شکم‌پایان (Gastropoda) یکی ازرده‌های جانوری از شاخهٔنرم‌تنان هستند.ردهٔ شکم‌پایان، پس ازحشرات، از نظر تنوع بزرگ‌ترین ردهٔ جانوری است.
به آنها به این خاطر شکم‌پا گفته می‌شود که قسمت زیرین و نسبتاً طولانی بدن آنها ماهیچه‌هایی قوی دارد که «راه رفتن» آنها با همین ماهیچه‌ها انجام می‌شود. شکم‌پایان تنها نرم‌تنانی هستند که در خشکی هم زندگی می‌کنند.
تاریخ سنگواره‌ایِ شکم‌پایان بهکامبرین پسین می‌رسد. در ردهٔ شکم‌پایان ۶۱۱ خانواده وجود دارد که ۲۰۲ خانواده منقرض شده و تنها از طریق بازمانده‌های سنگواره‌ها شناخته شده‌اند.[۱] امروزه بین ۶۰هزار تا ۸۰هزار گونه حلزون و لیسهٔ زنده شناسایی شده‌اند.[۲]کالبدشناسی،رفتار،تغذیه، وتولید مثل شکم‌پایان، از گروه تا گروه، تفاوت‌های زیادی دارد و عمومیت دادن برخی ویژگی‌ها به همهٔ آنها مقداری دشوار است.
جانوران شکم‌پا به‌طورکلی در زیرِ تن خود دارایماهیچه‌های دراز و نیرومندی هستند که به کمک آنها به‌آرامی جابجا می‌شوند.صدف شکم‌پایان، مانند دیگر نرم‌تنان، دارای یک پوشش نازک پروتئینی و آلی در بیرون است که در زیر آن لایهٔ ستبری ازکربنات کلسیم در شبکه‌ای نازک از پروتئین‌ها جا دارد.
برپایهٔ چگونگی چرخش پوستهٔ شکم‌پایان به چپ یا راست، آنها را می‌توان شناسایی و جدا نمود. به هر گونه بیشتر پوسته‌ها به‌سوی راست چرخش دارند. شکم‌پایان تنها نرم‌تنانی هستند که می‌توانند تن خود را درون پوسته ۱۸۰ درجه بچرخانند.
از ویژگی‌های مهم کالبدشناسی حلزون‌ها فرایندی به نام تابیدگی (torsion) است که در زمان رشد آنها روی می‌دهد. در این فرایند، تودهٔامعا و احشای آنها به هنگام رشد، ۱۸۰ درجه به یک طرف می‌چرخد، به‌طوری‌کهمقعد جانور کمابیش در بالای سر آنها قرار می‌گیرد. این فرایند با روند پیچ‌خوردگی صدفحلزون تفاوت دارد و این دو پدیده‌هایی جداگانه هستند. تابیدگی در همهٔ شکم‌پایان دیده می‌شود، اما شکم‌پایانپشت‌آبشش (opisthobranch) در درجات مختلف مقداری واتابیدگی ثانویه از خود نشان می‌دهند.[۳][۴]باور بر این است که علت وجود تابیدگی در بدن حلزون ایجاد توانایی برای به درون کشیده شدن بهتر بدن در صدف به هنگام احساس خطر است.
شکم‌پایان سرهایی مشخص دارند که بر روی آنها دو یا چهار شاخک حسی و چشم قرار دارد. شکم آنها به‌عنوان پا استفاده می‌شود و به همین خاطر «شکم‌پا» نام دارند. جلویی‌ترین بخش پای آنها «پیش‌پا» (propodium) نام دارد و کارکرد آن پس‌زدن رسوبات به هنگام خزیدن جانور بر روی زمین است. به صدفِلارویِ شکم‌پا «پیشین‌صدف» (protoconch) گفته می‌شود.
شکم‌پایان تک‌پایه (monoecious) یا دوپایه (dioecious) هستند وبازآوری جنسی دارند.دستگاه گوارش آنها از دهان آغاز و بعد ازچینه‌دان،معده،روده با مجرای دفعی پایان می‌یابد. آنها همچنین دارایغده‌های بزاقی و گوارشی ویژه‌ای هستد که برخیآنزیم‌هایگوارشی در آنها ساخته می‌شوند.
جانوران این رده درصورت داشتنپوسته، پوسته‌ای معمولاً پیچ‌خورده دارند. بر اثر پیچ‌خوردگی، بدن آنها تقارن خود را از دست داده است. بعضی تک‌جنسی یاهرمافرودیت هستند.
شکم‌پایان طیف وسیعی از زیستگاه‌های آبی و خشکی را برای زندگی انتخاب می‌کنند، از گودال‌های عمیق اقیانوس‌ها گرفته تا بیابان‌ها. برخی از شناخته‌شده‌ترین شکم‌پایان، حلزون‌ها و راب‌های خشکی‌زی هستند. تعدادی هم درآب‌های شیرین زندگی می‌کنند، اما بیشتر گونه‌های نام‌گذاری‌شده در محیط‌های دریایی زندگی می‌کنند.
پراکندگی شکم‌پایان در سراسر جهان است، از مناطق نزدیک بهقطب شمال و جنوب تامناطق گرمسیری. آنها تقریباً به هر نوع زیستگاهی روی زمین سازگار شده‌اند و تقریباً در هر محیط ممکن ساکن شده‌اند.
در زیستگاه‌هایی که کلسیم کربنات کافی برای ساختن یک صدف محکم وجود ندارد، مانند برخی از خاک‌های اسیدی در خشکی، گونه‌های مختلفی از راب‌ها و همچنین برخی حلزون‌ها با صدف‌های نازک و شفاف، که بیشتر یا به‌طور کامل از پروتئین کونچیولین تشکیل شده‌اند، یافت می‌شوند.
حلزون‌هایی مانند Sphincterochila boissieri و Xerocrassa seetzeni با شرایط بیابانی سازگار شده‌اند. برخی دیگر از حلزون‌ها در گودال‌ها، نزدیک منافذ گرمابی اعماق دریا، در درازگودال‌های اقیانوسی در عمق ۱۰ هزار متری زیر سطح دریا، در موج‌های کوبنده سواحل سنگی، غارها و بسیاری از مناطق متنوع دیگر زندگی می‌کنند.
شکم‌پایان می‌توانند به‌طور تصادفی توسط سایر حیوانات، مثلاً پرندگان، از یک زیستگاه به زیستگاه دیگر منتقل شوند.
↑Bouchet P. & Rocroi J. -P. (Ed.); Frýda J. , Hausdorf B. , Ponder W. , Valdes A. & Warén A. 2005.Classification and nomenclator of gastropod families. Malacologia: International Journal of Malacology, 47(1-2). ConchBooks: Hackenheim, Germany.ISBN3-925919-72-4. 397 pp.vliz.be
↑Kay, A. (1998). "Class Gastropoda". In Beesley, P. L. ; Ross, G. J. B. ; Wells, A. (ed.).Mollusca: The Southern Synthesis. Fauna of Australia. CSIRO Publishing. pp. 565–604.ISBN0-643-05756-0.{{cite book}}:Unknown parameter|coauthors= ignored (|author= suggested) (help)نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست ویراستاران (link)
↑Brusca, R. C. (2003). "Phylum Mollusca".Invertebrates. Sinauer Associates, Inc. pp. 701–769.ISBN0-87893-097-3.{{cite book}}:Unknown parameter|coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
.jpg)
_(2999358117).jpg)
_(4309322782).jpg)
_(3063441884).jpg)
_(3000195752).jpg)
_(4947706383).jpg)
.jpg)
_(4631972937).jpg)
