حدود ۶٫۸ میلیون نفر گویشور کشمیری و گویش‌های مرتبط در جامو و کشمیر و در میانجامعه مهاجر کشمیری در سایر ایالت‌های هند وجود دارد.[۲۰] بیشتر گویشوران کشمیری دردره کشمیر و سایر مناطق اطراف جامو و کشمیر واقع شده‌اند.[۲۱] در دره کشمیر، گویشوران کشمیری اکثریت را تشکیل می‌دهند.
حدود پنج درصد از جمعیتکشمیر آزاد به زبان کشمیری صحبت می‌کنند.[۱۹] طبقسرشماری سال ۱۹۹۸ پاکستان، ۱۳۲٬۴۵۰ نفر گویشور کشمیری در کشمیر آزاد وجود داشت.[۲۲] گویشوران بومی این زبان در «مناطق پراکنده» در سراسر آزاد کشمیر پراکنده بودند،[۲۳][۲۴] به ویژه در مناطقمظفرآباد (۱۵٪)،نیلم (۲۰٪) وهتیان بالا (۱۵٪)، با اقلیت‌های بسیار کوچک درحویلی (۵٪) وباغ (۲٪).[۲۲] کشمیری صحبت شده در مظفرآباد با کشمیری دره نیلم در شمال، اگرچه هنوزقابل درک است، اما متفاوت است.[۲۴] در دره نیلم، کشمیری دومین زبان رایج و زبان اکثریت در حداقل دوازده روستا یا بیشتر است، که در حدود نیمی از این روستاها، تنها زبان مادری است.[۲۴] گویش کشمیری نیلم به گونه‌ای که در شمال دره کشمیر، به ویژهکپواره صحبت می‌شود، نزدیک‌تر است.[۲۴] درسرشماری سال ۲۰۱۷ پاکستان، حدود ۳۵۰٬۰۰۰ نفر زبان اول خود را کشمیری اعلام کردند.[۲۵][۲۶]
به گفته زبان‌شناسطارق رحمان، فرآیندجایگزینی زبان در میان گویشوران کشمیری در آزاد کشمیر قابل مشاهده است، زیرا آنها به تدریج گویش‌های محلی مانندپاهاری-پوتواری،هندکو را اتخاذ می‌کنند یا به سمت زبان میانجیاردو گرایش پیدا می‌کنند.[۲۷][۲۳][۲۸][۲۴] این امر منجر به پیشرفت این زبان‌ها به بهای از دست رفتن کشمیری شده‌است.[۲۹][۳۰] تلاش‌هایی برای ترویج کشمیری در سطح رسمی صورت گرفته‌است؛ در سال ۱۹۸۳، کمیته زبان کشمیری توسط دولت برای حمایت از کشمیری و آموزش آن در سطح مدارس تأسیس شد. با این حال، تلاش‌های محدود برای معرفی این زبان موفقیت‌آمیز نبوده است و این اردو است، نه کشمیری، که مسلمانان کشمیریکشمیر آزاد آن را به عنوان نماد هویت خود می‌دانند.[۳۱] رحمان خاطرنشان می‌کند که تلاش‌ها برای سازماندهی جنبش زبان کشمیری با پراکندگی جامعه گویشوران کشمیری در کشمیر آزاد به چالش کشیده شده‌است.[۳۱]
زبان کشمیری یکی از۲۲ زبان رسمیهند است.[۳۲] این زبان بخشی ازجدول هشتم قانون اساسی سابق جامو و کشمیر بود. همراه با سایر زبان‌های منطقه‌ای ذکر شده درجدول ششم و همچنین هندی و اردو، قرار بود زبان کشمیری در این ایالت توسعه یابد.[۳۳] طبقسرشماری ۲۰۱۱ هند، پس اززبان هندی، کشمیری دومینزبان در حال رشد سریع هند است و پس از آنزبان میته‌ای (مانیپوری) در جایگاه سوم وزبان گجراتی در جایگاه چهارم قرار دارند.[۳۴]
زبان فارسی در قرن چهاردهم میلادی تحت تأثیر اسلام به عنوان زبان درباری در کشمیر مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۸۸۹ در زمانسلسله دُگره جای خود را به اردو داد.[۳۵][۳۶] در سال ۲۰۲۰، کشمیری برای اولین بار به عنوان یک زبان رسمی در قلمرو اتحادیهجامو و کشمیر (قلمرو اتحادیه) شناخته شد.[۳۷][۳۸][۳۹]
پگالی وکشتواری ارتباط نزدیکی با کشمیری دارند و در کوه‌های جنوب دره کشمیر صحبت می‌شوند و گاهی به عنوان گویش‌های کشمیری محسوب شده‌اند.
کشمیری، مانند دیگر زبان‌های داردی، انحراف‌های مهمی از جریان اصلی زبان‌های هندوآریایی نشان می‌دهد. یکی از آنها حفظ نسبی سههمخوان سایشیs ṣ ś دوره هندوآریایی باستان است. برای مثال دیگر، شکل پیشوندی عدد 'دو' که در سانسکریت به صورتdvi- یافت می‌شود، در بیشتر زبان‌های هندوآریایی دیگر بهba-/bi- تبدیل شده است، اما در کشمیریdu- (حفظ انسدادی دندانی اصلیd) باقی مانده است.هفتاد و دو در کشمیریdusatath، در هندی-اردو و پنجابیbahattar و در سانسکریتdvisaptati است.[۴۲]برخی ویژگی‌ها در کشمیری حتی به نظر می‌رسد از دوره هندوآریایی پیش از دوره ودایی نیز ریشه گرفته باشند. به عنوان مثال، در برخی کلمات تغییر همخوان /s/ > /h/ رخ داده بود که قبلاً در سانسکریت ودایی نیز رخ داده بود (این گرایش در شاخه ایرانی زبان‌های هندوایرانی کامل شده بود)، اما در معادل‌های کشمیری وجود ندارد. واژهrahit در سانسکریت ودایی و هندی-اردو مدرن (به معنای 'به جز' یا 'بدون') باrost در کشمیری مطابقت دارد. به طور مشابه،sahit (به معنای 'شامل' یا 'با') باsost در کشمیری مطابقت دارد.[۴۲]
↑۲۴٫۰۲۴٫۱۲۴٫۲۲۴٫۳۲۴٫۴Akhtar, Raja Nasim; Rehman, Khawaja A. (2007). "The Languages of the Neelam Valley".Kashmir Journal of Language Research.10 (1): 65–84.ISSN1028-6640.Additionally, Kashmiri speakers are better able to understand the variety of Srinagar than the one spoken in Muzaffarabad.
↑Kaw, M. K. (2004).Kashmir and [[:الگو:As written]] People: Studies in the Evolution of Kashmiri Society(به انگلیسی). APH Publishing. pp. 328–329.ISBN978-81-7648-537-1.In parts of Pakistan, as a Pakistani scholar, Rahman observes (1996:225-226), “there are pockets of Kashmiri-speaking people in Azad Kashmir [Pakistan-occupied Kashmir] and elsewhere ...” Rahman adds that the process of language shift is in progress among Kashmiri speakers in Pakistan too, as: most of the them [Kashmiris] are gradually shifting to other languages such as the local Pahari and Mirpuri which are dialects of Punjabi...Most literate people use Urdu since, in both Azad and Indian-held Kashmir, Urdu rather than Kashmiri is the official language of government.{{cite book}}:URL–wikilink conflict (help)
↑"Up north: Call for exploration of archaeological sites".The Express Tribune. 4 June 2015. Retrieved24 October 2020.He said Kundal Shahi and Kashmiri languages, which were spoken in the Neelum Valley, were on the verge of dying.
↑Khan, Zafar Ali (20 February 2016)."Lack of preservation causing regional languages to die a slow death".The Express Tribune. Retrieved25 October 2020.Dr Khawaja Abdul Rehman, who spoke on Pahari and Kashmiri, said pluralistic and tolerance-promoting Kashmiri literature was fast dying, as its older generation had failed to transfer the language to its youth. He said that after a few decades, not a single Kashmiri-speaking person will be found in Muzaffarabad...
