| تیگره | |
|---|---|
| ትግረ (Tigre) / ትግሬ (Tigrē) / ትግራይት(Tigrayit)/ ኻሳ (Xasa)[۱] | |
| زبان بومی در | اریتره |
| قومیت | تیگره |
شمار گویشوران | ۲۵۰٬۰۰۰–۱٫۰۵ میلیون (۲۰۱۴)[۲] |
| الفبای تیگره (الفبای گعز)،خط عربی | |
| وضعیت رسمی | |
زبان اقلیت شناخته‌شده در | |
| کدهای زبان | |
| ایزو ۲–۶۳۹ | tig |
| ایزو ۳–۶۳۹ | tig |
| گلاتولوگ | tigr1270[۳] |
| این نوشتار شامل نمادهای آواییآی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسبتفسیر، ممکن استعلامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌هاییونی‌کد ببینید. | |
زبان تیگره (به تیگره: ትግረ) زبانیسامی از خانوادهآفروآسیایی است که در کشورهایاتیوپی واریتره وسودان درشاخ آفریقا گویش می‌شود. تیگره در کنارتیگرینیا نزدیک‌ترین زبان‌های زنده بهزبان گعز هستند که هنوز به عنوان زبان مذهبی درکلیسای ارتدکس توحیدی اتیوپی وکلیسای ارتدکس توحیدی اریتره کاربرد دارد. تیگره ۷۱٪ با گعز و ۶۴٪ با تیگرینیا همسانی واژه‌ای دارد.[۴] در اریتره شمار گویشوران این زبان را در حدود هشتصد هزار تن در سال ۱۹۹۷ دانسته‌اند.[۵] تیگره‌زبانان بیشتر در غرب اریتره ساکنند، گرچه در ارتفاعات شمالی اریتره و امتداد آن تا قسمت مجاور درسودان و همچنین ساحل دریای سرخ اریتره در شمالزولا نیز یافت می‌شوند.
مردم تیگره را نباید باتیگرایی‌ها، همسایگان جنوبی آن‌ها در اریتره و اتیوپی که بهتیگرینیا سخن می‌گویند، اشتباه گرفت. تیگرینیا نیز از زبان مادر گعز ریشه گرفته، و با وجود شباهت نامی کاملاً از تیگره متمایز است.
تیگره دوهمخوان گلویی و سامانه واکه‌های گعز را به جز دو مورد کاملاً حفظ کرده‌است. همخوانها و واکه‌های این زبان در جدول‌های زیر آمده‌اند:
| لبی | دندانی | کامی | نرم‌کامی | گلویی | چاکنایی | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| خیشومی | m | n | |||||
| انسدادی | بی‌واک | (p) | t | č[tʃ] | k | ʔ | |
| واک‌دار | b | d | ǧ[dʒ] | ɡ | |||
| پرانشی | (pʼ) | tʼ | č'[tʃʼ] | kʼ | |||
| سایشی | بی‌واک | f | s | š[ʃ] | (x) | ħ | h |
| واک‌دار | z | ž[ʒ] | ʕ | ||||
| پرانشی | sʼ | ||||||
| ناسوده | l | y[j] | w | ||||
| ر-گونه | r | ||||||
| پیشین | مرکزی | پسین | |
|---|---|---|---|
| بسته | i | ə[ɨ] | u |
| میانه | e | o | |
| باز | a, ā[a:] |
از حدود سال ۱۸۸۹ ازالفبای گعز برای نوشتن تیگره استفاده می‌شود. تیگره‌زبانان در گذشته بیشتر اززبان عربی به عنوان زبان میانجی استفاده می‌کردند الفبایی نیز بر اساس خط عربی دارند که امروزه کمتر استفاده می‌شود.[۶] ترجمه‌ای از انجیل به زبان تیگره وجود دارد.[۷]
خط گعز یکآبوگیدا است و هر نماد نشان‌دهنده یک همخوان و یک واکه است و نمادها بر اساس همخوان و واکه در گروه‌هایی از نمادهای مشابه سازمان یافته‌اند. این سامانه نوشتاری در تضاد با الفباهای کامل است که در آن‌ها همخوان و واکه وضعیتی برابر دارند یا یک ابجد که در آن علامت واکه به صورت ناتمام یا اختیاری یا غایب است.. این خط برای نوشتن تیگره اصلاح شده‌است.
| ä | u | i | a | e | ə | o | wä | wi | wa | we | wə | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| h | ሀ | ሁ | ሂ | ሃ | ሄ | ህ | ሆ | ||||||
| l | ለ | ሉ | ሊ | ላ | ሌ | ል | ሎ | ||||||
| ḥ | ሐ | ሑ | ሒ | ሓ | ሔ | ሕ | ሖ | ||||||
| m | መ | ሙ | ሚ | ማ | ሜ | ም | ሞ | ||||||
| r | ረ | ሩ | ሪ | ራ | ሬ | ር | ሮ | ||||||
| s | ሰ | ሱ | ሲ | ሳ | ሴ | ስ | ሶ | ||||||
| š | ሸ | ሹ | ሺ | ሻ | ሼ | ሽ | ሾ | ||||||
| ḳ | ቀ | ቁ | ቂ | ቃ | ቄ | ቅ | ቆ | ቈ | ቊ | ቋ | ቌ | ቍ | |
| b | በ | ቡ | ቢ | ባ | ቤ | ብ | ቦ | ||||||
| t | ተ | ቱ | ቲ | ታ | ቴ | ት | ቶ | ||||||
| č | ቸ | ቹ | ቺ | ቻ | ቼ | ች | ቾ | ||||||
| ḫ | ኀ | ኁ | ኂ | ኃ | ኄ | ኅ | ኆ | ኈ | ኊ | ኋ | ኌ | ኍ | |
| n | ነ | ኑ | ኒ | ና | ኔ | ን | ኖ | ||||||
| ʾ | አ | ኡ | ኢ | ኣ | ኤ | እ | ኦ | ||||||
| k | ከ | ኩ | ኪ | ካ | ኬ | ክ | ኮ | ኰ | ኲ | ኳ | ኴ | ኵ | |
| w | ወ | ዉ | ዊ | ዋ | ዌ | ው | ዎ | ||||||
| ʿ | ዐ | ዑ | ዒ | ዓ | ዔ | ዕ | ዖ | ||||||
| z | ዘ | ዙ | ዚ | ዛ | ዜ | ዝ | ዞ | ||||||
| ž | ዠ | ዡ | ዢ | ዣ | ዤ | ዥ | ዦ | ||||||
| y | የ | ዩ | ዪ | ያ | ዬ | ይ | ዮ | ||||||
| d | ደ | ዱ | ዲ | ዳ | ዴ | ድ | ዶ | ||||||
| ǧ | ጀ | ጁ | ጂ | ጃ | ጄ | ጅ | ጆ | ||||||
| g | ገ | ጉ | ጊ | ጋ | ጌ | ግ | ጎ | ጐ | ጒ | ጓ | ጔ | ጕ | |
| ṭ | ጠ | ጡ | ጢ | ጣ | ጤ | ጥ | ጦ | ||||||
| č̣ | ጨ | ጩ | ጪ | ጫ | ጬ | ጭ | ጮ | ||||||
| p̣ | ጰ | ጱ | ጲ | ጳ | ጴ | ጵ | ጶ | ||||||
| ṣ | ጸ | ጹ | ጺ | ጻ | ጼ | ጽ | ጾ | ||||||
| f | ፈ | ፉ | ፊ | ፋ | ፌ | ፍ | ፎ | ||||||
| p | ፐ | ፑ | ፒ | ፓ | ፔ | ፕ | ፖ | ||||||
| ä | u | i | a | e | ə | o | wä | wi | wa | we | wə | ||
{{cite book}}:Invalid|display-editors=4 (help)