| شمشک | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | تهران |
| شهرستان | شمیرانات |
| بخش | رودبارقصران |
| سال شهرشدن | ۱۳۹۱ |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۲۶۰۰ متر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | مهدی ساوه شمشکی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۲۱ |
| وبگاه | |
شمشک ، نام شهری دربخش رودبارقصران شهرستانشمیراناتاستان تهران است.
مردم شمشک دربندسر بهگویش قصرانیزبان مازندرانی صحبت می‌کنند.[۱]حسین کریمان در جلد دوم کتابقصران کوهسران آورده است: منطقه قصران باستانی شامل مناطق لاوشان، فشم، دربندسر، گاجره و روستاهای کوهپایه‌ای توچال تا مناطق غربی رودخانه جاجرود. زبان عمومی مردم قصران لهجه‌ای از زبان باستانی پهلوی است که زبان طبری یامازندرانی، که از ریشهٔ زبانهای دیرین ایرانی است، و عربی و اندکی ترکی، بدان درآمیخته و از زبان دری نیز در قرون اسلامی تأثیر یافته است، و هر چه از ری به مازندران نزدیک تر شوند بر میزان لهجهٔ مازندرانی به همان نسبت افزوده می‌شود، چنان‌که در لهجهٔمیگون وشهرستانک ولالان وزایگان وروته وگرمابدر و شمشک ودربندسرزبان و لهجهٔ مازندرانی غلبه دارد.[۲]
هئیت دولت بنا به پیشنهادوزارت کشور و به استناد ماده (۱۳) قانون تعاریف و ضوابطتقسیمات کشوری -مصوب ۱۳۶۲ - در آبان ماه سال ۱۳۹۱ شهر شمشک را تصویب کردند که بنا بر این مصوبه روستاها، مزارع و مکان‌هایسفیدستان،شمشک بالا،شمشک پایین،دربندسر،درود وجیرود از توابعدهستان رودبار قصرانبخش رودبار قصرانشهرستان شمیرانات با یکدیگر ادغام و از این پس به عنوان شهر شمشک شناخته می‌شود.[۳]
رسوبات زغال‌دار ایران با نام گروه زغال‌دار شمشک و نای بند (سازندهای شمشک و نای بند) از دیدگاه زمانی ازتریاس بالایی آغاز و تا ژوراسیک میانی ادامه دارد. محدودهٔ گسترش این رسوبات، شمال و مرکز وغرب ایران را دربر می‌گیرد.
حوضه‌های زغالی ایران در دو بخش بزرگزمین‌شناسی ایران یعنی البرز وایران مرکزی گسترش دارند. این حوضه‌های زغالی، اغلب در محیط‌های زمین ساختیِ فعال و عموماً ناودیسی تشکیل شده‌اند. سنگ‌های دربرگیرندهٔ زغال سنگ‌های این حوضه‌ها،کنگلومرا،ماسه سنگ، شیل، سیلت و ماسه سنگ آهکی است. زغال سنگ‌های البرز عموماً درسازند شمشک و زغال سنگ‌های ایران مرکزی عموماً درسازند نای بند با سنتریاس فوقانی تا ژوراسیک زیرین تشکیل شده‌اند. رسوبات زغال‌دار حوضهٔ البرز، اغلب از نوع تخریبی هستند و رسوبات حوضه ایران مرکزی بیشتر تحت تأثیر رسوبات دریایی قرار گرفته‌اند. ویژگیِ عمومی زغال سنگ‌های این حوضه‌ها آن است که این زغال سنگ‌ها اغلب از نوع گازدار، گازدار چرب تا چرب هستند. این زغال سنگ‌ها از نظر تجاری اغلب از نوع کُک شو و کمتر از نوعِ حرارتی هستند.
براساس سوابق موجود با تأسیس وزارت صناعت و فلاحت در سال ۱۳۰۹ و آغاز احداث کارخانجاتقندسازی وسیمان و ذوب فلزات، موضوع اکتشاف و گشایش معادنزغال‌سنگ برای تأمین مواد اولیه و انرژی این صنایع مطرح و فعالیت‌های معدنی برای تولید زغال‌سنگ در سال ۱۳۱۳ با گشایش معادن زغال‌سنگ شمشک و گاجره و لالون و الیکا در دامنهٔ جنوبی البرز و معادن چشمه گل دراستان خراسان و هجدک در کرمان آغاز و در سال ۱۳۱۶ همزمان با عقد قرارداد کارخانه ذوب آهن کرج با کنسرسیوم دماگ/کروپ آلمان، اکتشافات جدید به منظور تأمین ۲۵۰ هزار تن زغال‌سنگ مورد نیاز این پروژه آغاز گردیده است. به علت وقوعجنگ جهانی دوم این فعالیت‌ها به نتیجه نرسید لذا تولیدزغال سنگ در کشور در سال ۱۳۱۶، فقط در حدود سالیانه ۱۳۳ هزار تن انجام شد.
تحقیق و اکتشاف سیستماتیک بر روی منابع زغال‌سنگ ایران از سال ۱۳۴۵ و به منظور تأمین نیازکارخانه ذوب آهن اصفهان و پیش‌بینی تهیهزغال سنگ برای فازهای بعدی توسعهٔ این کارخانه آغاز شد. وسعت نواحی زغال خیز ایران حدود یکصد هزارکیلومتر مربع است. میزان ذخایر زغال‌سنگ این نواحی در ۶۵۰ میلیون تن ذخیرهٔ قطعی و ۱۲۰۰ میلیون تن ذخیرهٔ احتمالیزغال سنگ کک شو و حدود ۳۰۰۰ میلیون تن ذخیرهٔ احتمالیزغال سنگ حرارتی برآورد شده است.معادنزغال سنگ شمشک سبب اشتغال ساکنان شمشک و محله‌های مجاور نظیر میگون، جیرود در این معادن گردید.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه بیستم مرداد ماه ۱۳۰۷ شمسی به تصویبمجلس شورای ملی رسید.
ماده واحده - برای استخراج معادنزغال سنگ شمشک و ساختن راه شمشک به تهران برای حمل زغال و همچنین برای مخارج و حقوق اداره کل معادن وزارت مالیه مجاز است تا مبلغ دویست هزار تومان از محل عایدات انحصار قند و شکر به وزارت فواید عامه کارسازی دارد.تبصره - وزارت مالیه مکلف است بودجه اداره معادن وزارت فواید عامه را که از محل مذکور فوق می‌پردازد از محل صرفه جویی بودجه کل وزارت فواید عامه در سال ۱۳۰۷ تأمین نماید.[۴]
یکی از معادن دولتی در شمشک در سال ۱۳۳۹ بعلت انتشار گاز منفجر گشت و تعداد ۲۱ تن از کارکنان معدن در این انفجار جان خود را از دست دادند. بسیاری از مردم منطقه از این اتفاق به‌عنوان تلخ‌ترین حادثه صد سال گذشته شمشک یاد می‌کنند.[۵]
مهندس عبدالمجید وکیل که دوران کاراموزی خود را در معدن شمشک می‌گذراند در گزارش‌های خود بارها از احتمال انفجار معدن به علت کشیدن سیگار توسط کارگران در قسمت‌های گازدار هشدار داده بود. مهندس نصراله محمودی استاد کاراموزی ایشان بارها این گزارش‌ها را به مقامات مسئول داده بودند و حتی کپی این گزارش‌ها به رئیس معدن هم رسیده بود.[۶]
در حال حاضر تنها از دو معدن بزرگ در کشور فسفات استخراج می‌شود یکی معدن فسفات اسفوردی در ۳۵ کیلومتری شمال‌شرقیشهرستان بافق و دیگری جیرود در ۴۵ کیلومتری شمال‌شرق پایتخت.فسفات آسفوردی با منشأیآذرین به دلیل بالا بودن عیار و روباز بودن معدن (هزینه استخراج کم) و قیمت تمام شده ۳۰ دلار به ازای هر تن، اقتصادی برآورد شده و طرح فسفات آسفوردی جهت احداث کارخانه تغلیظ در سال ۱۳۶۸ تشکیل شد.
در سال‌های بین ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ شمسی ادارهطرق و شوارع اقدام به احداث راه ماشین رو بین تهران و شمشک نمود. جاده اصلی که از زردبند شروع و تا دیزین ادامه دارد، درزمان پهلوی اول با نقشهدکتر حسابی و صرفاً جهت بهره‌برداری از زغال‌سنگ شمشک تعمیر و تعریض و ساخته شد.[۷][۸]
