خان بناهای متعددی مانندارگ جدید شهر،بازار وکیل، دیوانخانه، توپ‌خانه، یک مسجد باشکوه و چند هزار مسکن برایلرها که در سپاه کریم‌خان بودند بنا شد. در آن زمان شیراز یازده بخش داشت که پنج تای آن‌ها بخش‌های حیدری، پنج تای آن‌ها نعمتی و یک بخش متعلق به یهودیان بود. پس از کریم‌خان، جانشینان وی موفق به حفظ سلسلهزندیه نشدند و پس از روی کار آمدنقاجارها،آقا محمد خان قاجار پایتخت را بهتهران منتقل نمود.[۱۲] در دورهقاجاریه،سید علی محمد باب در سال ۱۲۶۱ هجری قمری (۱۸۴۵ میلادی) در شهر شیراز شروع تبلیغ آیین خود نمود. او دستگیر و از شهر اخراج شد.[۱۲] در زماناشغال ایران در جنگ جهانی اول، شیراز از کانون‌های مبارزه با نیروهای خارجی بود وکمیته ملی حافظین استقلال ایران در این شهر فعالیت می‌کرد.[۲۰]
در اثر شیوعآنفلوآنزا در سال ۱۹۱۸ حدود ۱۰٬۰۰۰ تن از مردم شیراز جان خود را از دست دادند. شیراز از دوران صنعتی شدن زمانرضا شاه که در شهرهای مختلف ایران رخ داد، چندان بهره‌ای نبرد ولی پس ازجنگ جهانی دوم شیراز پیشرفت زیادی داشت.[۱۲] در سال ۱۳۵۳ خورشیدی شیراز از نظر بزرگی پس از شهرهای صنعتیتبریز واصفهان و شهر مذهبیمشهد قرار داشت. در سال‌های منتهی به انقلاب شیراز شاهد رشد خوبی بود. هر چند شیراز دیگر در سر شاهراه ترانزیت کالا از بندرهایخلیج فارس به داخل ایران راه نداشت، چون نقش سنتی بندربوشهر با ساخته شدن راه‌آهن سراسری به بندرهای دیگری انتقال یافته بود. با این حال مراکز آموزش عالی، پایگاه‌های نظامی و صنعت گردشگری رشد خوبی در این شهر داشت.[۹][۱۱]
به علت گازرسانی ازپالایشگاه گاز بیدبلند به مجتمع پتروشیمی شیراز، شهر شیراز یکی از اولین شهرهای گازرسانی‌شده در ایران بوده است. شرکت گازرسانی منطقه ۵ از سال ۱۳۴۲ در این شهر فعالیت داشته است که در اسفند ماه ۱۳۷۷ به شرکت گاز استان فارس تغییر نام یافت.[۲۲]
نقشهٔ آب و هوایی ایران؛ شهر شیراز در جنوب غرب کشور قرار گرفته و آب و هوای آن مدیترانه‌ای است.
شیراز، مرکزاستان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربیایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. اطراف شیراز را رشته‌کوه‌های نسبتاً مرتفعی به شکل حصاری استوار، احاطه کرده‌اند که از لحاظ سوق‌الجیشی و حفظ شهر اهمیت ویژه‌ای دارند.[۲۳][۲۴]این شهر از سمت غرب به کوهدراک، از سمت شمال به کوه‌هایبمو،سبزپوشان،چهل‌مقام وباباکوهی (ازرشته‌کوه‌های زاگرس) محدود شده است.
مختصات جغرافیایی شیراز عبارتست از ۲۹ درجه و ۳۶ دقیقه شمالی و ۵۲ درجه و ۳۲ دقیقه[۱۲] و ارتفاع آن از سطح دریا بین ۱۴۸۰ تا ۱۶۷۰ متر در نقاط مختلف شهر متغیر است.رودخانهٔ خشک شیراز رودخانهٔ فصلی است که پس از عبور از شهر شیراز به سمت جنوب شرقی حوضهٔ خود متمایل شده و بهدریاچه مهارلو می‌ریزد.[۱۲]
میانگین دما در تیر (گرم‌ترین ماه سال) ۳۰ درجهٔ سانتی‌گراد، در دی (سردترین ماه سال)، ۵ درجهٔ سانتی‌گراد، در فروردین ۱۷ درجهٔ سانتی‌گراد و در مهر ۲۰ درجهٔ سانتی‌گراد است و نیز میانگین سالانهٔ دما ۱۸ درجهٔ سانتی‌گراد است.[۲۵] میزان بارندگی سالیانهٔ شهر شیراز ۳۳۷٫۸ میلی‌متر است.[۲۶]
این دریاچه با ابعاد ۲۸ در ۱۵ کیلومتر و مساحت ۶۰۰ کیلومتر مربع درارتفاع ۱٬۴۶۱ متری از سطح دریا در ۲۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر شیراز و در باختردریاچه بختگان قرار گرفته است. دریاچه مهارلو خاوری‌ترین بخش جلگه شیراز است.[۳۰] مهارلو دارای آبی بسیار شور است و در فصل‌های خشکی یکی از کانسارهای بزرگ نمک ایران به‌شمار می‌آید. فرآوری نمک از این دریاچه توسط مجتمع استحصال نمک وابسته به پتروشیمی شیراز انجام می‌شود.[۳۱]
شیرازپایتخت فرهنگی ایران است.[۳۲] از میان شاعرهای بانویِ معروف ایران می‌توان ازجهان‌ملک خاتون که در شیراز می‌زیسته نام برد.[۳۳] شیراز به شهرشعر،شراب،باغ،نارنج وترنج وگل وبلبل معروف است. باغ در فرهنگ ایرانیان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و شیراز از قدیم به داشتن باغ‌های بسیار و زیبا مشهور بوده است. شیراز از دوران باستان باغ‌هایانگور فراوانی داشته و همین باعث شهرت جهانیشراب شیراز در دنیا شده است. امروزه بیشتر باغ‌های این شهر در شمال غرب آن و در مناطق قصرالدشت، کشن، چمران و معالی‌آباد واقع شده‌اند. تعدادی از باغ‌های شیراز از لحاظ تاریخی بسیار حایز اهمیت هستند و به‌عنوان مراکز مهم گردشگری به‌شمار می‌آیند. از معروف‌ترین این باغ‌ها می‌توان بهباغ ارم،باغ عفیف‌آباد،باغ دلگشا وباغ جهان‌نما اشاره نمود.[۲۱]
شهر شیراز در بین سال‌های ۱۳۴۷ تا ۱۳۵۷ محل برگزاریجشن هنر شیراز بود. این جشنواره در زمان خود بزرگ‌ترین رویداد فرهنگی در نوع خود در سطح جهان بود. این رویداد با هدف تشویق هنرهای سنتیایران و بالا بردن استانداردهای فرهنگی ایران تشکیل شده‌بود. همچنین این رویداد محلی بود برای گرد آمدن بزرگ‌ترین هنرمندان سنتی و مدرنایران و سراسر دنیا در رشته‌های مختلف هنری.[۳۴]
جشن هنر شیرازجشنواره‌ای از هنر نمایشی و موسیقی بود که از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۶ در پایان تابستان هر سال در شهر شیراز وتخت‌جمشید برگزار می‌شد. این جشنواره زیر نظر دفتر مخصوصفرح پهلوی و با مدیریتفرخ غفاری اجرا می‌شد. از این جشنواره هنری به عنوان جنجالی‌ترین جریان فرهنگی و هنری در تاریخ معاصر ایران یاد می‌شود، و در جهان به عنوان یکی از رادیکال‌ترین جشنواره‌های مخلوط از هنرهای گوناگون و فرهنگ‌های شناخته می‌شود.[۳۵]
یک مکتبنگارگری ایرانی است. مغول‌ها تمامی ایران را تصرف کردند به جز شیراز که خود تسلیم شد. این مسئله باعث شد که در طی حکومت مغولان، در شیراز یک حکومت محلی شیرازی شکل بگیرد و این مسئله باعث پیدایش مکتب نگارگری شیراز شد که ازمکتب تبریز بسیار بیشتر به مایه‌های ایرانی و شیوهٔ کهن نقاشی ایرانی نزدیک است. از آثار مکتب شیراز می‌توان بهشاهنامه طوپقاپوسرای (۷۳۱ ه.ق)،شاهنامه قوام‌الدین حسن وزیر (۷۴۱ ه.ق) ومونس الاحرار محمد بن بدر (۷۴۲ ه.ق) اشاره کرد.[۳۶]
مکتب شیراز دوم
به مجموعه‌ای هنری که از اواخر سده هشتم هجری در شیراز و خصوصاً دوره تیموری تولید شده‌اند گفته می‌شود. پس از فروپاشی حکومت مغولان در سال ۷۷۱ ه.ق توسط تیمور، مکتب شیراز ادامه یافت و تأثیراتی را از مکتب تازه تأسیسجلایری هم دریافت کرد. از آثار این دوره گلچین اسکندر سلطان (۸۱۴ ه.ق)، شاهنامهٔ ابراهیم سلطان (۸۲۳ ه.ق) وخاوران نامهٔابن حسام با نگارگری فرهاد (۸۸۱ ه.ق) است. در دورانتیموریان (سده۹ ه.ق) و حضوراسکندر سلطان وابراهیم سلطان در شیراز زمینه برای بروز دوباره ویژگی‌های دیداریمکتب شیراز اول (سده۸) فراهم شد.[۳۷]
با بررسی‌هایشورای جهانی صنایع دستی در بهمن ۱۳۹۸ شیراز به فهرست یونسکو برای شهرهای جهانی صنایع دستی افزوده شد.مجموعهٔ وکیل از مهم‌ترین مجموعه بناهای عمومیزندیه در این شهر است که امروزه می‌توان در بازار آن از انواع صنایع دستی‌های شیراز بازدید کرد. آثار صنایع دستی این شهر دارای تنوع بسیاری است و نمی‌توان آن را شهری تک‌رشته‌ای در این حوزه معرفی کرد. تولید محصولات صنایع دستی در تمامی این رشته‌های با رعایت شاخصه‌های کیفیت، اصالت، پیشینهٔ تاریخی، مرغوبیت، نوآوری و خلاقیت نشان از توجه خاص هنرمندان وصنعتگران این شهر از به هنرهای دستی و پیوند عمیق تولیدات دست‌ساز در این منطقه با حیات فردی و اجتماعی مردمان آن دارد.[۳۸]
با تصویبشورای شهر شیراز و تأییدمجلس شورای اسلامی روز میانی بهار، ۱۵اردیبهشت به نامروز شیراز نام‌گذاری شده است. به همین مناسبت، همه ساله برنامه‌های ویژه‌ای از طرف شهرداری شیراز، در این روز برگزار می‌گردد. به عنوان مثال در سال ۱۳۸۹ هجری خورشیدی برای اولین بار درایران ۱۲بالون هوای داغ به‌طور هم‌زمان بر فراز آسمان شیراز به پرواز درآمدند. به مناسبت هفته شیراز بالن‌هایی از کشورهای مختلف اروپایی توسط بالن‌سواران حرفه‌ای با حضور شهروندان شیرازی در آسمان شیراز پرواز کردند. بالن‌ها از ۲ منطقهاستادیوم ورزشی حافظیه ودانشگاه علوم پزشکی شیراز برخاسته و پس از پروازی تقریباً ۲ ساعته بر فراز شهر شیراز، در نقاط مختلف فرود آمدند.
در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ خورشیدی انجام گرفت، شهر شیراز با ۱۷۰٬۶۵۹ تن جمعیت ششمین شهر پرجمعیت ایران بود. در سرشماری سال ۱۳۵۵ خورشیدی این شهر با پیشی‌گرفتن برآبادان به پنجمین شهر پرجمعیت ایران تبدیل شد؛ و تا سرشماری سال ۱۳۷۵ خورشیدی همین جایگاه را در اختیار داشت. در آخرین سرشماری انجام‌گرفته در سال ۱۳۸۵ خورشیدی،کرج با رشد سریع خود بر شیراز پیشی گرفت.[۴۰]
براساس سرشماری عمومی نفوس ومسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرستان شیراز در این سال بالغ بر ۱٬۸۶۹٬۰۰۱ تن بوده است که از این تعداد ۹۴۲٬۴۴۴ تن مرد و ۹۲۶٬۵۵۷ تن زن بوده‌اند. همچنین تعداد خانوارهای ساکن این شهر، ۵۶۷٬۵۶۷ خانوار بوده است که از این تعداد ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ تن در شهر شیراز زندگی می‌کنند.[۴۱][۴۲]
شیراز دارای یک جامعه برجسته یهودی است که جمعیت آن‌ها تا ۶ هزار نفر نیز برآورد شده است؛ گرچه بیشتر آن‌ها در دهه‌های اخیر بهآمریکا واسرائیل مهاجرت کرده‌اند.[۴۸] یهودیان در شیراز در گذشته درمحله جودها (کلیمیان) ساکن بودند و امروزه دارای ۱۷ کنیسه در نقاط مختلف شهر هستند کهکنیسه ربیع‌زاده بزرگ‌ترین آن‌هاست.[۴۹] این شهر در کنار تهران واصفهان یکی از معدود شهرهای ایران با جمعیت قابل توجه یهودی و بیش از یک کنیسه فعال است.
شیراز پس از تهران،یزد وکرمان میزبان بزرگ‌ترین گروهزرتشتیان ایران است. زرتشتیان شیراز در گذشته در میان اقلیت‌های مذهبی این شهر از جایگاه خاصی برخوردار بودند. آن‌ها از زمان اسلام آوردن بیشینه اهالی شهر تا حدود دوره صفویه بزرگ‌ترین اقلیت دینی شیراز به‌شمار می‌رفتند اما امروزه از نظر جمعیت کوچک‌ترین آن‌هایند.[۵۰] امروزه یکآتشکده در شیراز فعال است که آیین‌هایمزدیسنا در آن برگزار می‌شود.[۵۱]
مردم شیراززبان فارسی را بالهجه شیرازی تکلم می‌کنند. لهجه شیرازی دارای ۲۳ همخوان /P/ , /b/ , /f/ , /v/ , /t/ , /d/ , /k/ , /g/ , /q/ , /c/ , /j/ , /s/ , /z/ , /s/ , /z/ , /m/ , /n/ , /l/ , /r/ , /h/ , /x/ , /?/ , /y/ و ۹ واکه ساده /a/ , /a:/ , /e/ , /e:/ , /o/ , /o:/ , /a/ , /i/ , /u/ و ۵ واکه مرکب /y/ , /ay/ , /ou/ , /ey/ , /ow/ است و ساخت هجایی آن cvc(c) است. تحقیقات در مورد وضع حاضر لهجه شیرازی نشان می‌دهد که در میان شیرازیان میزان آشنایی با این لهجه در سنین بالاتر بیشتر است. در میان بانوان میزان آشنایی زنان خانه‌دار و در میان مردان، کسانی که کار آزاد دارند آشنایی بیشتری با این لهجه دارند.[۵۵] ظهور دو شاعر بزرگ فارسی نو،حافظ وسعدی، باعث تأثیرپذیری تمام جنبه‌های زندگی مردم شیراز از عصر مغول به پس از آثار این شاعران شد. به‌گونه‌ای که باعث افول گویش پیشین مردمان این شهر و حکم‌فرما شدنفارسی نو در این شهر شد.[۱۲]
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارششورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در شیراز به قرار زیر بود:[۵۶]
در سال ۱۳۷۴ در پروژه بین الحرمین ۷ هکتار از بافت تاریخی شیراز که متشکل از ۸۷ خانه تاریخی، مسجد و مدرسه تاریخی بود تخریب شد. هم‌اکنون نیز تصمیم بر این است که تحت همان پروژه ۵۷ هکتار دیگر بدون در نظر گرفتن آثار و بناهای ارزشمند تاریخی تخریب و جایش را به پاساژهای تجاری بدهد.[۶۰]
چشمه‌های طبیعی موجود در اطراف شیراز هم از جهت آب‌درمانی و هم از جهت جذب گردشگر برای صنعت گردشگری استان فارس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند و صنعت گردشگری این استان را رونق می‌بخشند.[۶۲]
مقبرهامام‌زادگان متعددی که در شیراز وجود دارد، در طول سده‌ها ساختار اجتماعی و اقتصادی این شهر را شکل داده است. گفته می‌شود که در زمانمأمون خلیفهٔ عباسی، تعدادی از فرزندان و نوادگانموسی بن جعفر – امام هفتمشیعیان – به شیراز پناه آورده بودند. برطبق روایت‌های مختلف، آنان به مرگ طبیعی درگذشتند یا توسط حاکم عباسی کشته شدند. پس از سال‌ها تعدادی از این مزارها شناسایی شدند و زیارتگاه شیعیان قرار گرفتند. برخی از این امامزادگان -همچونعلی بن حمزه- در دورهٔآل بویه شناسایی شدند؛ ولی برای بعضی دیگر – مانندشاه‌چراغ – حدود چهارصد سال زمان لازم بود تا توسط حکمرانانسَلغُری شیراز شناسایی شوند. شناسایی بیشتر این مزارها بیش از آن‌که براساس شواهد و سندهای تاریخی باشد، بر مبنای احادیث و روایات اسلامی بوده است.[۹]
سرانه فضای سبز در شیراز در سال ۱۳۸۷ برابر با ۱۲٫۷ متر مربع به ازای هر تن است.[۷۰] هم‌اکنون در شهر شیراز ۱۱۸پارک فعالیت می‌کنند که این تعداد شامل ۴۸ پارک شهری و ۷۰ پارک محله‌ای است که از این جهت مساحت کل پارکها در شیراز ۲٬۱۷۰٬۵۵۰ متر مربع است که از این میزان ۱۲۸٬۰۴۴ متر مربع متعلق به پارکهای محله‌ای و ۲٬۰۴۲٬۵۰۶ متر مربع متعلق به پارکهای شهری است و همچنینپارک آزادی با ۲۰۴٬۱۹۱ متر مربع مساحت بزرگ‌ترین پارک شیراز محسوب می‌شود.[۷۱][۷۲]
پارک کوهستانی دراک یکی از بزرگ‌ترین بوستان‌های ایران است که در شهر شیراز و در دامنه کوهدراک در شمال غرب این شهر قرار دارد. فاز اول این بوستان در تابستان ۱۳۹۶ گشایش یافت. در این پارک مسیر مناسب‌سازی شده‌ای برای پیمایش کوه وجود دارد. همچنین هوای تمیز پارک و چشم‌انداز زیبایی که از کوه دراک به شهر و طبیعت اطراف آن دیده می‌شود که یکی از جاذبه این پارک است[۷۳][۷۴][۷۵]
نمایشگاه بین‌المللی شیراز بزرگ‌ترین مرکز نمایشگاهی در جنوبایران است.[۷۶]این نمایشگاه در فضایی بالغ بر ۷۶۰٬۰۰۰ متر مربع در شمال غرب شیراز در شهرک گلستان تأسیس گردیده است. نمایشگاه بین‌المللی شیراز هم‌اکنون دارای فضایی به میزان ۱٫۷ کیلومتر مربع به‌صورت ۶ سالن سرپوشیده و سه سالن در حال ساخت و فضای باز نمایشی به میزان ۳٬۰۰۰ متر مربع است.[۷۶]
شهر شیراز تعداد ۱۷ موزه را در خود جای داده است که از میان آن‌ها می‌توان به موزه‌هایی همچونموزه قاجار که به نمایش اشیاء زمان قاجار می‌پردازد،موزهٔ تاریخ طبیعی و تکنولوژی که به نمایش گونه‌های جانوری، گیاهی وزمین‌شناسی می‌پردازد،موزه پارس که به نمایش اشیاء سفالی از هزاره‌های پیش از میلاد تا دوره قاجاریه می‌پردازد وموزه عفیف‌آباد که به نمایش سلاح‌های گوناگون دوره صفویه تا دوره پهلوی می‌پردازد اشاره کرد.[۷۸][۷۹]
شهر شیراز مجموعاً دارای ۱۳۱ مهمان‌پذیر و مهمان‌سرا ثبت شده[۸۰] و همچنین ۳۴هتل[۸۱] است که از این تعداد، هتل‌هایشیراز، پرسپولیس، زندیه،چمران، پارس و هما پنج ستاره،[۸۲][۸۳][۸۴][۸۵] ۲۶ هتل چهار، سه، دو و یک ستاره و ۴هتل آپارتمان است.[۸۱][۸۲]
در طول تاریخ شیراز به واسطه مرکزیت نسبی‌اش در منطقه زاگرس جنوبی و واقع بودن در یک منطقه به نسبت حاصل‌خیز به محل طبیعی برای مبادلات محلی کالا میان کشاورزان و یکجانشینان و عشایری مانندقشقایی تبدیل گشته بود. همچنین این شهر در مسیر راه‌های تجاری داخل ایران به بندرهای جنوب مانندبوشهر بوده است که این نقش با احداث شبکه راه‌آهن به بندرهای دیگر ایران کمرنگ شده است. مرکزیت ادارای و نظامی این شهر نیز باعث رونق شهر در طول تاریخ بوده است. در دهه‌های اخیر این صنعت گردشگری به رونق این شهر افزوده است.[۱۱]
شهرک صنعتی بزرگ شیراز صنایع کوچک و بزرگ بسیاری را در خود جای داده است. شیراز جایگاه بودن کارخانجات الکترونیکی متعددی از جمله صنایع مخابراتی و الکترونیک ایران (صاایران)،زیمنس،ITMC وتکصا است. صنایع فناوری اطلاعات از بزرگ‌ترین صنایع این شهر به‌شمار می‌رود که با شهرهای بزرگی در زمینهٔ تبادل صنایع فناوری اطلاعات در جهان مانندمونیخ وبرلین (در زمینهٔ کارخانجات زیمنس) در ارتباط است.[۸۶][۸۷]
شیراز مرکزاستان فارس وشهرستان شیراز است. به عنوان یک مرکز سیاسی و اداری، نهادهای دولتی و قضایی استان هماننداستانداری فارس و ادارات کل در شیراز واقع شده‌اند. همچنین مقر سازمان‌های فرااستانی در منطقه جنوب کشور و تعدادی سازمان بین‌المللی از جملهپایگاه استنادی علوم جهان اسلام نیز در شیراز قرار دارند.[۸۸]
شیراز ۴ نماینده در مجلس شورای اسلامی دارد.[۸۹] ادارهٔ شهر نیز توسطشهرداری شیراز انجام می‌شود. شهردار شیراز توسطشورای شهر شیراز انتخاب شده و این شورا بر عملکرد شهرداری نظارت و برای ادارهٔ شهر قانون‌گذاری می‌کند. شهر شیراز به لحاظ اداری به۱۱ منطقهٔ شهرداری تقسیم شده است.
شیراز سومین شهر ایران بود که پس ازتبریز وتهران نهاد شهرداری در آن تأسیس شد.[۹۰][۹۱] شهرداری شیراز در سال ۱۲۹۰ خورشیدی،[۹۲] در زمان استانداریمهدی‌قلی هدایت تأسیس شد. شهرداری آن زمان بلدیه نامیده می‌شد و حبیب‌الله حاجی قوام به عنوان نخستین رئیس بلدیه، توسط انجمن بلدیه، در همان سال انتخاب شد. او به‌همراه شش کارمند و کارگر، خدمات شهرداری را در شیراز آغاز کرد. با به قدرت رسیدن رضا شاه، دولت نقش مهم‌تری در بلدیه‌ها پیدا کرد. پس از تصویب نظامنامهٔ بلدیه در سال ۱۳۰۹، تأمین منابع مالی برای شهرداری راحت‌تر شد.[۹۳]
شورای اسلامی شهر شیراز، شورایی مرکب از ۱۳ تن است که با رای مستقیم مردم شهر شیراز، انتخاب می‌گردند. این نهاد وظیفه تصمیم‌گیری در مورد امور مربوط به شهرداری شیراز را داراست.
نقشه کشورهایی که از/به فرودگاه بین‌المللی شیراز پرواز دارند
شیراز دومین شهر ایران پس ازتهران بود که دارای فرودگاه بین‌المللی شد. این فرودگاه در دوران سلطنتمحمدرضا شاه پهلوی با نامفرودگاه بین‌المللی شیراز تأسیس شد که پس از پیروزی انقلاب اسلامی به‌نام «فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب» تغییر نام داد. فرودگاه شیراز پس ازفرودگاه امام خمینی مجهزترین فرودگاه در سطح کشور محسوب می‌گردد. در حال حاضر فرودگاه بین‌المللی شهید دستغیب شیراز با دارابودن دستگاه‌های کمکناوبری مدرن و کارآمد از قبیل دستگاهرادار PSR-SSR که یکی از پیشرفته‌ترین رادارهای دنیا است و همچنین دستگاه‌های NDB - DME - DVOR و ILS یکی از فرودگاه‌های ایمن و مجهز در سطح کشور بوده و پذیرای تمامی تایپ‌های پروازی است و به لحاظ سیستم‌هایهواشناسی، ارتباطی و رادیویی از تجهیزات پیشرفته و قابل اطمینان برخوردار است. فرودگاه شیراز در اسفندماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به جمع چهار فرودگاه خودگردان کشور پیوست.
خبر افتتاحراه‌آهن شیرازاصفهان در ۱۳ خرداد سال ۱۳۸۸ خورشیدی توسط رسانه‌های خبری منتشر شد.[۱۱۵]مدت کوتاهی پس از افتتاح اینراه‌آهن معلوم شد که اینراه‌آهن به صورت نیمه‌تمام و ناقص اجرا شده و با عبور اولینقطار از روی آن بسیاری ازریل‌ها در هم شکسته‌اند.[۱۱۶][۱۱۷] از آن زمان تا شهریورماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی، به علت آماده نبودنایستگاه راه‌آهن شیراز شیراز برای سوار و پیاده کردن مسافران از ایستگاه موقتی درشهر جدید صدرا استفاده می‌شد.[۱۱۸][۱۱۹]ایستگاه راه‌آهن شیراز شیراز که اکنون یکی از بهترین ایستگاه‌های راه‌آهن کشور محسوب می‌شود در مهرماه سال ۱۳۹۰ خورشیدی به بهره‌برداری کامل رسید و از آن زمان تمامیقطارها از ایستگاه اصلی حرکت می‌کنند.[۱۲۰][۱۲۱]
چهار باب پایانهٔ مسافربری برون‌شهری در نزدیکی به ابتدای ۴ محور اصلی خروجی شهر قرار دارند. شهرداری شیراز در سال ۱۳۶۳ خورشیدی اولین پایانهٔ متمرکز خود را با نام «پایانهٔ شهید کاراندیش» مطالعه، طراحی و به اجرا درآورد که در دی‌ماه ۱۳۶۶ خورشیدی به بهره‌برداری رسید. «پایانهٔ شهیدمدرس» در شرق شیراز و «پایانهٔامیرکبیر» در جنوب غرب این شهر نیز پس از احداث و تجهیز در اردیبهشت‌ماه ۱۳۷۵ خورشیدی، به‌طور هم‌زمان به بهره‌برداری رسیدند. همچنین «پایانهٔ غیرمتمرکز سپیدان» جهت سرویس‌دهی به بخش‌های شمال غربی شهر شیراز از سال ۱۳۷۵ خورشیدی شروع به فعالیت کرده است.[۱۲۴]
شیراز از اولین شهرهایایران است که دارای شرکت واحد اتوبوسرانی درون‌شهری شده است. سازمان اتوبوسرانی شیراز و حومه در سال ۱۳۴۵ خورشیدی تأسیس گردید. در آن سال ۱۰ دستگاه اتوبوس به صورت نقد و اقساط از شرکت «ایران ناسیونال» خریداری شد و تعداد ۱۰ تن راننده، ۴۰ تن کمک راننده، ۵۰ تن بلیت‌فروش و ۱۰ تن تعمیر کار و بازرس، کارکنان شرکت واحد بودند. حقوق روزانهٔ هر راننده به‌صورت تمام وقت (۶ صبح تا ۱۰ پس ازظهر) مبلغ ۱۶۰ ریال و هر تن کمک راننده و بلیت‌فروش ۸۳ ریال تعیین شده‌بود. با اتوبوس‌های خریداری شده، خط‌های یک، دو و سه راه‌اندازی شدند که این امر با استقبال مردم روبه‌رو گردید. از ابتدای سال ۱۳۸۰ خورشیدی، سازمان اتوبوسرانی شیراز در امر واگذاری اتوبوس‌ها به بخش خصوصی اقدام نموده است؛ به‌طوری‌که هم‌اکنون بیش از ۹۰ درصد از این ناوگان به بخش خصوصی واگذار گردیده است.[۱۲۵]
متروی شیراز به عنوان سومین سامانه قطار شهری در ایران پس ازمترو تهران ومترو مشهد شناخته می‌شود. شبکه و خطوط مترو شیراز پس از خطوط مترو تهران دومین خطوط بزرگ مترو در کشور را دارا است و پس از تکمیل، در افق بلند مدت قرار است سالانه بیش از دویست میلیون سفر را پشتیبانی کند.[۱۲۶]
عملیات ساختخط ۱ متروی شیراز در سال ۱۳۸۱ از غرب شیراز (میدان احسان) آغاز گردید. فاز اول این خط در تاریخ ۲۰ مهر ۱۳۹۳ و فاز دوم آن در تاریخ ۳۱ مرداد ۱۳۹۶ افتتاح شد و این خط هم‌اکنون به صورت کامل از میدان احسان تا میدان الله (گلسرخ) در مجاورتفرودگاه شهید دستغیب شیراز فعال است.[۱۲۷] عملیات ساختخط ۲ متروی شیراز در سال ۱۳۹۰ آغاز گردید. فاز یک خط ۲ در سه ایستگاهقهرمانان،امیرکبیر وامام حسین در ۱۹ بهمن ۱۴۰۱ به بهره‌برداری رسید.[۱۲۸] و در ادامه ایستگاه‌هایشهدای عادل‌آباد،[۱۲۹]دولت ورحمت نیز در سال ۱۴۰۲ افتتاح شدند.[۱۳۰] عملیات اجرایی و ساخت خط‌های۳ وخط ۴ نیز آغاز شده است.[۱۳۱]
شیراز دارای بیش از ۱۲٬۰۰۰ تاکسی از انواع مختلف است که بخش بزرگی از حمل و نقل مسافران درون‌شهری این شهر را برعهده دارد. این رقم براساس سهم سفر در شهر شیراز ۱٬۸۴ و جمعیت ۱٬۲ میلیون تنی نزدیک به ۴۰ درصد از سفرهای درون‌شهری را عهده‌دار است.[۱۳۲]
انواع مختلف تاکسی که در شیراز فعالند عبارتند از: تاکسی درون‌شهری (زرد، سبز و سفید)، تاکسی موقت، تاکسی تلفنی، تاکسی سرویس مدارس، تاکسی فرودگاه، تاکسی ترمینال، تاکسی خطوط ویژه و تاکسی بی‌سیم. البته سواری‌های مسافربر شخصی نیز اقدام به جابه‌جایی مسافر می‌کنند که به‌دلیل استفاده از سهمیهٔ سوخت مربوط به آن، بخش بزرگی از آن‌ها شناسایی شده و تحت نظارت سازمان تاکسیرانی قرار گرفته‌اند.[۱۳۲]
چنددانشگاه مهم ایران در شیراز قرار دارند. مهم‌تریندانشگاه آندانشگاه شیراز است که شامل دانشکده‌هایمهندسی،علوم،کشاورزی،دامپزشکی،ادبیات و علوم انسانی،هنر ومعماری،حقوق وعلوم سیاسی وعلوم تربیتی وروان‌شناسی می‌شود.[۱۵۵]دانشگاه شیراز با تأسیسدانشکده فنی با هدف آموزش متخصصان علوم پزشکی با یک برنامه چهار ساله در سال ۱۳۲۵ تأسیس شد.در ابتدا مؤسسه عالی بهداشت نامیده شد، در سال ۱۳۲۹ به یکدانشکده پزشکی تبدیل شد. در سال ۱۳۳۲ آموزشکده پرستاری نمازی و دانشکده‌های کشاورزی و هنر و علوم تأسیس شد. با افزودن دانشکده مهندسی و دانشکده دامپزشکی در سال ۱۳۳۳، به وضعیت دانشگاه ارتقاء یافت و دانشگاه پهلوی نامیده شد. سپس دانشکدهدندان‌پزشکی در سال ۱۳۴۸، دانشکده تحصیلات تکمیلی و کالج الکترونیک در سال ۱۳۴۸، و دانشکده‌های حقوق و آموزش در سال ۱۳۴۹ به دانشگاه اضافه شدند.[۱۵۶]
↑«لغتنامه دهخدا». وبگاه لغتنامه دات کام.بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۸ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در۱ اسفند ۱۳۸۷.
↑۱۱٫۰۱۱٫۱۱۱٫۲W B Fisher, Ilya Gershevitch, John Andrew Boyle, Ehsan Yarshster, R. N. Frye, Peter Jackson, Peter Avery, Laurence Lockhart, Gavin Hambly, Charles Melville (۱۹۶۸)،The Cambridge history of Iran (ویراست reissue)، Cambridge University Press،شابک۰-۵۲۱-۰۶۹۳۵-۱نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (رده)
↑حمدالله مستوفی،نزهت‌القلوب به کوشش محمد دبیرسیاقی، قزوین انتشارات حدیث امروز ۱۳۸۱.
↑۱۵٫۰۱۵٫۱۱۵٫۲۱۵٫۳۱۵٫۴۱۵٫۵Arthur John Arberry (۱۹۶۰)،Shiraz; Persian city of saints and poets (ویراست illustrated)، Original from the University of Michigan,University of Oklahoma Press، ص. ۳۱–۲
↑H. E. Winlock, Walter Hauser, Joseph M. Upton (۱۹۳۳–۱۹۳۴)، «فصل کتاب»،The Persian Expedition، The Metropolitan Museum of Art، ص. ۳–۲۲نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (رده)
↑Conder, Josiah (1827),Persia and China(به انگلیسی), Printed for J. Duncan{{citation}}: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (link) , p. 339
↑البته بلاذری از تاریخ نویسان مسلمان صاحب کتاب فتوح البلدان معتقد است شیراز از نواحی اردشیر خره (از نواحی مهم فارس) بود است و مسلمانان آن را با تعهد پرداخت خراج و در پناه مسلمانان بودن اهل آن‌ها گشودند او می‌گوید:بنا شد کسی که می‌خواهد از شهر بیرون رود و خراج نپردازد، آزاد باشد، و هیچ‌یک از مردم کشته یا به غلامی گرفته نشوند (نعمت‌الله صفری فروشانی، درآمدی بر صلح‌نامه مسلمانان با ایرانیان در آغاز فتح ایران، مجله تاریخ اسلام، شماره۲)
↑Firuza Abdullaeva، «Jahān-Malik Shīrāzī»،Poets and Poetry، Encyclopedia of Women & Islamic Cultures
↑Don Rubin (۲۰۰۱)،The World Encyclopedia of Contemporary Theatre:Asia/Pacific، به کوشش مصحح Don Rubin. (ویراست illustrated)، Taylor & Francis، ص. ۲۰۰،شابک۰-۴۱۵-۲۶۰۸۷-۶
↑نورجهان راستی عمادآبادی، بررسی واژه‌ها و اصطلاحات لهجه شیرازی از دیدگاه زبانشناسی اجتماعی و تطبیقی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان، ۱۳۷۵
↑فهرست نویسی پیش از انتشار کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران * شماره شابک ملّی:۲۸۹۰۶۹۰ *عنوان و نام پدیدآورنده:طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی)
↑"Twinnngs". Nicosia Municipality. Archived fromthe original on 21 May 2009. Retrieved17 November 2009.
↑"Archived copy"(به فارسی). Shiraz Municipality. 10 May 2016. Archived fromthe original on 2018-04-18. Retrieved14 May 2016.{{cite web}}: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (link)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.svg)
