| روناس | |
|---|---|
 | |
| گل گیاه روناس | |
| رده‌بندی علمی | |
| فرمانرو: | |
| راسته: | |
| تیره: | |
| سرده: | |
| گونه: | روناس |
| نام دوبخشی | |
| Rubia tinctorum | |
روناس (نام علمی:Rubia tinctorum) نام یکگونه از تیرهروناسیان (روبیاسه) است. گیاهی است که به حالت خودرو در مناطقمدیترانه، در شمال آفریقا و بعضی مناطق آسیا می‌روید. خاستگاه نخستین آنخاور نزدیک وقفقاز بوده‌است.
روناس در قدیم در ایران به صورت سنتی در تبریز، ارومیه، اراک، فارس و یزد کشت می‌گردید و امروزه نیز به صورت خودرو دراستان مرکزی و ساوه به صورتعلف هرز در باغ‌ها در و دراستان فارس نیز به صورت گیاه مرتعی مشاهده می‌شود.[۱]
مهم‌ترین مورد استفاده از روناس در صنعت، رنگرزی پشم در صنعتقالی‌بافی وپارچه‌بافی است. ماده رنگی روناس (آلیزارین) امروزه به‌طور صنعتی نیز تهیه می‌شود، با این وجود امروزه، به دلیل کشف رنگ شیمیایی آنیلین، تا حدود زیادی اهمیت خود را از دست داده‌است.[۲]
ساقه این گیاه پوشیده از خارهای ریز می‌باشد و ارتفاع آن تا حدود دو متر می‌رسد. روناس با استفاده از خارهای ریزی که دارد به دیوار و درختان می‌چسبد و بالا می‌رود.
برگ‌های آنبیضی، نوک تیز و دراز بوده که به صورت گروهی و به شکلچتر از کنار ساقه بیرون می‌آید. گل‌های روناس کوچک و به رنگ زرد مایل به سبز می‌باشد. میوه آن گوشتی و به رنگ تیره‌است. ریشه آن به نام روناس معروف است به رنگ قرمز تیره و به صورت دراز، باریک و استوانه‌ای می‌باشد. دارای طعمی تلخ وگس بوده و قسمت مهم این گیاه از نظر طبی به‌شمار می‌آید.
ریشه روناس دارای خاصیت مدر، صفرابر، ملین و تا حدودیاوره خون را کاهش می‌دهد. یکی از خواص آن خاصیت انحلال سنگ‌هایمثانه وکلیه است. روناس گیاهی است فوق‌العاده مقاوم به شوری و مقاومت در آن از نوع بردباری است وشوری خاک تا ۰/۳ درصد را به خوبی تحمل می‌کند.[۳]
ریشه‌های این گیاه پس از خشک شدن به سادگی پودر شده و در مجاورت با آب چسبناک می‌شود. برداشت روناس معمولاً در اواخر پاییز انجام می‌گیرد. از ریشه روناس در قدیم برایرنگرزی پارچه و نخ استفاده می‌شده‌است.
ریشه روناس دارای ماده‌ای رنگی به نامجوهر روناس می‌باشد که برایرنگرزی بکار می‌رفت ولی بعد از اینکه توانستند این ماده را به طریقه شیمیایی تهیه کنند کشت آن برای تهیه آلیزارین متوقف گردید.
روناس در زمره گیاهان رنگ‌دار صنعتی و دارویی بشمار می‌آید. ریشه روناس حاوی گلیکوزیدهایی به نام اسید روبرتیک، آلیزارین، پورپورین، روبیارین، موادپکتیکی، رزین و کلسیم است.
ریشه این گیاه به‌خصوصپارانشیم پوستی آن واجد گلوکوزی است که تحت تأثیر (دیاستازی ۲) تجزیه می‌شود و آلیزارین (Alizarine) می‌دهد. این ماده رنگی اگر درون شیره سلولی دیده شود به رنگ زرد است ولی در مجاورت هوا رنگ آن قرمز می‌شود. ریشه این گیاه شامل چندین ترکیب پلی فنلی مانند:پورپواگزانتین (purpuroxanthin)،کوئینزارین (quinizarin)،پورپورین (purpurin) وآلیزارین (alizarin) می‌باشد.[۳]
_(6425020709).jpg)
روناس از نظر طب قدیم ایران گرم و خشک است.
دم کرده: یک قاشق مرباخوری ریشه خرد شده روناس را در یک لیوان آب جوش ریخته، بگذارید به مدت ۱۰ دقیقه دم بکشد. مقدار مصرف آن نصففنجان سه بار در روز است.جوشانده روناس: ۱۰ گرم ریشه روناس را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید برای مدت ده دقیقه بجوشد. این جوشیده را دروان حمام بریزید و برای رفع بیماری‌های پوستی در آن استراحت کنید.
زیان‌ها: همان‌طور که گفته شد روناس ترشح ادرار را زیاد می‌کند و فشار آن را بالا می‌برد بنابر این ممکن است در اثر استفاده زیاد ایجاد خون در ادرار کند و در اینصورت بهتر است که روناس باکتیرا خورده شود.
درطب سنتی کرمانشاه روناس (رینیاس در کردی) بازرده تخم مرغ کردی به شکل ضماد برای شکستگی استخوان همراه باآتل به مدت سه روز استفاده می‌شود. در آذربایجان و اردبیل به نام «بویاق» معروف است آن را با عسل مخلوط کرده وبا آتل بر روی محل شکستگی استخوان می‌بندند
| تکنیک |  | |
|---|---|---|
| انواع رنگ | ||
| رنگ نساجی سنتی | ||
| تاریخچه | ||
| ارجاع | ||
