پیش از دورانوایکینگ‌ها اهالی منطقه نوردیک بهزبان نیانورس تکلم می‌کردند. در دورهٔ وایکینگ‌ها و حدود سال ۷۰۰ میلادینورس باستان شکل گرفت. در این دوره، سوئدی به صورت نوشتاری بر رویسنگ‌های رونی نگارش می‌شد. از سال ۱۲۲۵ تا ۱۵۲۶ میلادی، دوره زبان سوئدی قدیمی نام‌گذاری شده است. در این دوره، زبان سوئدی برای نخستین بار با الفبای لاتین نوشته شد. در سال ۱۵۲۶ میلادیکتاب مقدس به زبان سوئدی ترجمه شد و دوره سوئدی جدید (nysvenska) آغاز شد. در دههٔ ۱۹۰۰، و پس از اصلاحاتی چند در نوشتار، دوره سوئدی معاصر آغاز شد.
اولین سند نوشتاری به زبان نیانورس مربوط به سدهٔ ۲۰۰ میلادی است. در سدهٔ ۷۰۰ میلادیاوملات‌ها وارد نیانورس شدند و تلفظ برخی مصوت‌ها را تغییر دادند. تغییر دیگر مربوط به این دوره تغییر تلفظ برخی مصوت‌ها بهواکه مرکب بود.[۲] تغییرات اوملات‌ها در دورهٔ نیانورس در سوئدی معاصر در جمع‌بستن برخی کلمه‌ها مانند hand-händer (بهفارسی: دست، دست‌ها)، fot-fötter (بهفارسی: پا، پاها) و bok-böcker (بهفارسی: کتاب-کتاب‌ها) دیده می‌شود. تغییرات فوق در نیانورس موجب شکل‌گیری زبان نورس باستان شدند.
در دورهٔ نورس باستان اولین اشتقاق بین زبانهای منطقهٔ اسکاندیناوی به‌وجود آمد و سهگویش «نورس شرقی باستان» (دردانمارک و سوئد کنونی)، «نورس غربی باستان» (درایسلند وجزایر فارو) و «گوتنیک باستان» (در جزیرهٔگوتلند سوئد) شکل گرفتند. الفبای رونی نورس باستان ۸ حرف کمتر از الفبای نیانورس داشت. به این دلیل، از یک حرف برای نمایش چندواج استفاده می‌شد. برای مثال، واکهٔu برای نوشتنo,y، وø نیز به کار می‌رفت. برای رفع این مشکل به برخی حروف نقطه اضافه شد. همزمان بامسیحی‌سازی اسکاندیناوی، در سدهٔ ۱۰۰۰ میلادی کلمه‌هایی مانندkyrka(بهفارسی:کلیسا)،präst(بهفارسی:کشیش) وparadis(بهفارسی:پردیس) به نورس باستان اضافه شدند.[۳]
کتاب قانونوستریوتلاند به زبان سوئدی قدیمی حدود۱۲۸۰ (میلادی) از اولین متون سوئدی با الفبای لاتین است.
در سدهٔ ۱۱۰۰ میلادی گویش‌های نورس باستان در دانمارک و سوئد کنونی از هم متفاوت شدند و دورهٔ «سوئدی باستان» آغاز شد. اصلی‌ترین تفاوت این بود که در «دانمارکی باستان»، واکهٔ مرکبæi بهواکه سادهe و واکه‌های مرکبau وøy به واکهٔ سادهø تبدیل شدند. در نوشتار، تفاوت کم‌تری میان سوئدی و دانمارکی باستان وجود داشت و حتی با وجود تفاوت در گفتار، واکه‌های مرکب در سوئدی باستان نوشته نمی‌شدند.[۴]تأسیسکلیسای کاتولیک در این دورهوام‌واژه‌های بسیاری را ازیونانی ولاتین وارد سوئدی باستان کرد. برای مثال، معادل کلمهٔپنجره در سوئدیfönster است که از واژهٔ لاتینfenestra آمده است (مقایسه کنید با معادل نروژی آنvindu و انگلیسیwindow). روش پیچیدهٔ جمله‌بندی لاتین نیز بر نوشتار سوئدی اثرگذار بود.[۳]
همزمان با قدرت‌گرفتنهمبستگی اقتصادی هانزا و شناخته‌شدن آن به عنوان یکابرقدرت اقتصادی، سیاسی و نظامی در سده‌های ۱۲۰۰ و ۱۳۰۰ میلادی، تعداد زیادی مهاجر آلمانی‌زبان به عنوان تاجر به شهرهای سوئد مهاجرت کردند. این امر نه تنها موجب رواج وام‌واژه‌هایی اززبان آلمانی سفلی در حوزه‌های جنگ‌آوری، تجارت، صنعت وبوروکراسی شد بلکه تغییراتی درپسوندها وحرف‌های ربطدستور زبان سوئدی ایجاد کرد. پسوندهایbe,ge وför در سوئدی معاصر از پسوندهایbe,ge وvor در آلمانی سفلی آمده‌اند.[۵] با توجه به هم‌ریشه‌بودن سوئدی و آلمانی سفلی و شباهت‌هایی از قبیل نبود «تبدیلصامتآلمانی علیا» (با «تبدیل صامت آلمانی» درقانون گریم اشتباه نشود) در هر دو زبان، تاثیرپذیری سوئدی از آلمانی سفلی بسیار زیاد بود. ماهیت وام‌واژه‌های آلمانی سفلی متفاوت از دیگر زبان‌ها بود. برای مثال، واژهٔ سوئدیborgare(بهفارسی: شهرنشین) وام‌واژه‌ای از آلمانی سفلی است درحالی‌که کلمهٔborg از نورس باستان آمده است. واژهٔ سوئدیförbjuda (بهفارسی: منع‌کردن) از آلمانی سفلی وام گرفته شده است در حالی که اجزای سازندهٔ آنför وbjuda قبلاً از سوئدی به آلمانی سفلی وام داده شده بودند.[۵]
با تلاش‌هایمارتین لوتر،گوستاو واسا پس از به قدرت رسیدن در سال۱۵۲۳ (میلادی) دستور داد کتاب مقدس لوتر از آلمانی زبان سوئدی ترجمه شود. کار ترجمهٔعهد جدید در۱۵۲۶ (میلادی) و ترجمهٔ کامل کتاب مقدس در۱۵۴۱ (میلادی) کامل شد.[۶] مترجمان کتاب مقدس واسا راه میانه‌ای بین زبان محاوره‌ای و فرم نوشتاری پیچیدهٔ سوئدی باستان برگزیدند و کوشیدند از ساختارهای پیچیدهٔ لاتین و وام‌واژه‌های دانمارکی و آلمانی بپرهیزند تا استقلال زبان سوئدی حفظ شود. تأثیر این ترجمه بر زبان سوئدی چنان زیاد بود که آغازگر دورهٔ سوئدی جدید شد.[۷] بر اساس ترجمهٔ کتاب مقدس، استفاده از مصوت‌هایä ،öوå در سوئدی ازین دوره شروع شده وck جایگزینkk پس از مصوت کوتاه شد. برای مثالحرف ربط «و» (بهسوئدی:och) که در سوئدی باستان به صورتokk نوشته می‌شد بهock تبدیل شد.[۸]
کتاب مقدس واسا تأثیر زیادی بردستور خط سوئدی گذاشت و به آن پایایی بخشید. با این حال تا انتهای سدهٔ ۱۵۰۰ میلادی، دستور خط سوئدی هنوز یکپارچه نبود. در سدهٔ ۱۶۰۰ میلادیدستور زبان سوئدی برای نخستین بار نوشته شد و املای درست کلمات به بحث گذارده شد. در دورهٔپادشاه کارل دهم گوستاو پیمانی بین حکومت و کلیسا بسته شد که نقش مهمی در گستردگی دانش زبان نوشتاری در سوئد داشت. بر اساس این پیمان، مردم عوام به یادگیری جملات مهم کتاب مقدس وکتکیزم مارتین لوتر ملزم شدند که باعث گستردگیسواد خواندن در سوئد شد.[۳] در نیمهٔ دوم سدهٔ ۱۶۰۰ میلادی به دستورکارل یازدهم وکارل دوازدهم کشیشان ودیپلمات‌ها ملزم به استفاده از زبان سوئدی به صورت «تمیز و واضح» شدند.[۹]
در سدهٔ ۱۷۰۰ میلادی و همزمان باعصر روشنگری و علاقهٔ مردم بهفرهنگ، کلمه‌های بسیاری اززبان فرانسوی وارد سوئدی شد. در این عصر اولین روزنامه‌ها از جملهThen swänska argusچاپ شدند وطبقه متوسط که مخاطبان این روزنامه‌ها بودند به وجود آمد. چاپ روزنامه‌ها باعث به‌وجود آمدن «لحن روزنامه‌ای» در نوشتار سوئدی شد. با انتشار آثار دانشمندان سوئدی مانندآندرس سلسیوس وکارل فون لینه در این دوره «زبان علمی سوئدی» ایجاد شد.[۹] کتاب قانون سوئد در این دوره با زبان جدید منتشر شد و تأثیراتی بر دستور زبان سوئدی گذاشت.[۹]آکادمی سوئد در سال۱۷۸۶ (میلادی) با هدف «گسترش تمیزی، قدرت و والایی زبان سوئدی» تأسیس شد. در سدهٔ ۱۸۰۰ میلادی کلماتی در حوزه‌های ورزش، سفر وصنعتی‌سازی به‌وجود آمدند و وام‌واژه‌های فراوانی اززبان انگلیسی وارد سوئدی شد.[۳]
وام‌واژه‌های واردشده از فرانسوی و انگلیسی در دوره سوئدی جدید
در سال۱۹۰۶ (میلادی) اصلاحات فراوانی در نوشتار سوئدی انجام شد و حرفv جایگزینf,fv وhv شد. این تغییر موجب تفاوت بیشتر سوئدی نوشتاری با زبانهای نروژی و دانمارکی شد.[۱۰] چاپ کتابRiktig Svenska (بهفارسی: سوئدی واقعی) در سال۱۹۳۹ باعث شد مرجعی برای درست‌نویسی زبان سوئدی در دسترس همگان قرار گیرد. «اریک والندر» مؤلف این کتاب در سال۱۹۴۴ به عضویت نخستین «شورای نگهبانی از زبان سوئدی» برگزیده شد.[۱۱]
زبان سوئدی به زیرگروهزبان‌های ژرمنی شمالی از گروهزبان‌های ژرمنی تعلق دارد و یکی اززبان‌های هندواروپایی است. سوئدی به همراهزبان دانمارکی در زیرگروه زبانهای اسکاندیناوی شرقی قرار گرفته و زبان‌هاینروژی،ایسلندی، وفاروئی در زیرگروه زبانهای اسکاندیناوی غربی قرار می‌گیرند. با این حال، دسته‌بندی‌های جدیدتر زبانهای ژرمنی شمالی را به دو گروه «زبانهای اسکاندیناوی قاره‌ای» شامل سوئدی، نروژی، و دانمارکی و «زبانهای اسکاندیناوی جزیره‌ای» شامل ایسلندی و فاروئی تقسیم‌بندی می‌کنند. علت این دسته‌بندی جدید، فهم متقابل بین گویش‌گران این زبان‌ها و تأثیر فراوان زبان دانمارکی بر زبان نروژی در سدهٔ اخیر است که باعث شده است زبان نروژی از ایسلندی و فاروئی فاصله بگیرد. علاوه بر این،زبان آلمانی سفلی در دورهٔهمبستگی اقتصادی هانزا بر سه زبان نروژی، سوئدی، و دانمارکی اثرگذار بوده است که باعث شبیه‌تر شدن این سه زبان به یکدیگر شده است.[۱۲]
زبان سوئدی زبان اصلی کشور سوئد و یکی از دو زبان رسمی در کشور فنلاند است. سوئدی، زبان مادری ۹٫۲ میلیون نفر در سوئد و ۲۹۱ هزار نفر در فنلاند است.[۱۳][۱۴]حدود ۳۰ هزار نفر درنروژ و ۱۱ هزار نفر دردانمارک به زبان سوئدی صحبت می‌کنند.[۱۵] بر اساس سرشماری سال ۲۰۰۴ درایالات متحده و سال ۲۰۰۱ درکانادا، ۶۷۰۰۰ نفر در ایالات متحده و ۱۷۰۰۰ نفر در کانادا به زبان سوئدی تکلم می‌کنند. با این حال، اطلاعاتی در مورد این که سطح تسلط این افراد به سوئدی چقدر است در دست نیست.[نیازمند منبع]
زبان سوئدی یکی از دو زبان رسمی کشور فنلاند است اما زبان رسمی کشور سوئد نیست. تلاش‌هایی در پارلمان سوئد برای شناختن سوئدی به عنوان زبان رسمی کشور انجام شد اما در نهایت این پیشنهاد در ۷ دسامبر ۲۰۰۵ با ۱۴۷ رای مخالف در مقابل ۱۴۵ رای موافق رد شد که با انتقاد شدیدآکادمی سوئد مواجه شد.[۱۶]بر اساس قانونی که در ۱ ژوئیه ۲۰۰۹ تصویب شد، زبان سوئدی به‌عنوان زبان اصلی کشور سوئد انتخاب شد.[۱۷] این قانون جایگاه زبان رسمی را به زبان سوئدی اعطا نمی‌کند بلکه بدین معنا است که تمامی ساکنان سوئد باید بتوانند در تمام بخش‌های جامعه از زبان سوئدی استفاده کنند و به اطلاعات مورد نیاز خود به زبان سوئدی دسترسی داشته باشند.
↑۳٫۰۳٫۱۳٫۲۳٫۳Grünbaum، Catharina.«Svenska Språket»(PDF). Svenska Institutet. بایگانی‌شده ازاصلی(PDF) در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در۲۹ اوت ۲۰۲۰.
↑Marklund، Felix (۲۰۱۸).«Monoftongeringen i Sverige och Danmark»(PDF).Masters Thesis, Institutionen för nordiska språk, Uppsala University. دریافت‌شده در۲۹ اوت ۲۰۲۰.
