صفحه‌ای ازریگ ودا به زبانسانسکریت نمونه‌ای از دبیره دیوناگری در اوایل سده ۱۹ م
دیوَناگَری (اردو: دیوناگری؛هندی: देवनागरी، حرف‌نویسی لاتین: De:vanāgarī) یک خط یادبیرهٔ هجانگاری است که به آن «ناگری» هم گفته می‌شود و اصلی‌ترین دبیره‌ای است که برای نوشتن زبان‌هایهندی،مراتی ونپالی به‌کار می‌رود. این دبیره از سدهٔ ۱۹ به رایج‌ترین دبیره برای نوشتنسانسکریت تبدیل شده‌است. خط دیوانگری از چپ به راست نوشته می‌شود و بیش از ۱۲۰ زبان از این خط استفاده می‌کنند.[۱]
دیگر زبان‌هایی که از دیوناگری برای نوشتن استفاده می‌کنند می‌توانسندی،بهاری،بهیلی،پراکریت،کونکانی،بُجپوری،پهاری (گارهوالی و کوماونی)،سانتالی،تارو وکشمیری را نام برد. برخی از این زبان‌ها در کنار دیوناگری از دبیره‌های دیگر نیز برای نگارش استفاده می‌کنند.
«دیوناگری» مرکب از «دیو» (देव) به معنی نیمه‌انسان-نیمه‌خدا و «ناگری» (नगर) به معنای صحبت یا گویش است و در مجموع به معنی «گویش دیواها» یا «گفتار نیمه‌انسان-نیمه‌خداها» است.
«ناگَری» (nāgarī) در سانسکریت شکل مؤنث «ناگرا» (nāgara) به معنی «شهری» و صفت گسترش‌یافته‌ای از «ناگرام» (nagaram) به معنی «تأسیس» یا «استقرار» است. از واژه «ناگری» برای معانی مختلفی استفاده می‌شود که یکی از آن‌ها نیمه‌انسان-نیمه‌خدا است. هنوز هم استفاده از واژه «ناگری» در کنار «دیوناگری» متداول است. البته بسیاری[الفاظ طفره‌آمیز] آن را وام واژه‌ای از واژهٔ فارسی «دیوان نگاری» می‌دانند که بمعنی نگارش رسمی اسناد در دیوان خانه‌ها (دیوانیه‌ها یا ادارات دولتی) است که در اثر تأثیرات قوی فارسی بر زبان رسمی هند، وارد زبان هندی شده‌است.[نیازمند منبع]
دیوناگری بخشی از خانوادهدبیره‌های برهمایی (Brahmic) هند، نپال،تبت وجنوب شرق آسیا است. این خط از نسلخط گوپتا (Gupta) همراه باسیدهام (Siddham) وشارادا (Sharada) است. انواع شرقی خط گوپتا که ناگری هستند برای نخستین بار پس از سده هشتم میلادی دیده شده‌اند و از حدود۱۲۰۰ م سیدهام تحت تأثیربودیسم به تدریج در شرق آسیا جایگزین آن شد و به‌طور موازی شارادا نیز درکشمیر به‌کار رفت. نمونه اولیه دیوناگری در کتیبه کوتیلا (Kutila) درباریلی واقع در ایالتاوتارپرادش هند دیده می‌شود که تاریخی برابر با ۹۹۲ میلادی را نشان می‌دهد و خط افقی بالای حروف یک واژه در آن وجود دارد.
رواج دیوناگری با استفاده اختصاصی این خط برای چاپ متون مذهبی سانسکریت اتفاق افتاد که موجب ارتباط نزدیک بین خط دیوانگری و سانسکریت شد و این تصور را پدید آورد که دیوانگری خط زبان سانسکریت است؛ اما پیش از دورهاستعمار انگلیس در شبه قاره هند هیچ خط ویژه‌ای برای سانسکریت وجود نداشت و مردم نقاط مختلف به خط خود این زبان را می‌نگاشتند.
این خط از چپ به راست نوشته می‌شود. بیشتر حروف دارای خطی افقی در بخش بالایی خود هستند و اتصال حروف با کمک همین خط افقی انجام می‌پذیرد و از این طریق به‌سادگی قابل تشخیص است.
در این خط تمامصامتها و اکثرمصوتها همیشه نوشته می‌شوند و از این لحاظ یادگرفتن خواندن دقیق واژه‌ها برای خارجیان نسبت بهخط عربی در حالتی کهحرکت‌گذاری نشده باشد، آسان‌تر است. تنها مصوتی که نوشته نمی‌شود فتحه است که البته تشخیص جایی که باید فتحه تلفظ شود بسیار ساده است زیرا قاعده این است که اگر بین دو حرف مصوت دیگری نباشد و آن دو به همدیگر نیز نچسبیده باشند مصوت بین آن‌ها فتحه است و این قاعده همیشه ثابت است.
صفحه‌کلید استاندارد دیوانگری که توسط دولت هند آماده شده است، InScript نامیده می‌شود و اکثر سیستم‌عامل‌های رایانه‌های امروزی قابلیت استفاده از آن را دارا هستند.
