ریخت‌زایی یامورفوجِنِسیس (بهانگلیسی:morphogenesis) یامورفوژِنِز (بهفرانسوی:morphogenèse) یکفرایند زیستی که در آن،جاندار به خود چهره می‌گیرد و ریخت جاندار در آن پدید می‌آید. به عبارت ساده‌تر، ریخت‌زایی به‌معنای قابلیتزیست‌شناختی یکموجود زنده در پروراندن شکل ظاهریِ خود است.[۱] این فرایند، در کنار فرایندهایرشد یاخته ودگرگونی یاخته، یکی از سه بخش پایه‌ایِزیست‌شناسی رشد است.[۲]
این ایده در سال ۱۹۵۲ توسطآلن تورینگ مطرح شد. تورینگ از سال ۱۹۵۲ تا زمان مرگش در سال ۱۹۵۴، بر رویزیست‌شناسی ریاضیاتی کار کرد، به‌ویژه بر روی ریخت‌زایی. او در ۱۹۵۲ یک مقاله با موضوع «اساس شیمیایی ریخت‌زایی» منتشر کرد.[۳]
در نظر بگیرید که بادی مداوم روی شن‌های صحرا می‌وزد و انواع شکل‌ها را می‌سازد. ذرات خودبه‌خود به شکل موج و چین‌وچروک درمی‌آیند. دلیل این پدیده را بایستی در وابستگی وقایع به هم دانست. پدیده‌هایآشوبناک غیرخطی را نمی‌توان با یکماشین تورینگ و، به عبارت دقیق‌تر، با معادلات جبری محاسبه کرد. راه‌راه‌های نقش‌بسته بر پوست گورخرها و ریختِ ماهیان گرمسیری نیز جزو همین دسته از پدیده‌ها قرار می‌گیرند.
تورینگ در معادلات دیفرانسیل خود در خلال سال‌های ۱۹۵۲ تا ۱۹۵۴ راجع به پدیدهٔ ریخت‌زایی توصیف کرده بود که به همین شکل ایجاد می‌شوند.
بااین‌که معادلهٔ تورینگ کامل نبود، ولی اولین قدم‌ها در کاربردی بودن ریاضی در زمینهٔسامانه‌های پیچیده به‌شمار می‌رفت.[۱]
در دانشجغرافیا، ریخت‌زایی به منشأ و چگونگی گسترش اَشکالناهمواریها گفته می‌شود.[۴]
 | این یکمقالهٔ خردزیست‌شناسی است. می‌توانید باگسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |