 | |
| مکان | میانرودان |
|---|---|
| دوران | مس‌سنگی |
| تاریخ‌ها | ح. ۴۰۰۰–۳۱۰۰ پ.م. |
| محوطه شاخص | اوروک |
| پس از | دوره عبید |
| پیش از | دوره جمده نصر |
دوران اوروک (ح. ۴۰۰۰–۳۱۰۰ پ. م) از دورانمس‌سنگی تا اوایلعصر برنز درمیان‌رودان، پس ازدوره عبید و پیش ازدوره جمدت نصر، روی دارد. در این دوره، که نامش را از شهر سومریاوروک گرفته است، میانرودان شاهد پیدایش زندگی شهری بود و منجر به تمدنسومر شد. در اواخر دورانخط میخی به تدریج ابداع شد و ازاین رو به این دورهدوران نیاتاریخی نیز گفته می‌شود.
اصطلاح دوره اوروک در کنفرانسی در بغداد در سال ۱۹۳۰ همراه با دوره قبل ازعبید و پس ازدوره جمدت نصر ابداع شد.[۱] گاهشماری دوره اوروک بسیار مورد بحث است و هنوز بسیار نامشخص است. مشخص است که بیشتر هزاره چهارم قبل از میلاد را در بر می‌گرفت. اما هیچ توافقی در مورد تاریخ شروع یا پایان آن وجود ندارد و تعیین وقفه‌های اصلی در این دوره دشوار است. این در درجه اول به این دلیل است که چینه نگاری اصلی محله مرکزی اوروک باستانی بسیار نامشخص بوده است و کاوش‌های آن در دهه ۱۹۳۰ انجام شده است، قبل از اینکه بسیاری از تکنیک‌های تاریخ گذاری مدرن وجود داشته باشد. این مشکلات تا حد زیادی به مشکلی که متخصصان در ایجاد هماهنگی بین سایت‌های باستان‌شناسی مختلف و یک گاهشماری نسبی داشته‌اند مرتبط است، که امکان توسعه یک گاهشماری مطلق مطمئن‌تر را فراهم می‌کند. گاهشماری سنتی بسیار نادرست است و بر اساس برخی صداهای کلیدی در محله عنان در اوروک است.[۲] قدیمی‌ترین سطوح این صداها (XIX–XIII) متعلق به اواخر دوره عبید (عبید پنجم، ۴۲۰۰–۳۹۰۰ یا ۳۷۰۰ ق. م) است. مشخصه سفال‌های دوره اوروک در سطوح XIV/XIII ظاهر می‌شود. دوره اوروک به‌طور سنتی به چند مرحله تقسیم می‌شود. دو مورد اول «اوروک قدیم» (سطوح XII–IX)، سپس «اوروک میانی» (VIII–VI) هستند. این دو مرحله اول به خوبی شناخته شده نیستند، و محدودیت‌های زمانی آنها به خوبی تعریف نشده است. بسیاری از سیستم‌های زمانی مختلف در بورس یافت می‌شوند. از اواسط هزاره چهارم به معروف‌ترین دوره یعنی «اوروک متأخر» که تا حدود ۳۲۰۰ یا ۳۱۰۰ قبل از میلاد ادامه می‌یابد تغییر می‌کند. در واقع در این دوره است که ویژگی‌هایی که عموماً به‌عنوان مشخصه‌ترین تمدن دوره اوروک دیده می‌شوند رخ می‌دهد:[۳] توسعه تکنولوژیکی بالا، توسعه تجمعات شهری مهم با ساختارهای تاریخی با ابهت (مهم‌ترین آنها عبارت است از سطح IV ازاینانا)، ظهور نهادهای دولتی، و گسترش تمدن اوروک در سراسر خاور نزدیک.
با آغاز عصر برنز،دولت‌شهرهایی درخاور نزدیک پدید آمد که اولین نشانه‌های آنها را دردوران اوروک می‌توان دید.در دوران اوروک در میانرودان گسترهٔ منابع طبیعی موجود، از جمله خاکی که دو یا سه بار در سال قابل کشت بود، مراتع گستردهٔ و همچنین منابع دریایی (مثلاً ماهی‌گیری) بنیان اقتصادی را می‌ریختند که به گفتهٔگیرمو آلگز منجر به انقلابی در ساختار اجتماعی شد. علاوه بر این، امکان حمل‌ونقل عمده از طریق مسیرهای آبی به همراه نظامی مدیریتی که «اهلی‌سازی منابع انسانی» (یعنی استثمار نیروی کار) را تأمین می‌کرد از دیگر عوامل تشکیل دهندهٔ چیزی بودند کهگیرمو آلگز آن را «مزیت میانرودانی»[الف] نامیده است.[۴]در نهایت مجموع این عوامل بود که موجب «جهش سومری»،[ب] شد، عبارتی که برای توصیف سازکارهای اجتماعی‌اقتصادی‌ای به کار می‌رود که در این فرایند خودپایدار به سوی پیچیدگی هرچه‌بیشتر نقش داشتند.[۴]
پیدایش طبقه‌ای ازنخبگان از پیامدهای طبیعی این رویداد است، و این عاملی دیگر در تسریع این توسعه از طریق افزایش تقاضا برای شاخصی‌های موقعیت اجتماعی و پرستیژ، از جمله اشیاء نادر، فلزات، و سنگ‌های گرانبها بود.از آنجا که هیچ‌کدام از این چیزها در دشت‌هایآبرفتی میانرودان یافت نمی‌شود، نیاز به فراهم آوردن آنها از طریق ایجاد روابط با سرزمین‌های دور پیش می‌آید.چیزی که با عنوان «گسترش اوروکی»[پ] از آن یاد می‌شود شکل مادی منطقهٔ نفوذ اوروک در ارتباط با افزایش این رابطه‌ها است.با این‌حال، شواهد تأثیر اوروک بر فرهنگ‌های بومی مناطق کوهستانی اطراف به معنای سلطهٔ سیاسی ایشان بر این مناطق نیست.[۴]
