دریای سفید (بهروسی:Бе́лое мо́ре) دریایی است در سواحل شمال غربیروسیه و یک شاخه و پهنه آبی جانبی ازدریای بارنتز به‌شمار می‌آید.دریای سفید از سوی غرب باکارلیا، از سمت شمال باشبه‌جزیره کولا، و از جهت شمال شرق باشبه‌جزیره کانین محدود شده‌است. مساحت دریای سفید ۹۰٬۰۰۰کیلومتر مربع است و توسط خاک روسیه محصور شده‌است.
راه ورودی به دریای سفید آبراهه‌ای است بین شبه جزیره کولا (که بخشی ازلاپلند است) در غرب و شبه‌جزیره کانین در شرق.دریای بالتیک به وسیلهکانال دریای سفید–بالتیک با این دریا پیوند دارد.
تمام دریای سفید در حاکمیت کشورروسیه است و بخشی ازآب‌های داخلی این کشور محسوب می‌شود. دریای سفید سه خلیج بزرگ در داخل خود دارد به نامهای:کاندالاکشا (شمال غرب)،خلیج اونِگا (جنوب غرب) وخلیج دوینا (جنوب). در سمت شمال غرب یک خلیج دیگر نیز قرار دارد به نامخلیج مِزِن. جزایر متعددی در این دریا واقع شده‌است اما اغلب آنها کوچک هستند. بزرگ‌ترین جزایر این دریاجزایر سولووتسکی نام دارند که در محدوده ورود به خلیج اونگا جای گرفته‌اند.جزیره کیی که در پانزده‌کیلومتری روبه‌روی شهراونگا واقع شده به خاطر وجود صومعه‌های قدیمی از محل‌های گردشگری است.
دریای سفید از نظر تقسیمات کشوری بین استان‌هایآرخانگلسک ومورمانسک وجمهوری کارلیا تقسیم شده‌است.
بندر مهمآرخانگلسک در کنارهٔ دریای سفید واقع شده‌است. این بندر در طی بیشترتاریخ روسیه مرکز اصلی بازرگانی بین‌المللی دریایی این کشور بود. تجارت در این بندر در دستپومورها (کرانه‌نشینان) بود که از شهرخولموگوری آمده‌بودند. آرخانگلسک در دوران معاصر یکی از پایگاه‌های مهم دریایی و زیردریایی شوروی‌ها بود.
دریای سفید به همراهدریای سیاه،دریای سرخ ودریای زرد یکی از چهار دریا است که نام یکی ازرنگ‌ها را بر خود دارند.
ساکناننووگورود دست‌کم از سده ۱۱ میلادی در مورد دریای سفید خبرهایی داشتند و به سرعت به شناسایی اهمیت تجاری آن برای کشتیرانی و جنگل‌های ساحلی آن که دارای حیواناتخزدار است، پرداختند. یکی از نخستین سکونتگاه‌ها در نزدیک این دریا در اواخر قرن ۱۴ درخولموگوری توسعه پیدا کرد، که در کرانه شمالی رودخانه دوینا قرار دارد. از آنجا، در سال ۱۴۹۲، یک ناوگان بازرگانی با بار دانه گندم و که سفیرانایوان سوم روسیه را نیز همراه داشت بهدانمارک رفت و بدین ترتیب اولین بندرگاه بین‌المللی روسیه آغاز به‌کار کرد.
اولین کشتی خارجی که به خولموگوری وارد شد، یک کشتی انگلیسی به نام ادوارد بون‌آونتور به فرماندهی ریچارد چنسلور بود که در سال ۱۵۵۳ به این مکان رسید. همراه با دو کشتی دیگر تحت فرماندهی هیو ویلوبی، خدمه او به دنبال یک مسیر شمالی به سویهندوستان وچین بودند. این سفر، که از سویپادشاه انگلستان،ادوارد ششم، و گروهی شامل حدود ۲۴۰ بازرگان انگلیسی تأمین مالی می‌شد از لندن مجوز داشت تا با مناطق مسیر راه روابط بازرگانی ایجاد کند.
ارتباطات تجاری داشت. کشتی‌های ویلوبی از هم جدا شده بودند و دو کشتی دیگر در دریا گم شدند، اما ادوارد بون‌آونتور موفق به عبور از دریای سفید شد و به خولموگوری رسید. از آنجا چنسلور به مسکو منتقل شد و به ملاقات تزار روسی، ایوان چهارم رفت. ریچارد چنسلور پس از بازگشت از روسیه در سال ۱۵۵۴، شرح مفصلی از مسکو و شمال روسیه، که عمدتاً در اروپا ناشناخته بود، به همراه نامهای از تزار که در آن برای برقراری روابط تجاری با انگلیس ابراز تمایل کرده‌بود، به ارمغان آورد. در سال ۱۵۵۵ ملکه ماریمنشوری صادر کرد که بهشرکت مسکووی مجوز تجارت با روسیه از مسیر دریای سفید را اعطا می‌کرد.[۱][۲]
کشتی‌های هلندی به زودی در پی کشتی‌های انگلیسی راهی این دریا شدند و بندر خولموگوری از مکان‌های پرجنب‌وجوش حمل محموله‌هایخز و ماهی شد. در آن زمان مغازه‌ها و کارخانه‌های محلی و خارجی در شهر تأسیس شد. این بندر با یک قلعه که در سال ۱۶۱۳ توسط ارتش لهستانی-لیتوانیایی تأسیس شد، تقویت گشت. این بندر بر روی آب‌های کم‌عمق رودخانه عمل می‌کرد و ظرفیت کشتیرانی محدودی داشت، و این باعث شد که با افزایش رفت‌وآمدها به مشکل برخورد کند.ایوان چهارم تصمیم گرفت به جای گسترش بندر قدیمی، در سال ۱۵۸۴ یک بندر جدید در پایین‌دست رودخانه ایجاد کند به نام آن «خولموگوری نو» که از سال ۱۵۹۶ نامآرخانگلسک به خود گرفت.[۳][۴]
بین قرن ۱۵ و اوایل قرن ۱۸ میلادی، دریای سفید به عنوان یک مسیر تجارت بزرگ در داخل و به خارج از روسیه خدمت کرد. این نقش بعداً با تأسیسسن‌پترزبورگ (۱۷۰۳) کاهش یافت زیرا سن‌پترزبورگ از طریق دریای بالتیک ارتباط مستقیم‌تر و بدون یخبندانی بین روسیه و بخش عمده‌ای ازاروپای غربی داشت. از دهه ۱۹۲۰، بیشترترابری دریایی روسیه از دریای سفید به بندر جدیدمورمانسک (که به‌طور رسمی در سال ۱۹۱۶ تأسیس شد) منتقل شد، زیرا آب دریا در اطراف این بندر در زمستان منجمد نمی‌شود.[۵]
گفته می‌شود که در بهار ۱۹۴۰،کمیساریای خلق در امور داخلی (اِن‌کاوه‌ده) که در اتحاد جماهیر شوروی تحت رهبریژوزف استالین نقش سازمان امنیت داخلی را بر عهده داشت، حدود ۱۰ هزار نفر پرسنل نظامی لهستانی را با قایق از دریای سفید به بیرون برد و عمداً آنها را غرق کرد. اجساد بیش از ۴٬۰۰۰ افسر پلیس لهستانی، مأمور پلیس و سایر پرسنل بازداشت‌شده در اردوگاه کوزیلسک که توسط اِن‌کاوه‌ده کشته شده‌اند پس ازکشتار کاتین در جنگل کاتین پیدا شد. با این حال، پیکرهای تقریباً حدود ۱۰ هزار پرسنل دیگر از دو اردوگاه دیگر، هرگز پیدا نشد اما گزارش‌ها حاکی است که برخی از گمشده‌ها کسانی هستند که دسته‌جمعی آنها را به دریای سفید ریخته و غرق کرده‌اند.[۶]
کف دریای سفید به‌طور میانگین ۶۰ متر زیر سطح دریا است و بیشینه عمق آن ۳۱۴ متر است. آبراههٔ بین دریای سفید و دریای بارنتز کم‌عمق است و ژرفای آن به حداکثر ۴۰ متر زیر سطح دریا می‌رسد. این امر، تبادل آب بین دو دریا را محدود می‌کند. تفاوت ارتفاعجزرومد هم در این بخش از دریا محدود است و به‌طور متوسط یک متر بیشتر نیست. در خلیج‌های دریای سفید تفاوت بین سطح آب در جزر و مد می‌تواند تا ۱۰ متر برسد، برای نمونه در خلیج مزن.
رودخانه‌هایی که به دریای سفید می‌ریزند سالانه حدود ۲۱۵ کیلومتر مربعآب شیرین همراه خود می‌آورند. بیشترین حجم آب شیرین ورودی مربوط بهرود دوینا است که حدود ۸۰٪ از کل آب‌های ورودی را تشکیل می‌دهد. رود مزن نیز که در منتهی‌الیه شمال شرق دریا وارد دریای سفید می‌شود از یک تأمین‌کننده عمده آب دریا است.
ماه مه اوج زمانی است که آب ذوب‌شده از برف‌ها به دریا می‌رسد و در فوریه و مارس عرضه آب شیرین به حداقل می‌رسد. هر ساله حدود ۲٬۲۰۰ کیلومتر مربع آب از دریای سفید خارج می‌شود، اما یک جریان زیرآبی در هزار کیلومتر مربع آب شور را به دریا بازمی‌گرداند.
- ↑Henryk ZinsEngland and the Baltic in the Elizabethan era, Manchester University Press, 1972شابک۰−۸۷۴۷۱−۱۱۷−۷ pp. 35,38
- ↑Isabel De MadariagaIvan the Terrible, Yale University Press, 2006شابک۰−۳۰۰−۱۱۹۷۳−۹ p. 121
- ↑Kholmogory web portalبایگانی‌شده در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۰ توسطWayback Machine (in Russian)
- ↑"Kholmogory". Archived fromthe original on 9 February 2009. Retrieved10 September 2010.. lomonosovo.ru (in Russian)
- ↑White Sea, Great Soviet Encyclopedia (به روسی)
- ↑Dean W. Given and Denis Dirschirl, "The Massacre at Katyn Forest," Chicago Tribune Magazine, April 19, 1970
مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «White Sea». دردانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۰۹.
