شکلِ آب (انگلیسی:The Shape of Water) فیلمی آمریکایی در ژانرفانتزی تاریک ورمانتیک[۳][۴] به کارگردانیگییرمو دل تورو است که در سال ۲۰۱۷ اکران شد. فیلمنامه این فیلم توسط خود دل تورو وونسا تیلور به رشته تحریر درآمدهاست.[۳][۴] از جمله بازیگران فیلم میتوان بهسالی هاوکینز،مایکل شنون،ریچارد جنکینز،داگ جونز،مایکل استولبارگ واکتاویا اسپنسر اشاره کرد. داستان فیلم در سال ۱۹۶۲ و در شهربالتیمور اتفاق میافتد و وقایع زنی لال بنام الیسا را دنبال میکند که در آزمایشگاهی دولتی به عنوان نظافتچی کار میکند. با ورود موجود دوزیست عجیبی به آزمایشگاه، رابطهای عاشقانه بین الیسا و آن موجود شکل میگیرد که این سبب آغاز ماجراهایی پر از خطر برای او میشود.
نخستین نمایششکل آب در طیهفتاد و چهارمین جشنواره فیلم ونیز بود.[۵] فیلم مورد تحسین و استقبال منتقدان قرار گرفت و دل تورو در نهایت توانست جایزهشیر طلایی را از آن خود کند.[۶]فیلم همچنین درجشنواره بینالمللی فیلم تورنتو ۲۰۱۷ نیز اکران شد.[۷]شکل آب تحسین گسترده منتقدان و تماشاگران را در پی داشته و منتقدان قلم داستانی، کارگردانی، موسیقی، جلوههای ویژه و بازیسالی هاوکینز را ستودند.[۸] بسیاری از منتقدانشکل آب را حتی ازهزارتوی پن نیز که اکثراً به عنوان بهترین فیلم دل تورو شناخته میشود، اثر بهتر و پویا تری دانستند.[۹]شکل آب در مجموع ۱۷۳٫۲ میلیون دلار در سراسر جهان فروش کرد در حالی که تنها ۱۹٫۵ میلیون دلار خرج ساختنش شده بود.
سال ۱۹۶۲ در شهربالتیمور، الیسا زن جوانی است که به علت آسیبی که در دوران کودکی از ناحیه گردن دیده، توانایی حرف زدن خود را از دست داده و با زبان اشاره با دیگران ارتباط برقرار میکند. الیسا به عنوان نظافتچی در یک آزمایشگاه دولتی و فوق پیشرفته کار میکند. الیسا از زندگی خود چندان راضی نیست. او با کسی ارتباط خاصی ندارد و لحظات آرام و صمیمی را تنها با دو نفر تجربه میکند:همسایه خود گیلز که پیرمردی هنرمند و همجنسگرا است و زلدا که زنی آفریقایی-آمریکایی و همکار او در آزمایشگاه است. با ورود موجود عجیب دو زیستی به آزمایشگاه اوضاع برای الیسا عوض میشود. کسی که مسئول تحقیق بر روی این موجود است شخصی بنام سرهنگ ریچارد استریکلند میباشد که فردی خشن و جدی است. الیسا در طی حضور متعددش در محل نگهداری موجود که درون مخزن آبی نگهداری میشود با او ارتباط برقرار کرده به مرور رابطهای عاشقانه بین این دو شکل میگیرد. الیسا که در طی اتفاقاتی متوجه میشود سرهنگ قصد کشتن این موجود را دارد تصمیم به فراری دادن او میگیرد. تصمیمی که جان خودش و عزیزانش را با خطر بزرگی رو به رو میکند…
نمایی از شخصیت گیلمن در فیلمموجودی از باتلاق سیاه که دل تورو ایده اصلیشکل آب را از آن الهام گرفتهاست.
ایده اولیهشکل آب اولین بار وقتی به ذهنگیرمو دل تورو رسید که او در سال ۲۰۱۱ در حال صحبت کردن با دنیل کاروس برای ساخت فیلمی فانتزی/عاشقانه بود.[۱۵]دل تورو همچنین هنگام نوشتن فیلمنامه از فیلم کوتاهی بنام «فضای بین ما» (محصول سال ۲۰۱۵)[۱۶] و رمان «خانم کالیبان» الهام گرفت. دل تورو همچنین از فیلمموجودی از باتلاق سیاه به عنوان مهمترین منبع الهامش در ساخت فیلم نام برد. دل تورو میگوید وقتی این فیلم را در زمان بچگی دیده تصویر موجودی که از آب بیرون میآید از ذهنش خارج نشدهاست.[۱۷] در اصل ایده اولیه دل تورو این بود که فیلم موجودی از باتلاق سیاه را به شیوه خودش بازسازی کند و فیلمی بسازد که از نگاه هیولا وقایع را نشان بدهد اما این تصمیم با مخالفت استودیو رو به رو شد.[۱۸]
دل تورو کمی در ایدههایش تجدید نظر و فیلمنامه را بازنویسی کرد. او وقایع داستان را از زمان حال به سال ۱۹۶۲ و دوران جنگ سرد برد زیرا به نظرش بیننده اینگونه بهتر با داستان کنار میآمد. دل تورو در این باره میگوید: «این از آن داستانهای جن و پری است که اگر به مخاطب بگویی در دهه ۶۰ اتفاق افتاده او کمی با گارد باز تر به تماشای فیلم مینشیند و بیشتر به داستان و شخصیتها توجه میکند و این چیزی است که من دنبالش بودم. من میخواستم تماشاگر به جای اینکه به این فکر کند که اینجای فیلم با عقل جور در نمیآید به شخصیتها توجه کند.»[۱۹]
دل توروشکل آب را اثر ویژه و شخصی خود میداند. او در گفتگویی باایندیوایر در این باره گفتهاست: «این فیلم برای من یک فیلم حال خوب کن است. من ۹ فیلم ساختم و در همه آنها ترسها و رویاهای کودکی ام را به تصویر کشیدم اما این اولین بار است که من در فیلمم به عنوان یک بزرگسال به داستان نگاه کردم. این فیلم در مورد چیزهایی است که برای من به عنوان یک بزرگسال مهم و حتی نگرانکننده است. دارم دربارهٔ اعتماد، عشق پنهان، سکس و جایی که قرار است برویم صحبت میکنم. اینها چیزهایی نیست که من وقتی ۹ یا ۱۰ ساله بودم نگرانشان بوده باشم.»[۲۵]
الکساندر دسپلا وظیفه ساختموسیقی فیلم را برعهده گرفت. این اولین همکاری بین دسپلا و دل تورو میباشد. موسیقی متن فیلم با استقبال بالایی همراه شد و دسپلا برای ساخت آن جوایز متعددی همچون گلدن گلوب و اسکار دریافت کرد.[۲۶]جدا از موسیقی متنی که دسپلا برای فیلم ساخت، از تعدادی ترانه کلاسیک نیز در فیلم استفاده شد که این ترانهها همراه با موسیقی متن اصلی فیلم در غالب یک آلبوم در تاریخ ۱ دسامبر ۲۰۱۷ در دسترس عموم قرار گرفت.
فیلم در طول سه هفتهانتشار محدود خود ۴٫۶ میلیون دلار فروخت.شکل آب اکران گسترده خود را از تاریخ ۲۲ دسامبر ۲۰۱۷ همراه با فیلمهایی همچونکوچک کردن،آوازخوان حرفهای ۳،پدران جایگزین وتاریکترین لحظات شروع کرد و ۳ میلیون دلار در آخر هفته خود بلیط فروخت.[۲۷]شکل آب در ۷۲۶ سالن سینما اکران شده بود.[۲۸]فیلم در چها روز آغازین کریسمس ۲۰۱۸، ۴ میلیون دلار دیگر نیز به فروش خود اضافه کرد. تا اواخر مارس ۲۰۱۸،شکل آب ۶۲٫۸ میلیون دلار در آمریکا و کانادا و ۱۱۰٫۵ میلیون دلار نیز در دیگر نقاط دنیا فروش کرد و در نهایت مجموع فروش خود را به ۱۷۳٫۲ میلیون دلار رساند.[۳]
راتن تومیتوز گزارش کرد که ۹۲٪ منتقدان نسبت بهشکل آب نظر مثبتی داشتهاند که این درصد از روی ۲۷۲ نقد بهدست آمده که در مجموع نمره بسیار خوب ۸٫۴/۱۰ را نصیب فیلم میکند. نظر کلی منتقدان راتن تومیتوز میگوید: «شکل آب گیرمو دل تورو از لحاظ بصری جزو بهترین هاست به همراه داستانی جذاب و هیجان انگیز و حضور درخشان سالی هاوکینز در نقش اصلی.»[۲۹]در سایتمتاکریتیک نیز، فیلم موفق شد نمره ۸۶/۱۰۰ را بگیرد که این میانگین از روی ۵۱ نقد بهدست آمدهاست که به معنای «تحسین جهانی» است.[۳۰]
بن کرول،منتقدایندیوایر به فیلم امتیاز کامل داد و دربارهاش نوشت: «شکل آب از زیباترین کارهای دل تورو است. یک اثر قدرتمند احساسی از کسی که در سرگرم کردن تماشاگر و تفریح کردن با داستانهایش استاد است.»[۳۱]پیتر ترورس دررولینگ استون ۳/۵ ستاره از ۴ ستاره داد. او کارگردانی دل تورو و فیلمبرداری فیلم ستود و در بخشی از نقد خود نوشت: «با اینکه فیلم را سراسر شکنجه و عذاب فرا گرفته اما این رابطه عاشقانه غیرمعمول بین دو شخصیت داستانی است که ما را مجذوب فیلم میکند. دل تورو خالق این جهان عجیب است و به شخص هیچ ایدهای دربارهٔ اینکه او چگونه توانسته چنین دنیایی را خلق کند ندارم.»[۳۲]هالی بانت در مینهسوتا دیلی نظر مثبتی دربارهٔ فیلم داشت و نوشت: «نسبت به بقیه فیلمهای دل تورو،شکل آب حساسیت کمتری نسب به تعریف داستان خود دارد اما با این حال فیلم ظریف و هیجان انگیز است.»[۱۹] منتقد ریکس رید اما نظر منفی دربارهٔشکل آب داشت. او تنها ۱ ستاره از ۴ ستاره به فیلم داد و فیلم را خستهکننده و تکراری دانست.[۳۳]
شکل آب در مراسمها و جشنوارههای مختلف سینمایی نامزد و برنده چندین جایزه شد که از جمله آنها میتوان بهجایزه گلدن گلوب بهترین کارگردانی و جایزه بفتای بهترین موسیقی متن اشاره کرد.
در فوریه ۲۰۱۸، وکیل دارایی پائول زیندل (نمایشنامهنویس آمریکایی که در مارس ۲۰۰۳ درگذشت) دردادگاه ناحیهای ایالات متحده آمریکا، از گیرمو دل تورو و دنیل کاروس به عنوان کارگردان وتهیهکننده فیلم به اتهام سرقت ادبی شکایت کردند. دلیل اصلی شکایت که دوازده صفحه جزئیات را شامل میشد، ادعا میکرد که ایده اصلی داستانی، شخصیتها، عناصر و درون مایه داستانیشکل آب از یکی از نمایشنامههای زیندل بنام «بگذار زمزمه تو را بشنوم» کپی شدهاست. زیندل این نمایشنامه را در سال ۱۹۶۹ نوشت و داستان آن دربارهٔ زنی بود که در آزمایشگاه به عنوان نظافتچی کار میکند و سعی میکند یک دلفین را که بر روی آن آزمایشهای غیرانسانی انجام میشود را از آزمایشگاه فراری دهد. در شکایت جزئیات زیادی مطرح شدهاست که ادعا میکندشکل آب یک «سرقت ادبی واضح» است.[۳۵]
گیرمو دل تورو بعد از آگاهی از این اتفاق، اتهام سرقت ادبی را به شدت رد کرد و گفت: «من هرگز این نمایشنامه را نخوانده یا نمایش آن را ندیدهام. پیش از ساختشکل آب یا حتی هنگام ساخت نیز حتی یک نفر در مورد این نمایشنامه به من چیزی نگفت و من اطلاعی از آن نداشتم.»کمپانی سازنده فیلم، یعنی فاکس سرچلایت نیز همچون دل تورو این اتهام را رد کرد و آن را یک «کمپین ننگین» برای ضربه زدن به موفقیت فیلم دانست. در اعلامیه ای که فاکس سرچلایت منتشر کرد، میخوانیم: «مطرح شدن این اتهام آن هم در زمان رایگیری آکادمی برای مراسم اسکار فقط یه اقدام شیطنت آمیز است تا به فیلم و شرکت ما آسیب بزند. ما قطعاً در این مورد از خودمان دفاع میکنیم و خیلی واضح اعلام میکنیم که فیلمی اصیل ساختهایم.»[۳۶]