شتر، که در فارسی اُشتُر نیز گفته می‌شودجانوری نشخوارکننده از راستهٔجفت‌سم‌سانان و از خانوادهٔشتران است که دارای تودهچربی مشخصی به‌نام «کوهان» در پشت خود است. شترها از دیربازاهلی شده‌اند و به‌عنواندام برای تهیهٔغذا (شیر وگوشت) ومنسوجات (الیاف ونمد ازمو) مورد استفادهٔبشر هستند. شترها ازجانوران کار وباربر هستند که مخصوصاً برای زندگی در زیستگاه‌هایبیابانی مناسب هستند و وسیله‌ای حیاتی برای حمل و نقل مسافران و بار در این‌گونه مناطق هستند. اکنون تنها سهگونه از شتر باقی‌مانده است.شتر یک‌کوهانه ۹۴ درصد وشتر دوکوهانه ۶ درصد از جمعیت شتر جهان را تشکیل می‌دهد.شتر دوکوهانه وحشی نیز یک گونهٔ جداگانه است و تعداد بسیار کمی از آن باقی مانده و اکنونبه‌شدت در معرض خطر انقراض است.[۷]
شتر از جانورانی است که با محیط‌های خشک و بی‌آب و علف وصحرا سازگار شده است و می‌تواند آب و هوای گرم و خشک،بی‌آبی و کم‌خوراکی را تحمل کند. این جانور می‌تواند در بیابان زندگی کند و علاوه برعلف‌ها ازبوته‌ها ودرختچه‌های گوناگون صحرایی و کویری و حتی از بوته‌های تلخ، شور وخاردار تغذیه کند.
این جانوران، دارای مجموعه‌ای از سازگاری‌های فیزیولوژیکی هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد در مدت طولانی بدون هیچ منبع خارجیآب مقاومت کنند.[۱۱]شتر یک‌کوهانه حتی در شرایط بسیار گرم می‌تواند هر ۱۰ روز یک بار آب بنوشد و می‌تواند تا ۳۰ درصد از تودهٔ بدن خود را در وضعیت کم‌آبی از دست بدهد.[۱۲] برخلافپستانداران دیگر،گلبول‌های قرمز شتر به جای شکلدایره‌ای،بیضی‌شکل هستند. این امر، جریان گلبول‌های قرمز خون را در طولکم‌آبی بدن، تسهیل می‌کند[۱۳] و باعث می‌شود گلبول‌ها در برابر تغییراتاسمزی شدید و تغییر غلظتخون، در هنگام نوشیدن مقدار زیادیآب مقاومت کنند. یک شتر یک‌کوهانهٔ ۶۰۰ کیلوگرمی، می‌تواند در عرض سه دقیقه، ۲۰۰ لیتر آب بنوشد.[۱۴][۱۵]
شترها می‌توانند در برابرتغییرات دمای بدن و کمبود آب مقاومت کنند که سبب مرگ بیشترپستانداران دیگر می‌شود. دمای بدن شتر ثابت نیست و به آهستگی هماهنگ با دمای محیط، بالا یا پایین می‌رود. دمای بدن شترها می‌تواند از ۳۴ درجهٔ سانتی‌گراد در هوای سرد در شب‌ها، تا ۴۴ درجه در روزهای گرم متغیر باشد و بدون ایجاد مشکل، بالا و پایین برود.[۱۶]
به‌طور کلی، برای مقایسه بین شتر و سایردام‌ها، شترها روزانه تنها ۱٫۳ لیترمایعات دریافت می‌کنند در حالی‌که دام‌های دیگر با وزن مشابه، روزانه ۲۰ تا ۴۰ لیتر مایعات مصرف می‌کنند.[۱۷] حفظ دمایمغز، در محدوده‌ای معین، برای حیوانات حیاتی است. برای کمک به این امر، شترها دارای مجموعه‌ای ازسرخرگ‌ها وسیاهرگ‌ها هستند که بسیار نزدیک به هم قرار دارند و از جریان خون مخالف برای خنک کردن خونی که به‌سمت مغز می‌رود استفاده می‌کنند.[۱۸] شترها حتی زمانی که دمای محیط به ۴۹ درجه سلسیوس (۱۲۰ درجه فارنهایت) می‌رسد به‌ندرتعرق می‌کنند.[۱۹] هر تعرقی که در شتر اتفاق می‌افتد در سطحپوست تبخیر می‌شود نه در سطح پوشش و موها وگرمای تبخیر از گرمای بدن به‌جای گرمای محیط ناشی می‌شود. شترها می‌توانند از دست دادن ۲۵ درصد وزن بدن خود، ناشی از کمبود آب را تحمل کنند، در حالی‌که بیشتر پستانداران دیگر، تنها می‌توانند حدود ۱۲ تا ۱۴ درصد از کم‌آبی بدن خود را تحمل کنند و پس از آن، دچارنارسایی قلبی ناشی از اختلالگردش خون می‌شوند.[۲۰] هنگامبازدم شتر،بخار آب درسوراخ‌های بینی به دام افتاده و به‌عنوان راهکاری برای حفظ آب در بدن، مجدداً جذب می‌شود.[۲۱][۲۲]
پوشش ضخیم شتر آن را از گرمای شدید ساطع شده از شن‌های صحرا محافظت می‌کند. برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد، یک شتر کوچک، به این دلیل که به‌سطح زمینِ داغ، نزدیک‌تر است، باید ۵۰ درصد بیشتر عرق کند.[۲۳] در طول تابستان، رنگ پوشش شترها روشن‌تر می‌شود کهنور را بیشتربازتاب می‌کند و همچنین ازآفتاب‌سوختگی جلوگیری می‌کند.[۲۴]پاهای بلند شتر با دورتر نگه داشتن بدنش از زمین که ممکن است تا ۷۰ درجهٔ سانتی‌گراد، گرما داشته باشد، به خنک نگه داشتن بدن شتر، کمک می‌کند.[۲۵][۲۶] شتر یک‌کوهانه، دارای یک پد از بافتی ضخیم رویجناغ است که هنگام نشستن حیوان بر روی زمین، پایهٔ بدن را از سطح داغ زمین، بالا می‌برد و اجازه می‌دهد تا هوای خنک از زیر بدن عبور کند.[۲۷]
نحوهٔ نشستن شترها در وضعیتی که از گرم شدن زیاد بدن، جلوگیری می‌کند.
دهان شترها دارای پوشش چرمی ضخیمی است که به آن‌ها امکان جویدنگیاهانخاردار صحرا را می‌دهد.مژه‌های بلند و موهای گوش، همراه با سوراخ‌های بینی که می‌توانند بسته شوند، مانعی در برابر شن و ماسه ایجاد می‌کنند. اگر شن و ماسه در چشم آن‌ها برود، می‌توانند با استفاده ازپلک سوم شفاف خود آن را از جای خود خارج کنند. راه رفتن و پهن شدن کفپاها به شترها کمک می‌کند بدون فرورفتن درشن، حرکت کنند.[۲۸][۲۹][۳۰]
کلیه‌ها وروده‌های شتر در بازجذب آب، بسیار کارآمد هستند. کلیهٔ شتر دارای نسبتقشر بهمدولای ۴ به ۱ است.[۳۱] بنابراین، قسمت مدولاری کلیهٔ شتر، دو برابر ناحیهٔ کلیهٔگاو را اشغال می‌کند. بخشجسمک کلیوی، قطر کمتری دارد که باعث کاهش سطح فیلتراسیون و کاهش دفع آب از طریقادرار می‌شود. این دو ویژگی اصلی آناتومیک، شترها را قادر می‌سازد تا آب را حفظ کرده و حجمادرار را در شرایط سخت بیابانی محدود کنند.[۳۲]ادرار شتر به‌صورت مایع غلیظی خارج می‌شود و مدفوع شتر به‌قدری خشک است که وقتیبادیه‌نشینان از آن برای سوختن درآتش استفاده می‌کنند نیازی به خشک کردن آن، ندارند.[۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]
کوهان، عضوی مهم در شتر است که تنها از چربی و ماهیچه تشکیل شده و در آناستخوانی وجود ندارد و شتر در شرایط بی‌خوراکی تا چندین روز می‌تواند با اعتماد به وجود این چربی وسوخت‌وساز آن زنده بماند.
کف پای شتر، پهن است و مانع از این می‌شود که در شنزار فرورود.چشم‌های شتر دارایمژه‌های بلندی است که به همراهیپلک‌ها، چشم‌ها را ازطوفان‌های شن و از تابش شدید آفتاب محافظت می‌کند. شتر در هنگامتنفس می‌تواندبینی را به خوبی از هم باز کند و بیشترین میزان هوا را واردریه‌های خود کند و در هنگام بروزطوفان شن بینی خود را ببندد. شتر دارایفک درازی است که به‌طور جانبی حرکت می‌کند و می‌تواند عملجویدن را به خوبی انجام دهد.
میانگینطول عمر یک شتر ۴۰ تا ۵۰ سال است.[۳۹] ارتفاع شانهٔ یک شتر تک‌کوهانهٔ بالغ، حدود ۱۸۵ سانتی‌متر و تا بالای کوهان، حدود ۲۱۵ سانتی‌متر است.[۴۰] شترها می‌توانند به‌مدتی محدود، با حداکثر سرعت ۶۵ کیلومتر بر ساعت، بدوند و همچنین می‌توانند مسافت بیشتری را با سرعت ۴۰ کیلومتر بر ساعت، حرکت کنند.[۴۱] وزن شترهای دوکوهانه، ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلوگرم و وزن یک‌کوهانه‌ها، ۳۰۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم، است.[۴۲]
شترهای نر درگلو، اندامی به‌نامدولا (Dulla) دارند. این کیسهٔ بزرگ، در جذب شترهای ماده و تسلط برقلمرو، کاربرد داشته و مشابهزبانی بلند، متورم و صورتی است که از کناردهان آویزان شده است.[۴۳] شترها با نشستن نر و ماده بر روی زمین،جفت‌گیری می‌کنند و شتر نر، از پشت، سوار ماده می‌شود.[۴۴] شتر نر معمولاً در یک نوبت ازجفت‌گیری سه یا چهار بارانزال می‌کند.[۴۵] شترها تنهاسم‌دارانی هستند که در حالت نشسته جفت‌گیری می‌کنند.[۴۶]
لب‌های شتر دارای گسترهٔ حرکتی زیادی است و لب بالائی به دو بخش تقسیم شده است. لب زیرین در شترهای پیر، به‌وضوح آویزان است. در این حیوان نیز، همانند دیگرنشخوارکنندگان، بر رویفک پایینی شتر تنهادندان پیش وجود دارد و ایندندان‌ها درفک بالا وجود ندارد. دهان شتر همیشه باز است و حیوان گاه بانگ بلندی تولید می‌کند. کوهان شتر یک توده چربی است که حجم آن بر اساس سن و تندرستی وی تغییر می‌یابد.[نیازمند منبع]
پاهای شتر به گونه‌ای تکامل یافته است که حیوان را در هنگام راه رفتن بر روی شن‌های نرم، یاری کند.سُم‌های حیوان، واضح و آشکار نبوده و در داخل بافت کراتینهٔکف پا فرار گرفته است. کف پا محکم بوده و دارایناخن‌های سخت و کوتاهی در ابتدا است و هنگامی که کف پا بر روی زمین گذاشته می‌شود، به‌خوبی گسترده می‌گردد و موجب تثبیت پا بر روی شن‌ها می‌گردد و این در حالی است که شتر با سختی فراوان بر روی زمین‌های گلی و لغزنده راه می‌رود.[نیازمند منبع]
دستگاه گوارش شتر همچون دیگرنشخوارکنندگان عبارت ازمعده‌های چهارگانه است، هر چندهزارلای شتر، رشد و گسترش چندانی نیافته است. شتر هر چند حیوانی بردبار و آرام است، گاه ناگهان مهاجم می‌گردد (به‌ویژه در فصل جفت‌گیری)، به همین جهت، بهتر است که در هنگام کار، شترهای نر و ماده از هم جدا گردند. در اوقات دیگر شترها مطیع و آرام هستند. علی‌رغم این‌که در هنگام گرفتن افسار آنان یا نهادن بار بانگ می‌زنند خطری نخواهند داشت و معمولاً شتراناخته‌شده در مقایسه با شتران نر آرام‌تر هستند. شتر نسبت به تحملدرد و در قبالبیماری‌ها تا حدودی مقاوم‌تر از دیگر دام‌هاست و علائم خستگی و ناراحتی چندانی را از خود بروز نمی‌دهد. به همین جهت باید که به دقت آن‌ها را تحت دید داشت زیرا در هنگام بیماری نیز بدون اظهار ناراحتی، همچنان به کار خود ادامه می‌دهند.[نیازمند منبع]
شتر برای انسان‌ها حیوان مفیدی است و کاربردهای فراوانی دارد. این حیوان علاوه بر این‌که وسیلهٔ اصلی رفت‌وآمد ساکنان صحراست، از سویی دیگر می‌تواند خوراک و وسایل مورد نیاز دیگری را به انسان عرضه کند و انسان می‌تواند با تغذیه از شیر و گوشت شتر، تا هفته‌ها در صحرا زنده بماند. همچنین می‌توان از چربیکوهان به‌جای کره استفاده کرد وپشم شتر را در ساختن خیمه‌ها، پتو، فرش، لباس‌های پشمی، طناب و ریسمان به‌کار برد. همچنین می‌توان ازمدفوع خشک‌شدهٔ شتر برای روشن کردنآتش استفاده کرد و پس ازنحر شتر می‌توان ازپوست آن برای ساختن کفش و مشک و چیزهای دیگر استفاده کرد. شترها پس ازدوران باستان درغرب آسیا، جایگزینارابه وگردونه شدند.[۴۷]زمان آبستن شدن شتر ماده دوازده ماه است.[نیازمند منبع]
شتر هنگامی که می‌دود سرعت بالایی دارد. امروزه در کشورهای عربی و اسلامی مسابقات شتردوانی برگزار می‌کنند.[نیازمند منبع] در گذشته در سرزمین‌های عربی از شتر ماده به‌دلیل سرعت بالا، برای جابه‌جایی و انتقال اخبار استفاده می‌کردند.[۴۸]
شیر شتر غذای اصلی ساکنانصحرا و بادیه را تشکیل می‌دهد. مللآسیای میانه از دیرباز تا کنون در تغذیهٔ خود، متکی به شیر شتر بوده‌اند. شتر می‌تواند مقدار زیادی در حدود ۴ تا ۸ کیلوگرم در روز شیر دهد و این میزان در برخی اوقات به ۱۲ تا ۱۵ کیلوگرم در روز می‌رسد.[نیازمند منبع]
شیر شترقوت غالب قبایلعشایر بیابانی است و گاه، خود به‌تنهایی، یک وعدهٔ غذایی نیز محسوب می‌شود. یک انسان کوچ‌نشین می‌تواند برای تقریباً یک ماه، فقط با شیر شتر زندگی کند.[۴۹][۵۰][۵۱][۵۲]
شیر شتر را می‌توان به‌راحتی بهماست تبدیل کرد، اما تنها زمانی می‌توان از آنکره گرفت که ابتدا آن را ترش کرده، کوبیده و سپس یک ماده شفاف‌کننده به آن اضافه شود.[۵۳] تا سال‌های اخیر، شیر شتر نمی‌توانست بهپنیر شتر تبدیل شود، زیراپنیرمایه مورد استفاده، نمی‌توانستپروتئین‌های شیر شتر را برای ایجادشیر لخته‌شده منعقد کند.[۵۴] با توسعهٔ روش‌های علمی، در دههٔ ۱۹۹۰ با افزودنکلسیم فسفات و نوع ویژه‌ای از پنیرمایه، ایجاد و جمع‌آوری شیر لخته‌شده، امکان‌پذیر شد.[۵۵] پنیر تولیدشده از این فرایند، دارای سطوح پایینیکلسترول است وهضم آن، حتی برای افراد مبتلا بهعدم تحمل لاکتوز، امکان‌پذیر است.[۵۶][۵۷]شیر شتر را همچنین می‌توان بهبستنی تبدیل کرد.[۵۸][۵۹]
سالانه تقریباً ۳٫۳ میلیون شتر برای استفاده ازگوشت آن، در سراسر جهاننحر می‌شوند.[۶۰] وزن لاشهٔ یک شتر ماده کمتر از نر است و بین ۲۵۰ و ۳۵۰ کیلوگرم (۵۵۰ و ۷۷۰ پوند) متغیر است.[۶۱] سینه، دنده، کمر وکوهان، جزو بخش‌های باکیفیت و لذیذ شتر، محسوب می‌شوند. کوهان شتر، میزانچربی بالایی دارد.[۶۲][۶۳] از سوی دیگر، شیر و گوشت شتر، سرشار ازپروتئین،ویتامین،گلیکوژن و سایر مواد مغذی هستند. ازترکیب شیمیایی گرفته تا کیفیت گوشت، شتر یک‌کوهانه برای تولید گوشت، ترجیح داده می‌شود. طعم گوشت شتر، شبیهگوشت گاوهای مسن و درشت، گزارش شده است. شترهای مسن‌تر می‌توانند گوشتی بسیار سفت داشته باشند.[۶۴][۶۵]
برآورد می‌شود که بیش از یک میلیون شتر دراسترالیا، به‌صورترمیده و رها شده در طبیعت، زندگی می‌کنند که از نسل شترهایی هستند که در قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، به طبیعت استرالیا، معرفی شدند.[۷۸] این جمعیت حدود ۸ درصد در سال رشد می‌کند.[۷۹] در سال ۲۰۰۸ تعداد آن‌ها حدود ۷۰۰٬۰۰۰ فرد، برآورد شد.[۸۰][۸۱][۸۲] مسئولان دولتی استرالیا تا بیش از ۱۰۰۰۰۰ فرد از آن‌ها را معدوم کرده‌اند زیرا شترها از منابع محدود مورد نیاز گوسفندداران استرالیا استفاده می‌کنند.[۸۳] برآورد می‌شود که حدود دو میلیون شتر دوکوهانه در جهان، زندگی می‌کنند که بیشتر آن‌ها اهلی هستند.[۸۴][۸۵][۸۶]شتر دوکوهانه وحشی یک گونهٔ جداگانه است و اکنون، تنها شتر واقعاً وحشی در جهان است. شترهای دوکوهانهٔ وحشی، به‌شدت در خطرانقراض هستند و تعداد آن‌ها تقریباً ۱۴۰۰ نفر است که در صحراهایگبی وتکله‌مکان درچین ومغولستان زندگی می‌کنند.[۸۷][۸۸]
کشورهای دارای بیشترین تعداد شتر بر اساس گزارشفائو:[۸۹]
عرب‌ها، حیواناتی همچون شتر،اسب،خر،گوسفند،بز وگاو را می‌پروراندند. انسان صحرانشین، از پشم شتر برای خیمه، و از شیر آن، به‌عنوان غذا و سرمایه بهره می‌بُرد.[۹۰]
زمانی که انسان برای نخستین بار، شتر رااهلی کرده است، مورد مناقشه است. نخستین شترهای یک‌کوهان اهلی‌شده ممکن است در حدود سه هزار تا هزار سال پیش از میلاد، در جنوب عربستان، اهلی شده باشند.[۹۱][۹۲][۹۳][۹۴][۹۵] شترهای دوکوهانه نیز در حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد، درشهر سوختهایران، به‌صورت اهلی وجود داشته‌اند.[۹۶]
↑Eitan, A; Aloni, B; Livne, A (1976). "Unique properties of the camel erythrocyte membraneII. Organization of membrane proteins".Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Biomembranes.426 (4): 647–58.doi:10.1016/0005-2736(76)90129-2.PMID816376.
↑"Dromedary". Hannover Zoo. Archived fromthe original on 25 October 2005. Retrieved8 January 2008.
↑Halpern, E. Anette (1999)."Camel". In Mares; Michael A. (eds.).Deserts. University of Oklahoma Press. pp. 96–97.ISBN978-0-8061-3146-7.Archived from the original on 2016-04-29.
↑"Arabian (Dromedary) Camel".National Geographic. National Geographic Society. 10 May 2011. Archived fromthe original on 19 November 2012. Retrieved25 November 2012.
↑"Camels, llamas and alpacas".A manual for primary animal health care worker. FAO Animal Health Manual. FAO Agriculture and Consumer Protection. 1994.ISSN1020-5187.Archived from the original on 2008-07-27.
↑Halpern, E. Anette (1999)."Camel". In Mares; Michael A. (eds.).Deserts. University of Oklahoma Press. pp. 96–97.ISBN978-0-8061-3146-7.Archived from the original on 2016-04-29.
↑Bronx Zoo."Camel Adaptations". Wildlife Conservation Society. Archived fromthe original(Flash) on 26 June 2012. Retrieved29 November 2012.
↑Rundel, Philip Wilson; Gibson, Arthur C. (30 September 2005). "Adaptations of Mojave Desert Animals".Ecological Communities And Processes in a Mojave Desert Ecosystem: Rock Valley, Nevada. Cambridge University Press. p. 130.ISBN978-0-521-02141-8.
↑Silverstein, Alvin; Silverstein, Virginia B; Silverstein, Virginia; Silverstein Nunn, Laura (2008).Adaptation. Twenty-First Century Books. pp. 42–43.ISBN978-0-8225-3434-1.
↑Fedewa, Jennifer L. (2000)."Camelus bactrianus".Animal Diversity Web. University of Michigan Museum of Zoology. Archived fromthe original on 26 May 2013. Retrieved4 December 2012.
↑Fayed, R. H. "Adaptation of the Camel to Desert environment."
↑Abu-Zidana, Fikri M.; Eida, Hani O.; Hefnya, Ashraf F.; Bashira, Masoud O.; Branickia, Frank (18 December 2011). "Camel bite injuries in United Arab Emirates: A 6 year prospective study".Injury.43 (9): 1617–1620.doi:10.1016/j.injury.2011.10.039.PMID22186231.The male mature camel has a specialized inflatable diverticulum of the soft palate called the "Dulla". and During rutting the Dulla enlarges on filling with air from the trachea until it hangs out of the mouth of the camel and comes to resemble a pink ball. This occurs in only the one-humped camel. Copious saliva turns to foam covering the mouth as the male gurgles and makes metallic sounds. [6 cites to 5 references omitted]
↑Mukasa-Mugerwa, E. (1981).The Camel (Camelus Dromedarius): A Bibliographical Review. International Livestock Centre for Africa Monograph. Vol. 5. Ethiopia: International Livestock Centre for Africa. pp. 1, 3, 20–21, 65, 67–68.
↑"Camel Milk".Milk & Dairy Products. FAO's Animal Production and Health Division. 25 September 2012. Archived fromthe original on 1 November 2012. Retrieved6 December 2012.
↑Young, Philippa."In Mongolian the Word 'Gobi' Means 'Desert'". Archived fromthe original on 3 March 2013. Retrieved6 December 2012.As evening approaches we are offered camel meat boats, dumplings stuffed with a finely chopped mixture of meat and vegetables, followed by camel milk tea and finally, warm fresh camel's milk to aid digestion and help us sleep.
↑Mukasa-Mugerwa, E. (1981).The Camel (Camelus Dromedarius): A Bibliographical Review. International Livestock Centre for Africa Monograph. Vol. 5. Ethiopia: International Livestock Centre for Africa. pp. 1, 3, 20–21, 65, 67–68.
↑Mukasa-Mugerwa, E. (1981).The Camel (Camelus Dromedarius): A Bibliographical Review. International Livestock Centre for Africa Monograph. Vol. 5. Ethiopia: International Livestock Centre for Africa. pp. 1, 3, 20–21, 65, 67–68.
↑Sherwood, Andy (17 September 2012)."Camel burgers in Abu Dhabi".Time Out Abu Dhabi.Archived from the original on 27 September 2013. Retrieved7 December 2012.
↑Mukasa-Mugerwa, E. (1981).The Camel (Camelus Dromedarius): A Bibliographical Review. International Livestock Centre for Africa Monograph. Vol. 5. Ethiopia: International Livestock Centre for Africa. pp. 1, 3, 20–21, 65, 67–68.
↑Mukasa-Mugerwa, E. (1981).The Camel (Camelus Dromedarius): A Bibliographical Review. International Livestock Centre for Africa Monograph. Vol. 5. Ethiopia: International Livestock Centre for Africa. pp. 1, 3, 20–21, 65, 67–68.
↑Dolby, Karen (10 August 2010).You Must Remember This: Easy Tricks & Proven Tips to Never Forget Anything, Ever Again. Random House Digital, Inc. p. 170.ISBN978-0-307-71625-5.
↑"Camel Milk".Milk & Dairy Products. FAO's Animal Production and Health Division. 25 September 2012. Archived fromthe original on 1 November 2012. Retrieved6 December 2012.
↑Abokor, Axmed Cali (1987).The Camel in Somali Oral Tradition. Nordic Africa Institute. pp. 7, 10–11.ISBN9789171062697.
↑"Drought threatening Somali nomads, UN humanitarian office says".UN News Centre. 14 November 2003.Archived from the original on 19 November 2011. Retrieved7 December 2012.A four-year drought is threatening the lives of Somali nomads, and those of the camel herds on which they depend for transportation and milk
↑Farah, K. O.; Nyariki, D. M.; Ngugi, R. K.; Noor, I. M.; Guliye, A. Y. (2004). "The Somali and the Camel: Ecology, Management and Economics".Anthropologist.6 (1): 45–55.doi:10.1080/09720073.2004.11890828.S2CID4980638.Somali pastoralists are a camel community...There is no other community in the world where the camel plays such a pivotal role in the local economy and culture as in the Somali community. According to the UN Food and Agriculture Organization (FAO, 1979) estimates, there are approximately 15 million dromedary camels in the worldPlain text version.بایگانی‌شده در ۲۰۱۳-۰۱-۰۲ توسطWayback Machine
↑"Feral camel". Northern Territory government. 17 August 2015. Retrieved10 March 2022.
↑Dolby, Karen (10 August 2010).You Must Remember This: Easy Tricks & Proven Tips to Never Forget Anything, Ever Again. Random House Digital, Inc. p. 170.ISBN978-0-307-71625-5.
↑Dolby, Karen (10 August 2010).You Must Remember This: Easy Tricks & Proven Tips to Never Forget Anything, Ever Again. Random House Digital, Inc. p. 170.ISBN978-0-307-71625-5.
↑Fedewa, Jennifer L. (2000)."Camelus bactrianus".Animal Diversity Web. University of Michigan Museum of Zoology. Archived fromthe original on 26 May 2013. Retrieved4 December 2012.
↑Mukasa-Mugerwa, E. (1981).The Camel (Camelus Dromedarius): A Bibliographical Review. International Livestock Centre for Africa Monograph. Vol. 5. Ethiopia: International Livestock Centre for Africa. pp. 1, 3, 20–21, 65, 67–68.
↑Scarre, Chris (15 September 1993).Smithsonian Timelines of the Ancient World. London: D. Kindersley. p. 176.ISBN978-1-56458-305-5.Both the dromedary (the seven-humped camel of Arabia) and the Bactrian camel (the two-humped camel of Central Asia) had been domesticated since before 2000 BC.
↑Bulliet, Richard (20 May 1990) [1975].The Camel and the Wheel. Morningside Book Series. Columbia University Press. p. 183.ISBN978-0-231-07235-9.As has already been mentioned, this type of utilization [camels pulling wagons] goes back to the earliest known period of two-humped camel domestication in the third millennium B.C.—Note that Bulliet has many more references to early use of camels
.jpg)
.JPG)
